Δημήτρης Φλαμούρης
(Μαθηματικός-Θετικός Ψυχολόγος – Συγγραφέας)
Ύμνος στην…αποτυχία!
Ζούμε σε μια εποχή όπου η κουλτούρα της επιτυχίας είναι από τις ισχυρότερες δυνάμεις της κοινωνίας μας. Πρέπει να πετύχεις, αλλιώς νιώθεις ότι έχει αποτύχει.
Είναι τελικά τόσο κακό το να αποτυγχάνεις; Μήπως τα έχουμε μπερδέψει λίγο τα πράγματα;
Αποτυχία και σύνδεση
Τι θα απαντούσες στις επόμενες ερωτήσεις;
Αν είσαι άντρας, τι θα ένιωθες αν έβλεπες έναν τύπο σε μια Ferrari να περνάει από μπροστά σου;
Αν είσαι γυναίκα, τι θα ένιωθες αν έβλεπες μια πολύ όμορφη γυναίκα ντυμένη άψογα με ακριβά επώνυμα ρούχα;
Θα ένιωθες ζήλια; Θαυμασμό; Συμπόνια;
(Ζητώ συγνώμη για τους στερεοτυπικές υποθέσεις, όμως υπάρχουν για κάποιο λόγο…)
Οι περισσότεροι από εμάς θα νιώθαμε ζήλια με τα αντίστοιχου φύλου παραδείγματα. Ίσως μερικοί πιο καλοπροαίρετοι να ένιωθαν και θαυμασμό.
Τι θα ένιωθες, τώρα αν σου περιέγραφε ένας πώς άνοιξε το δικό του μαγαζί και αφού προσπάθησε πολύ, τελικά οι κόποι του δεν δικαιώθηκαν και αναγκάστηκε να το κλείσει και τώρα πρέπει να ξεπληρώσει δόσεις και δυσκολεύεται;
Θα ένιωθες ζήλια; Θαυμασμό; Συμπόνια;
Οι περισσότεροι από εμάς μάλλον θα νιώθαμε συμπόνια. Κάποιοι λίγοι ίσως χαιρεκακία.
Η ζήλια είναι ξεκάθαρα αρνητικό συναίσθημα.
Αλλά και ο θαυμασμός είναι συναίσθημα διαχωριστικό. Ο άλλος είναι καλύτερος από εμάς και ίσως θέλουμε να του μοιάσουμε ίσως αρκούμαστε να τον κοιτάζουμε εκεί που είναι. Το σίγουρο είναι ότι δεν είναι στο δικό μας επίπεδο. Μπορεί να έχει πετύχει κάτι υπεράνθρωπο. Η επιτυχία διαχωρίζει τους άλλους από εμάς.
Όταν όμως συμπονούμε κάποιον τον νιώθουμε ίσα με μας. Δεν τον βάζουμε κάτω από εμάς. Δεν τον υποτιμούμε. Μπορούμε να σχετιστούμε καλύτερα με τη δυσκολία του γιατί μας είναι γνώριμη. Την έχουμε νιώσει κι εμείς.
Η αποτυχία κάνει τους ανθρώπους ξανά… ανθρώπινους.
Η αποτυχία και η ταυτότητά μας
Όπως έλεγαν συνέχεια στην ταινία «Ο Καλός ο Κακός και ο Άσχημος» υπάρχουν δυο ειδών άνθρωποι στον κόσμο (η ομοιότητα με την ταινία σταματάει εδώ). Αυτοί οι οποίοι πιστεύουν ότι το αποτέλεσμα των πράξεών τους αντικατοπτρίζει την ικανότητά τους και αυτοί οι οποίοι πιστεύουν ότι το αποτέλεσμα των πράξεών τους αντικατοπτρίζει την προσπάθεια που κατέβαλαν, όχι την ταυτότητά τους ως ικανούς. Οι τελευταίοι πιστεύουν ότι μπορούν να πετύχουνε κάτι μέσα από την επαναλαμβανόμενη προσπάθεια και προπόνηση.
