Το πρόγραμμα των δρώμενων σε όλα τα χωριά
Ξεκινούν τα λαϊκά δρώμενα
του Δωδεκαημέρου στο Νομό Δράμας
► Στα χωριά, Μοναστηράκι, Καλή Βρύση, Παγονέρι, Πύργοι, Βώλακας, Πετρούσα και Ξηροπόταμος
► Αράπηδες, Μπαμπούγεροι, Παππούδες, Γκιλίγκες, Τσολιάδες, Εύζωνες και Αρκουδιάρηδες
ετοιμάζονται για τον χορό της ευετηρίας
Της Σουζάνας Θεοδωρίδου
Την καθιερωμένη κοινή συνέντευξη τύπου παραχώρησαν χθες το πρωί οι πρόεδροι των Πολιτιστικών Συλλόγων των χωριών του Νομού Δράμας, στα οποία διοργανώνονται και αναβιώνουν κάθε χρόνο το τριήμερο των Φώτων, τοπικά παραδοσιακά δρώμενα, συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον επισκεπτών από ολόκληρη την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό.
Στην συνέντευξη τύπου, η οποία πραγματοποιήθηκε το πρωί της Πέμπτης 3 Ιανουαρίου, στο γραφείο του αντιπεριφερειάρχη Δράμας κ. Αργύρη Πατακάκη, παραβρέθηκαν και αναφέρθηκαν στα δρώμενα των χωριών τους ξεχωριστά, οι κ.κ. Γ. Παπουτσής, εκ μέρους του Κέντρου Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ανατολικής Μακεδονίας και πρόεδρος του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου Μοναστηρακίου, Ε. Χαριζάνη Γραμματέας του Πολιτιστικού Συλλόγου Καλής Βρύσης, Δ. Μόνιος, πρόεδρος του Μορφωτικού και Πολιτιστικού Συλλόγου Παγονερίου, Β. Ηλιάδου Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Πετρούσας, Ηλ. Τσάνης, πρόεδρος του Μορφωτικού Συλλόγου Πύργων, και ο Κ. Δεβρίκης Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ξηροποτάμου,.
Τα δρώμενα του Δωδεκαημέρου αποβλέπουν στην καλοτυχία, στην γονιμότητα και την καρποφορία της γης. Οι εκδηλώσεις αυτές, έχουν πολύ μεγάλη αποδοχή από την κοινωνία, αλλά κρατούν ψηλά αξίες και παραδόσεις, οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο, και ιδιαίτερα σε μια δύσκολη περίοδο που περνάει η πατρίδα μας.
Από αριστερά οι κ.κ. Ε. Χαριζάνη, Αργ. Πατακάκης, Ι. Παπουτσής, Β. Ηλιάδου, Δ. Μόνιος, Ηλ. Τσάνης, και ο Κ. Δεβρίκης.
Το πρόγραμμα των δρώμενων σε όλα τα χωριά
Στη συνέχεια, οι παρευρισκόμενοι εκπρόσωποι των Συλλόγων, αναφέρθηκαν ο καθένας ξεχωριστά για τα δρώμενα που θα πραγματοποιηθούν στα χωριά τους.
Το πρόγραμμα των λαϊκών δρώμενων του Δωδεκαημέρου στο Νομό Δράμας, θα πραγματοποιηθεί στις 5,6,7, και 8 Ιανουαρίου, στον Βώλακα, την Καλή Βρύση, το Μοναστηράκι, τον Ξηροπόταμο, το Παγονέρι, την Πετρούσα και τους Πύργους.
Στις 5 Ιανουαρίου, στο Μοναστηράκι, στις 21.00 μ.μ., στο κτίριο του Συλλόγου η προετοιμασία της μύησης, και στο Παγονέρι, στις 21.00 μ.μ., στο σπίτι του «Αράπη» για την προετοιμασία της μύησης.
