Άρχισε ο πρώτος κύκλος διαλέξεων από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας
Η προϊστορία της Δράμας τοποθετεί την περιοχή στο κέντρο της Προϊστορικής Εποχής
Παγκόσμιας εμβέλειας οι ανασκαφές στους Σιταγρούς από τον Βρετανό αρχαιολόγο Κόλιν Ρένφριου
Του Θανάση Πολυμένη
ΞΕΚΙΝΗΣΕ ήδη από την Δευτέρα 4 Ιουνίου, ο πρώτος κύκλος διαλέξεων, που εγκαινίασε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας. Όπως επισημαίνει μιλώντας στον «Πρωινό Τύπο» ο Έφορος Αρχαιοτήτων κ. Ευστράτιος Παπαδόπουλος, οι διαλέξεις της Δευτέρας, περιλαμβάνουν στον πρώτο κύκλο, τους πρωτοπόρους της ελληνικής αρχαιολογίας.
Οι διαλέξεις θα γίνονται πάντα ημέρα Δευτέρα ανά τρεις εβδομάδες περίπου, και στον πρώτο κύκλο θα περιλαμβάνουν ανθρώπους που έχουν αφυπηρετήσει, που έχουν συνταξιοδοτηθεί και τις δεκαετίες 1960, 1970 και 1980 ήταν πρωτοπόροι, «παρά το γεγονός ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων είχε έδρα την Καβάλα και η Δράμα ήταν πάντα το υιοθετημένο παιδί, που δεν ασχολιόταν κάποιος μαζί του. Παρ’ όλα αυτά, οι άνθρωποι αυτοί, με αντίξοες συνθήκες, εξοικονομώντας κάποιους εργάτες και ένα υπηρεσιακό αυτοκίνητο, ασχολήθηκαν με ανασκαφές στην περιοχή, όπως στους Ποταμούς, στην Προσοτσάνη και στο ιστορικό κέντρο της Δράμας».
Ενημερωτικά, ο κ. Παπαδόπουλος μας εξηγεί ότι, στις 2 Ιουλίου θα έχει διάλεξη ο κ. Πούλιος για τον μεγάλο θησαυρό των 1.000 νομισμάτων που βρέθηκε στους Ποταμούς. Οι διαλέξεις με διακοπή το καλοκαίρι, θα ξεκινήσουν από τον Σεπτέμβριο, με ανθρώπους από τη Μ. Βρετανία, από την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, από τη δική μας Εφορεία και μέχρι το τέλος του χρόνου θα μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε τον πρώτο κύκλο των πρωτοπόρων.
Μετά απ’ αυτό, ο δεύτερος κύκλος θα είναι οι επίγονοι, άνθρωποι που σήμερα είναι προϊστάμενοι, αρχαιολόγοι με μεγάλη εμπειρία όπως ο κ. Πένας από την Αθήνα που έχει ανασκάψει τον ναό των Ταξιαρχών, τον κ. Τσουρή που έχει ανασκάψει τη Μονή Κορυλόβου, την κα. Σαμαρτζίδου που έχει ανασκάψει τον Τάφο της οδού Τροίας, την κα. Περιστέρη που έχει ανασκάψει τον Αρκαδικό με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τους λατόμους, τους αρχιτέκτονες της Γαλλικής Αρχιτεκτονικής Σχολής το ζεύγος Κουζέλι από τη Θάσο που έχουν μελετήσει το σπουδαίο αυτό αρχαίο λατομείο κοντά στην Καλλίφυτο και μια σειρά ανθρώπων που έχουν δουλέψει πάρα πολύ για τη Δράμα.
Η προϊστορία της προϊστορίας της Δράμας
Η πρώτη διάλεξη, ξεκίνησε το βράδυ της Δευτέρας, με ομιλητή τον επίτιμο Έφορο Αρχαιοτήτων κ. Δημήτριο Γραμμένο, ο οποίος μίλησε με θέμα: «Η προϊστορία της προϊστορίας της Δράμας».
Μιλώντας στον «Πρωινό Τύπο» ο κ. Γραμμένος, τόνισε ότι το θέμα αναφέρεται γενικότερα στην προϊστορία του Νομού Δράμας, και γενικότερα, «στην προϊστορία της προϊστορίας του Νομού Δράμας».
Όπως εξήγησε στον «Πρωινό Τύπο» ο κ. Γραμμένος, «η Δράμα παρουσιάζει ένα εξαιρετικά σημαντικό ενδιαφέρον για την προϊστορική έρευνα, ιδιαίτερα η πεδιάδα της. Είχε προκαλέσει το διεθνές ενδιαφέρον, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, κατά κύριο λόγο εξαιτίας της ανασκαφής στους Σιταγρούς από πλευράς Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής με επικεφαλής τον Κόλιν Ρένφριου, ο οποίος είναι από τους κορυφαίους προϊστορικούς του 20ου αιώνα, καθηγητής στο Κέμπριτζ της Αγγλίας. Οπότε από τότε το ενδιαφέρον έχει αυξηθεί πολύ.
Η έρευνα εκείνη είχε δημοσιευθεί, ήταν του τέλους της δεκαετίας του 1960 και αρχή της δεκαετίας του 1970 και οπωσδήποτε έβαλε σε νέο ρεύμα την προϊστορική έρευνα στη Βαλκανική, στην κυριολεξία, σε συνδυασμό και τις αντίστοιχες έρευνες στην πρώην Γιουγκοσλαβία, όσο και στη Βουλγαρία, Ρουμανία κτλ. Η ανασκαφή των Σιταγρών, θεωρείται ένα κορυφαίο γεγονός για τα προϊστορικά πράγματα της Βαλκανικής.