Για τους πρώτους οποιαδήποτε αποτυχία σημαίνει και προσωπική καταρράκωση. Απέτυχαν οι ίδιοι σαν άνθρωποι. Το παίρνουν προσωπικά και κατάκαρδα. Οι δεύτεροι ερμηνεύουν ότι απέτυχε η προσπάθειά τους, Όχι οι ίδιοι. Αν αποτύχουν απλά προπονούνται. Για τους αθλητές της άρσης βαρών μάλιστα ισχύει κάτι πολύ ενδιαφέρον. Δυναμώνουν τους μυς τους φτάνοντάς τους στα όριά τους. Μέχρι το σημείο που δεν μπορούν να σηκώσουν περισσότερα κιλά. Εκεί οι ίνες των μυών σχίζονται και μετά επουλώνονται. Γι αυτούς τους αθλητές, λοιπόν, η προπόνηση για την αποτυχία δεν είναι μια παραδοχή ήττας. Είναι μια στρατηγική.
Την επόμενη φορά που θα αποτύχετε σε μια κοινωνική συμπεριφορά, σε μια εξέταση που θα ντραπείτε κάπου που δε θα θέλατε, σκεφτείτε ότι το κάνετε απλά γιατί έχετε φτάσει τα όρια των μέχρι τώρα δυνατοτήτων σας. Όχι επειδή είστε άχρηστοι.
Συνεπώς, μεσοπρόθεσμα τις βελτιώνετε.
Είναι πολύ πιο βοηθητικό να βλέπετε τόσο τις επιτυχίες σας όσο και τις αποτυχίες σας ως αποτέλεσμα μιας σταδιακής προσπάθειας και όχι ως αντανάκλαση της αξίας σας. Αν πετύχατε προσπαθήσατε πολύ. Αν όχι ίσως δεν προσπαθήσατε αρκετά. Αν προσπαθήσατε πάρα πολύ και πάλι αποτύχατε τότε φτάσατε στα παρόντα όριά σας. Άρα τα επεκτείνετε για την επόμενη φορά.
Αν είστε γονείς και θέλετε να δημιουργήσετε αυτή τη νοοτροπία στα παιδιά σας, τότε διαβάστε εδώ το πώς να το κάνετε.
Η αποτυχία μας βοηθάει να βρούμε τον εαυτό μας
Ίσως το μεγαλύτερο δώρο της αποτυχίας να είναι η επαφή με τον εαυτό μας αν καταφέρουμε να την αγκαλιάσουμε και να την αποδεχτούμε. Φτάνουμε τότε στο σημείο το οποίο παύουμε να κομπάζουμε στους άλλους (αλλά και σε μας) ότι είμαστε κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά είμαστε. Έρχεται η λύτρωση.
Δε χρειάζεται να προσποιούμαστε άλλο. Τα κάναμε μούσκεμα. Αυτό είναι. Από εδώ και πέρα μόνο αλήθειες.
Ίσως ένας από τους πιο συνταρακτικούς τρόπους που αυτό ειπώθηκε, ήταν από την J.K. Rowling, την απίστευτα επιτυχημένη συγγραφέα του Harry Potter στο λόγο της στην αποφοίτησή της στο πανεπιστήμιο Harvard.