Στις 6 Ιανουαρίου, στον Βώλακα, στις 11.00 π.μ., στην πλατεία, θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο της «μπάρας». Μετά τα μεσάνυχτα, θα γίνει το «κλέψιμο» των αντικειμένων. Στην Καλή Βρύση, στις 10.00 π.μ., μεταμφιεσμένοι θα κυκλοφορούν στους δρόμους. Στο Μοναστηράκι, στις 15.00 μ.μ., στην πλατεία θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο των «Αράπηδων». Στον Ξηροπόταμο, στις 10.00 π.μ., θα πραγματοποιηθεί γύρα του χωριού με τους μεταμφιεσμένους. Στο Παγονέρι, στις 11.00 π.μ., στην πλατεία, θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο των «Χαράπηδων». Στην Πετρούσα, στις 20.30 μ.μ., θα γίνει μικρή γύρα στο χωριό με τους μεταμφιεσμένους. Στους Πύργους, στις 20.00 μ.μ., θα πραγματοποιηθεί η «νταβανίσκα», ολονύχτιο παραδοσιακό γλέντι.
7 Ιανουαρίου, στον Βώλακα, στις 10.00 π.μ., θα γίνει πλειστηριασμός των κλεμμένων αντικειμένων και στις 14.00 μ.μ., στην πλατεία θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο των «Αράπηδων». Στην Καλή Βρύση, στις 15.00 μ.μ., θα γίνει χορευτική εκδήλωση στην πλατεία, ενώ «Μπαμπούγεροι» θα κυκλοφορούν στους δρόμους. Στον Ξηροπόταμο, στις 10.00 π.μ., θα γίνει γύρα του χωριού στους εορτάζοντες, ενώ στις 15.00 μ.μ., στην πλατεία θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο των «Αράπηδων». Στο Παγονέρι στις 12.00 μ.μ., θα γίνει γύρα του χωριού με τους μεταμφιεσμένους. Στην Πετρούσα, στις 12.00 μ., θα γίνει μεγάλη γύρα στο χωριό με τους μεταμφιεσμένους και την καμήλα. Στους Πύργους, στις 10.00 π.μ., θα γίνει γύρα του χωριού, και στις 18.00 μ.μ., θα πραγματοποιηθεί γλέντι με τις «αρκούδες» στην πλατεία του χωριού.
8 Ιανουαρίου, στον Βώλακα, στις 14.00 μ.μ., θα γίνει η τέλεση του παραδοσιακού γάμου, και στις 16.30 μ.μ., θα πραγματοποιηθεί στην πλατεία το δρώμενο των «Αρκούδων». Στην Καλή Βρύση, στις 14.00 μ.μ., στην πλατεία θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο του σατυρικού γάμου. Στην Πετρούσα, στις 16.00 μ.μ., στην αυλή του σχολείου θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο της «Μπάμπως». Στους Πύργους, στις 18.00 μ.μ., στην πλατεία θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο της «Μπάμπως».
Δρώμενα στο Μοναστηράκι
Στις 6 Ιανουαρίου, ανήμερα των Θεοφανείων οι κάτοικοι του Μοναστηρακίου Δράμας, κάθε χρόνο, συνεχίζουν να τελούν ένα πανάρχαιο έθιμο, ένα δρώμενο που το ονομάζουν «Αράπηδες».
Είναι ένα έθιμο που οι ρίζες του χάνονται μέσα στα βάθη των αιώνων και έχουν αναφορά στη Διονυσιακή λατρεία, στην παράφορη έκφραση της ανθρώπινης φύσης. Ο θίασος του δρώμενου, η «τσέτα», αποτελείται από τους «Αράπηδες», τις «Γκιλίγκες», τους «Παππούδες» και τους «Τσολιάδες». Οι «Αράπηδες» φορούν μαύρες φλοκωτές ποιμενικές κάπες, που καλύπτουν ολόκληρο το σώμα και εντυπωσιακές υψικόρυφες προσωπίδες από δέρματα αιγοπροβάτων. Στη μέση τους κρεμούν τρία μεγάλα κουδούνια ή μπατάλια, τα οποία είναι αρμονικά συνταιριασμένα, ενώ στα χέρια τους κρατούν ένα μεγάλο ξύλινο σπαθί και ένα σακουλάκι στάχτη του Δωδεκαημέρου.