Από εκεί και πέρα, συνεχίζονται οι όποιες έρευνες, που έχουν κυρίως σωστικό χαρακτήρα κτλ. Έγιναν επίσης και κάποιες μικρές ανασκαφές οι οποίες δεν συνεχίστηκαν στη θέση Αρκαδικό έξω από τη Δράμα από τον αείμνηστο Γιώργο Χουρμουζιάδη, με αφορμή την ανέγερση κάποιων εργατικών κατοικιών που θα γινόταν εκεί. Αυτές οι ανασκαφές δεν συνεχίστηκαν. Από τότε ο Χουρμουζιάδης πήγε στο Δισπηλιό της Καστορίας.
Γενικώς θα ήταν πολύ σημαντικό το να υπήρχαν οι απαιτούμενες δαπάνες, οι ειδικοί κτλ., προκειμένου κάποια ώρα να άρχιζε μια συστηματική, μεγάλης εκτάσεως έρευνα σε προϊστορικό οικισμό της Δράμας».
Ποια είναι αυτά τα στοιχεία, τα οποία καθιστούν την περιοχή της Δράμας τόσο σημαντική για την προϊστορία της;
«Το πρώτο είναι ότι, λόγω της ανασκαφής των Σιταγρών επανατοποθετήθηκαν τα ζητήματα της χρονολογίας της Νεότερης Νεολιθικής στη Βαλκανική, τέθηκαν για πρώτη φορά ζητήματα όπως το θέμα της μεταλλουργίας, το θέμα της δημογραφίας, το θέμα της εξειδίκευσης, της κεραμικής τεχνολογίας και όλα αυτά από διαφόρους ειδικούς εκείνης της εποχής.
Ένα είναι το θέμα της χρονολογίας που είπα, ένα άλλο είναι των διεπιστημονικών της έρευνας και το τρίτο είναι ότι εντάχθηκε η έρευνα στην προϊστορική της Βορείου Ελλάδος, Ανατολικής Μακεδονίας στην ευρύτερη έρευνα της Βαλκανικής και της Ανατολής γενικότερα».
Όταν λέτε χρονολογικά, πόσο πίσω μπορούμε να πάμε κ. Γραμμένε;
«Φτάνουμε στο 6.000 π.Χ. και ειδικά για τους Σιταγρούς, από το 6.000 έως το 1.000 π.Χ., γιατί καλύπτει όλη την εποχή, το τέλος και τη μέση όλης της Νεότερης Νεολιθικής, την Εποχή του Χαλκού, κατά κύριο λόγο την πρώιμη και μετά και την Εποχή του Σιδήρου εν μέρει».
Όπου συναντάμε οργανωμένους οικισμούς και μεταλλουργία;
«Ναι, οργανωμένους οικισμούς και μάλιστα πολλοί έχουν υποστηρίξει ως ένα προστάδιο της δημιουργίας των λεγόμενων πρώτων πόλεων, κάτι ανάλογα φαινόμενα, τα οποία έχουν εντοπιστεί κυρίως στο χώρο της Μεσοποταμίας, εξ ου και η ανεύρεση ανάλογων κυλινδρικών σφραγίδων, όπως αυτές από την περιοχή της Μεσοποταμίας, οι οποίες στην αρχή είχαν δημιουργήσει μεγάλη αίσθηση. Ως που να βρεθούν τα αντίστοιχα μεσοποταμιακά παράλληλα και να μπορέσουν να ενταχθούν κι αυτά στο ευρύτερο θέμα της επικοινωνίας, κατά τη διάρκεια της Νεολιθικής Εποχής. Δηλαδή το θέμα της λεγόμενης πρωτογραφής. Είναι σημαντικότατα ζητήματα, τα οποία τέθηκαν για πρώτη φορά με την ανασκαφή στους Σιταγρούς.
Δυστυχώς οι τοπικές κοινωνίες, τόσο στη Δράμα όσο και στην Θεσσαλονίκη, την Κεντρική Μακεδονία κτλ., δεν είναι τόσο ενημερωμένες όσον αφορά την δραστηριότητα των μεγάλων και οργανωμένων ξένων αρχαιολογικών σχολών, κάτι που θα μπορούσε να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση και βεβαίως θα ήταν μεγάλο κέρδος για την τοπική κοινωνία, αν ερχόταν και ο ίδιος ο Ρένφριο, αν του το επιτρέπουν οι δυνάμεις του και ο χρόνος του, να έκανε κι αυτός διάλεξη σ’ αυτό το χώρο. Τώρα πηγαίνει κατά κύριο λόγο στη μεγάλη του αγάπη, στις Κυκλάδες».
Πόσο δυνατό θα ήταν σήμερα να ξεκινήσει μια νέα σειρά ανασκαφών γι’ αυτά τα σημεία;
«Είναι πολύ δύσκολο στις μέρες μας, γιατί είναι πολυδάπανο, κυρίως η συνεργασία με τους ειδικούς, που είναι ουκ ολίγοι. Θέλει ειδικό για τα κόκκαλα, ειδικό για τα μαλάκια, ειδικό για τα μέταλλα, ειδικό για την κεραμική, αναλύσεις άνθρακα 14 και άλλα πολλά, που είναι πολύ κοστοβόρα. Δεν μπορείς να ξεκινήσεις μια ανασκαφή και να πεις όπου με βγάλει. Πρέπει να έχεις έτοιμη μια συγκεκριμένη υποδομή, κακά τα ψέματα. Γι’ αυτό και είμαστε και διστακτικοί στη διενέργεια νέων ανασκαφών και μάλιστα συστηματικών. Εκτός κι αν υπάρχουν απ’ έξω χρηματοδοτήσεις, γίνουν συνεργασίες με ξένα πανεπιστήμια κτλ.»