«…Νομίζω είναι δίκαιο να πω ότι βάσει κάθε μέτρου είχα αποτύχει σε γιγάντια κλίμακα. Είχα ένα πάρα πολύ σύντομο γάμο, ήμουν άνεργη και ήμουν τόσο φτωχή όσο μπορεί να είναι κάποιος στη Μεγάλη Βρεττανία χωρίς να ζει στους δρόμους… Ήμουν η μεγαλύτερη αποτυχία που ήξερα. Δε θα σας πω ότι η αποτυχία είναι διασκεδαστική. Εκείνη η περίοδος της ζωής μου ήταν σκοτεινή, και δεν είχα ιδέα ότι θα υπήρχε αυτό που ο τύπος αργότερα περιέγραψε ως παραμυθένια εξέλιξη. Δεν είχα ιδέα πόσο μακρύ ήταν το τούνελ… τότε γιατί να μιλήσω για τα οφέλη της αποτυχίας; Απλώς επειδή η αποτυχία σήμαινε απογύμνωση από τα περιττά. Σταμάτησα να προσποιούμαι στον εαυτό μου ότι ήμουν οτιδήποτε άλλο από αυτό που ήμουν και άρχισα να κατευθύνω όλη μου την ενέργεια στη μόνη ενασχόληση που είχε σημασία για μένα…. Απελευθερώθηκα, γιατί ο χειρότερος φόβος μου είχε πραγματοποιηθεί και ήμουν ακόμα ζωντανή. [η αποτυχία] μου έδωσε μια εσωτερική αίσθηση ασφάλειας που δεν την είχα πάρει ποτέ περνώντας εξετάσεις…. Αυτή η γνώση ήταν ένα πραγματικό δώρο, για όσα κερδήθηκαν με πόνο, και αξίζει περισσότερο από όσα οποιοδήποτε πτυχίο μου έδωσε ποτέ.»
Η αποδοχή της αποτυχία μας μπορεί να μας απαλλάξει από τα απάνθρωπα δεσμά της τελειομανίας. Δεσμά τα οποία μπορούν να αποδειχθούν πολύ επικίνδυνα καθώς υπάρχει ισχυρότερη συσχέτιση ανάμεσα στην τελειομανία και την αυτοκτονία παρά ανάμεσα στην αίσθηση απελπισίας και στην αυτοκτονία.
Αποτύχαμε. Και είμαστε ακόμα ζωντανοί. Κρύβεται τεράστια δύναμη σε αυτή τη συνειδητοποίηση.
Συμπέρασμα
Η αποτυχία είναι παντού γύρω μας. Είναι απίστευτα φυσιολογική αλλά η μεγάλη πλειοψηφία των ιστοριών που φτάνουν στα αυτιά μας είναι ιστορίες επιτυχίας. Ακούμε για τον Steve Jobs και δεν ακούμε για τους χιλιάδες άλλους που είχαν μια καλή ιδέα αλλά ποτέ δεν ευόδωσε. Η ιστορία και οι ειδήσεις γράφονται από τους νικητές. Κι όμως δυσανάλογα περισσότερος κόσμος αποτυγχάνει σε καθημερινή βάση από ό,τι πετυχαίνει.
Είναι τόσο ανθρώπινο το να αποτυγχάνεις. Είναι σαν να μην πέτυχες ένα φαγητό. Δε σημαίνει ότι είσαι άχρηστος μάγειρας. Μπορεί να μην το πρόσεξες αρκετά. Μπορεί να είχαν θέμα τα υλικά. Μπορεί να μην ήταν σαφείς οι οδηγίες. Μπορεί να έφτασες το τωρινό σου όριο σαν μάγειρας. Την επόμενη φορά θα τα πας καλύτερα αφού θα ξέρεις κάτι παραπάνω. Και αν δεν τα πας, δεν τρέχει και τίποτα. Κάνε ένα άλλο φαγητό που ξέρεις. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν είσαι άχρηστος μάγειρας. Όλοι δυσκολεύονται με το φαγητό, αλλά ακούς μόνο τα εντυπωσιακά αποτελέσματα. Το χοιρινό με κάστανα και το κάρυ με κρόκο Κοζάνης… Έτσι μπορεί να νομίζεις ότι μόνο εσύ δυσκολεύεσαι. Αλλά αυτό δεν ισχύει.
Δε θα το βάλουμε στόχο βέβαια να αποτυγχάνουμε.
Αν όμως φοβόμαστε την αποτυχία όπως ο διάολος το λιβάνι, τότε θα μας διαλύει όταν φυσιολογικά συμβαίνει.
Ας αγκαλιάσουμε την αποτυχία όταν έρχεται και ας ρίξουμε τα προσωπεία που το άγχος της επιτυχίας μας επιβάλει να φοράμε.
Είμαστε άνθρωποι. Είμαστε όλο το πακέτο.
Ούτε πετυχημένοι, ούτε αποτυχημένοι.
Απλά άνθρωποι.