Την τσέτα συνοδεύουν αδιάλειπτα οι οργανοπαίκτες τοπικών παραδοσιακών μουσικών οργάνων, της τρίχορδης αχλαδόσχημης μακεδονικής λύρας, του κεμενέ και του νταϊρέ.
Ανήμερα των Θεοφανείων νωρίς το πρωί, η τσέτα μαζί με τους οργανοπαίκτες περιηγείται όλα τα σπίτια του χωριού όπου με χορούς, τραγούδια και κεράσματα ανταλλάσσουν ευχές. Το έθιμο κορυφώνεται με την εντυπωσιακή κατάληψη της πλατείας από τους Αράπηδες, έτσι ανοίγουν το δρόμο στα υπόλοιπα μέλη της τσέτας, με πρώτους τους Τσολιάδες που ακολουθούν χορεύοντας. Στη συνέχεια, στήνεται ο τρανός χορός στον οποίο συμμετέχουν οι κάτοικοι και οι επισκέπτες του χωριού.
Στο τέλος του δρώμενου, γίνεται αναπαράσταση του οργώματος και της σποράς. Ένας Τσολιάς «ζεύει» δυο Αράπηδες σε ένα ξύλινο άροτρο και «οργώνει» την πλατεία ενώ «σπέρνει» ένας παλιός γεωργός του χωριού. Η μίμηση της άροσης και της σποράς έχει αποτροπαϊκό και ευετηριακό χαρακτήρα και αποσκοπεί, έως τις μέρες μας, στην προστασία της κοινότητας από τις κακές δυνάμεις.
Πρόκειται για ένα χαρούμενο και εύθυμο καλωσόρισμα του νέου χρόνου, στο οποίο όποιος παραβρεθεί παρασύρεται από τους ξέφρενους ρυθμούς των κουδουνιών και των μουσικών οργάνων.
Δρώμενα στην Καλή Βρύση
Στην Καλή Βρύση, κυρίαρχο στοιχείο είναι τα Μπαμπούγερα, άνθρωποι μεταμφιεσμένοι που κάνουν την εμφάνιση τους το τριήμερο 6,7 και 8 Ιανουαρίου, στα σοκάκια και στους δρόμους του χωριού.
Ορμητικοί και υπερκινητικοί σάτυροι του θεού Διονύσου κατά την αρχαιότητα. Απόδειξη της λατρείας αυτής είναι το ιερό Διονύσου του 3ου π.Χ. αιώνα που ανακαλύφθηκε στην περιοχή. Τα Μπαμπούγερα, μετά τον αγιασμό των υδάτων (6/1) ξεχύνονται στους δρόμους του χωριού και χτυπούν τον κόσμο με το σακίδιο στάχτης που κρατούν στο χέρι για να ξορκίσουν το κακό και για το καλό της χρονιάς. Η παρουσία του Μπαμπούγερου είναι επιβλητική. Η προσωπίδα έχει ομοιώματα κεράτων, ενώ φέρει φρύδια, μουστάκι και οδοντοστοιχία. Η κύρια ένδυση του μπαμπούγερου, αποτελείται από το φλοκωτό αμάνικο ύφασμα (γκούνια) και το λευκό εσώρουχο σώβρακο. Στη μέση ζώνονται τέσσερα μεγάλα κουδούνια και στο πίσω μέρος του σώματος ακόμα ένα μεγαλύτερο το μπατάλι. Ο ήχος των κουδουνιών είναι εκκωφαντικός και ο συμβολισμός τους είναι για να ξυπνήσουν τη φύση. Τέλος, η καμπούρα που τοποθετείτε πίσω στην πλάτη συμβολίζει τη γριά μπάμπου (μαμή) που έχει αποδώσει τους καρπούς της ζωής.
Άλλο ένα κεντρικό πρόσωπο του δρωμένου αποτελεί η παρουσία του Θεού Διόνυσου με λευκή αρχαιοελληνική αμφίεση, ένα στεφάνι από άμπελο στο κεφάλι όπου κρέμονται τσαμπιά σταφύλια και σκεύος με κρασί στο χέρι, συμβολίζοντας τον αρχαίο θεό του κρασιού.
Το έθιμο κορυφώνεται στις 8 Ιανουαρίου με την αναπαράσταση του σατυρικού γάμου, συνδυάζοντας παραδοσιακά στοιχεία με νεωτερικά. Τη νύφη, υποδύεται πάντα άντρας και μετά την τέλεση του μυστηρίου στην κεντρική πλατεία του χωριού, την κλέβουν οι Μπαμπούγεροι από τον γαμπρό και αργότερα του την επιστρέφουν. Στο ρόλο των κουμπάρων προσκαλούνται πολιτιστικοί σύλλογοι διάφορων περιοχών. Τέλος, η ημέρα αυτή είναι αφιερωμένη στο «ιερό» πρόσωπο της γριάς μαμής, που τα παλαιότερα χρόνια ξεγεννούσε όλες τις γυναίκες του χωριού.
Δρώμενα στο Παγονέρι
Στο Παγονέρι, τα δρώμενα των Θεοφανείων μετά από μια ανάπαυλα ορισμένων ετών, αναβίωσαν και πάλι από το έτος 2001 και συνεχίζουν να τελούνται ανελλιπώς. Το δρώμενο διαρκεί δυο ημέρες. Την 6η και 7η Ιανουαρίου.
Η προετοιμασία αρχίζει το βράδυ της 5ης Ιανουαρίου, όπου ετοιμάζουν τις προβιές, τα κουδούνια και τις φορεσιές. Την επόμενη ημέρα το πρωί ξεκινάνε οι μεταμφιεσμένοι από το σπίτι του «Αράπη» και συναντούνε το εκκλησίασμα που επιστρέφει από τον αγιασμό των υδάτων και όλοι μαζί πηγαίνουν στην πλατεία για την τέλεση του δρώμενου.
Οι «Αράπηδες», είναι μεταμφιεσμένοι με προβιές που καλύπτουν όλο το σώμα, φέρουν μάσκα, στην μέση κρεμούν κουδούνια, ενώ στο χέρι κρατούν ξύλινα σπαθιά και στάχτη και στα πόδια φέρουν γουρουνοτσάρουχα. Ένας άντρας υποδύεται τη νύφη, την οποία προστατεύουν ως αδελφή τους οι Αράπηδες, από τυχόν επίδοξο κλέφτη. Όποιος τολμήσει να την κλέψει, θα τον συλλάβουν οι Αράπηδες και θα πρέπει να πληρώσει λύτρα. Άλλο πρόσωπο του θιάσου είναι ένας άντρας ντυμένος «Γύφτισσα», με ένα μωρό στην αγκαλιά που προσπαθεί να το πουλήσει. Όποιος το πάρει τον κυνηγούν οι Αράπηδες και αφού τον πιάσουν πρέπει να πληρώσει λύτρα.
Επίσης, αν κάποιος Αράπης ή θεατής, αρρωστήσει, υπάρχει ο «Χατλής» (γιατρός) με κεφαλοστολή από δέρμα χοίρου, ο οποίος θα σπεύσει με το «αλογάκι» του και τα γιατρικά του να τον θεραπεύσει. Το δρώμενο διαρκεί μέχρι το βράδυ, με πειράγματα, χορούς και τραγούδια υπό τους ήχους των τοπικών μουσικών οργάνων, της γκάιντας και του νταχαρέ.
Την επόμενη ημέρα, στις 7 Ιανουαρίου, οι μεταμφιεσμένοι ξανά εμφανίζονται στους δρόμους του Παγονερίου. Γυρίζουν όλα τα σπίτια του χωριού, μένοντας περισσότερο σε όσους γιορτάζουν, χορεύουν, τραγουδούν, πειράζονται και δέχονται κεράσματα από τους νοικοκυραίους.
Δρώμενα στους Πύργους
Η τέλεση του δρώμενου στους Πύργους ξεκινάει από το πρωί της ημέρας των Θεοφανείων, και διαρκεί τρεις ημέρες. Συμμετέχουν όλοι οι κάτοικοι του χωριού. Οι άντρες, μεταμφιέζονται σε «Αρκούδες» που φορούν ολόσωμες προβιές, όπου φέρουν στη μέση κουδούνια. Άλλες μεταμφιέσεις είναι: ιατρός, έγκυος, ζητιάνος, αστυνόμος, «γκελίγκα» κ.α.
Τα μέλη του θιάσου, στις 6 Ιανουαρίου επισκέπτονται όλα τα σπίτια του χωριού, συγκεντρώνοντας χρήματα αλλά και αυγά, βούτυρο, τυρί, αλεύρι με τα οποία οι μεσήλικες γυναίκες θα παρασκευάσουν πίτες και γλυκά. Κατόπιν, συγκεντρώνονται στην πλατεία όπου χορεύουν, γλεντούν και ξεσηκώνουν με τα κουδούνια τους όλο το χωριό/ καθ’ όλη τη νύχτα, όλοι οι κάτοικοι του χωριού μένουν ξάγρυπνοι, πίνοντας και χορεύοντας υπό τους ήχους της γκάιντας, της μακεδονικής λύρας και του νταχαρέ. Δεν πρέπει να κοιμηθεί κανείς, μέχρι να ξημερώσει. Η αγρυπνία αυτή λέγεται «νταβανίσκα».
Έπειτα, πηγαίνουν στην πλατεία όπου στήνεται γλέντι με τους τοπικούς χορούς. Κάθε μέλος του θιάσου, επιδίδεται στο έργο του αναλόγως τον ρόλο που υποδύεται. Μαζί με τις «Αρκούδες» βγαίνει και ο αρκουδιάδης που έχει δεμένη την «αρκούδα» με αλυσίδα από τη μύτη της. Ο αρκουδιάρης τραγουδάει, κτυπά τον νταχαρέ και η αρκούδα χορεύει στους ήχους του.
Η αρκούδα, κρατεί στο χέρι της μια κάλτσα γεμάτη στάχτη και χτυπά όσους δε συμμετέχουν στο δρώμενο. Οι «Γκιλίγκες», είναι άντρες ντυμένοι γυναίκες με την τοπική φορεσιά. Ενώ χορεύουν, τρέχουν κάποιοι μεταμφιεσμένοι να τις κλέψουν κρυφά, τότε, άλλοι μεταμφιεσμένοι σε αστυνομικούς, τρέχουν να τις ελευθερώσουν και να επιβάλλουν πρόστιμο στους «απαγωγείς».
Το απόγευμα της 7ης Ιανουαρίου, οι μεταμφιεσμένοι επισκέπτονται τα σπίτια των Γιάννηδων που εορτάζουν και γλεντούν μέχρι τα μεσάνυχτα.
Η επόμενη ημέρα (8/1), είναι αφιερωμένη στη μαμή του χωριού ή «Μπάμπω». Στολίζουν ένα γαϊδουράκι με διάφορα ρούχα και ανεβάζουν επάνω του τις γριές αλλά και όσους άλλους το επιθυμούν.
Δρώμενα στον Βώλακα
Στο Βώλακα, τα δρώμενα των Θεοφανείων αρχίζουν στις 6 Ιανουαρίου, με το έθιμο της «μπάρας». Ρίχνουν στο σιντριβάνι πρώτα τον παπά, τον πρόεδρο του χωριού και ακολουθούν οι νεόνυμφοι της περασμένης χρονιάς και όσοι άλλοι το επιθυμούν. Το βράδυ, μπαίνουν ορισμένοι κρυφά στα σπίτια αυτών που έχουν κορίτσια για παντρειά και «κλέβουν» διάφορα αντικείμενα τα οποία συγκεντρώνουν στην πλατεία. Την επόμενη ημέρα το πρωί, πραγματοποιείται ο πλειστηριασμός τους. Εκεί προσέρχονται οι κάτοχοι των κλεμμένων αντικειμένων και αφού προσφέρουν κάποιο συμβολικό τίμημα, αποκτούν πάλι την κυριότητα τους.
Στις 7 Ιανουαρίου, ομάδες νέων μεταμφιέζονται σε «Αράπηδες» ή «Χαράπια». Έχουν καμπούρα, στη μέση ζώνονται κουδούνια, στο σβέρκο φέρουν προβιά, το πρόσωπο και τα χέρια είναι μαυρισμένα με καπνιά, ενώ στα πόδια φορούν γουρουνοτσάρουχα. Κρατούν ξύλινο σπαθί και χονδρό ξύλο πάνω στο οποίο στηρίζονται και κουνιούνται, δίνοντας στον ήχο των κουδουνιών κάποιο ρυθμό. Επίσης, η ομάδα περιλαμβάνει τον «τσαούση» που φορεί την ανδρική τοπική ενδυμασία και τις νύφες που είναι άνδρες ντυμένοι με την τοπική γυναικεία φορεσιά. Όταν ένας θεατής κλέψει τη νύφη, τότε ο τσαούσης και οι Αράπηδες σπεύδουν να πιάσουν τον απαγωγέα και τον δίνουν λεία στους Αράπηδες.
Στις 8 Ιανουαρίου, ημέρα του Μπάμπιντεν, γίνεται αναπαράσταση παραδοσιακού γάμου. Όλοι οι συμμετέχοντες ακολουθούν τη διαδικασία και τα τελετουργικά ενός κανονικού γάμου. Μετά την τελετή, ακολουθεί γλέντι με τη συμμετοχή του κόσμου. Την ίδια ημέρα εμφανίζονται και οι Αρκούδες, μεταμφιεσμένοι με δέρματα που καλύπτουν όλο το σώμα, μεγάλη μάσκα, κουδούνι κρεμασμένο στη μέση.
Δρουν κατά ομάδες με αρχηγό τον Αρκουδιάρη ο οποίος τραγουδάει κτυπώντας τον νταχαρέ και οι Αρκούδες χορεύουν στο ρυθμό του, συνήθως κινούνται χοροπηδώντας στο ρυθμό του Αρκουδιάρη και κτυπούν με τα δυο χέρια το κουδούνι που έχουν στη μέση. η κίνηση αυτή γίνεται για εκφοβισμό κατά μια εξήγηση, ως παραλήρημα ερωτισμού κατά μια άλλη.
Δρώμενα στην Πετρούσα
Κάθε χρόνο στις 6,7 και 8 Ιανουαρίου, στην Πετρούσα, τελείται το «Μπάμπιντεν», ένα δρώμενο που οι ρίζες του χάνονται στο βάθος του χρόνου και αποβλέπει στην καλοτυχία, τη γονιμότητα, την καρποφορία, την απελευθέρωση της γης από τα δεσμά του χειμώνα. Κυρίαρχο σύμβολο του εθίμου είναι η καμήλα, που συμβολίζει τις αντίξοες συνθήκες και τις περιπέτειες του ανθρώπου μέσα στη ζωή.
Βασικά πρόσωπα του δρώμενου είναι οι Χαράπηδες με τις τραγόμορφες μεταμφιέσεις. Άντρες βάφουν το πρόσωπο τους με κάρβουνο, φορούν δέρματα ζώων, δένουν κουδούνια στην μέση τους και με τον εκκωφαντικό θόρυβο που προκαλούν, διώχνουν τα κακά πνεύματα, καλωσορίζουν τη νέα χρονιά και καλούν τη φύση να ξυπνήσει και να ετοιμαστεί για την άνοιξη, για τη νέα σοδειά.
Η πομπή ξεκινά το βράδυ των Θεοφανείων (6/1), όπου η νύχτα γεμίζει με χορό, τραγούδι και κουδούνια. Στο τέλος της βραδιάς, ανάβουν μεγάλες φωτιές που έχουν αποτρεπτική και καθαρτική δύναμη.
Την επόμενη ημέρα (7/1) το μεσημέρι, ξεκινά το «φώτισμα» του χωριού – μια πομπική περιφορά – από την πλατεία. Με μπροστάρη την καμήλα, υπό τους ήχους των τοπικών μουσικών οργάνων, με τη συνοδεία των αράπηδων, των «παππούδων» (άνδρες ντυμένοι με την τοπική φορεσιά) και με τις «γκιλίγκες» (άνδρες ντυμένοι με την τοπική γυναικεία φορεσιά), η πομπή γυρίζει όλες τις γειτονιές του χωριού.
Στις 8 Ιανουαρίου το απόγευμα, ξεκινά η πομπή από την πλατεία και καταλήγει στον αύλειο χώρο του δημοτικού σχολείου. Εκεί, γίνεται η αναπαράσταση οργώματος και σποράς καθώς και άλλων εργασιών, με την παρουσία του σταχτή και των «ανδρείκελων» που αναπαριστούν την γενετήσια ορμή και το «Μπάμπιντεν» κορυφώνεται με γλέντι που συνεχίζεται μέχρι αργά το βράδυ.
Δρώμενα στον Ξηροπόταμο
Η ομάδα των τελεστών του δρώμενου των «Αράπηδων» ονομάζεται «τσέτα». Βασικά πρόσωπα της τσέτας είναι οι «Αράπηδες», άντρες ντυμένοι με φλοκωτές κάπες και κεφαλοστολές από δέρμα κατσίκας. Στο κεφάλι, δένουν ένα μαντήλι και στα χέρια τους κρατούν ένα ξύλινο σπαθί. Στη μέση κρεμούν τρία μεγάλα κουδούνια, συνταιριασμένα, ώστε ο ήχος τους να είναι αρμονικός. Την τσέτα, συμπληρώνουν οι «Εύζωνες» που συμμετέχουν ως γαμπροί, οι «Γκελίγκες» (νύφες), νεαροί άντρες μεταμφιεσμένοι με την τοπική γυναικεία ενδυμασία και οι «Μάνγκουδες» (παλιάτσοι). Ο μάνγκους, φορά λευκά ρούχα, μαύρη κάλτσα στο κεφάλι με τρύπες για τα μάτια και τη μύτη, μικρά κουδούνια στη μέση, έχει ψεύτικη καμπούρα και κρατά ένα σακούλι με στάχτη από το δωδεκαήμερο και μια ξύλινη μαγκούρα. Επικεφαλής της ομάδας είναι ο «τσέταμπασία», άντρας όχι μεταμφιεσμένος, που κρατά μια γκλίτσα.
Στις 6 Ιανουαρίου το πρωί η «τσέτα», συνοδεία της μακεδονικής λύρας και νταχαρέδων κάνει τη «γύρα» του χωριού, περνώντας από τα σπίτια, χορεύοντας, ευχόμενη υγεία και ευημερία στις οικογένειες. Ο δυνατός ήχος των κουδουνιών, θεωρείται ικανός να διώξει τις δαιμονικές δυνάμεις του χειμώνα.
Το πρωί της 7ης Ιανουαρίου, μαζί με τους μουσικούς, η «τσέτα» επισκέπτεται μόνο τα σπίτια των εορταζόντων Γιάννηδων. Στη συνέχεια, καταλήγει στην πλατεία, όπου στήνει χορό, στον οποίο πιάνονται αργότερα και οι θεατές.
Οι αράπηδες και οι μανγκούδες ζεύουν δυο αράπηδες μ’ ένα αλέτρι, που όργωναν εικονικά την πλατεία και σκόρπιζαν στάχτη, για καλή σοδειά. Με τον τρόπο αυτό ολοκληρωνόταν η τελετουργική δράση της τσέτας. Με όλες αυτές τις μαγικο-τελετουργικές πράξεις, οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι κατά την αρχαιότητα, ευελπιστούσαν να ξυπνήσουν και να ενισχύσουν τις γονιμικές δυνάμεις της φύσης, για να δουν τα χωράφια τους να βλασταίνουν, τα ζώα να αυξάνονται και τις οικογένειες τους να ευημερούν.
