Ματιές στην ιστορία μας
Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Διόνυσου ΙΧ
Του κ. Γ.Κ. Χατζόπουλου, τ. Λυκειάρχη
Μετά την καθιέρωσή του ως βασικού θεού λατρείας στη χώρα των Ηδωνών, ο Διόνυσος δεν αρκέσθηκε μόνο στην προστασία της αμπέλου της οποίας η παρουσία ήταν πολυπληθής στην Ηδωνίδα αία, αφού κάθε ρεματιά της ήταν κατακλυσμένη από αγριοστάφυλα σκαρφαλωμένα, κυρίως, σε πανύψηλα δένδρα, όπως η φτελιά και η ιτιά.
Ως θεός πια της φύσης και στηριζόμενος αδρά στην αγάπη και στην ισχύ, που απλόχερα του προσέφεραν οι Ηδωνοί, επεξέτεινε την προστασία του και σε άλλα είδη της χλωρίδας, όπως στον κισσό και στην δάφνη. Γεννάται εύλογα η απορία γιατί η προστασία στον κισσό, αφού αυτός θεωρείται παρασιτικό φυτό, που έχει την τάση να αναρριχάται σε κορμούς δένδρων και να εκτρέφεται με τους χυμούς τους με κατάληξη κάποτε την απίσχανσή τους, τον μαρασμό τους και τέλος την αποξήρανσή τους.
Και ήταν εύλογο να προσδίδεται από τον λαό των Ηδωνών ισχύς και αγάπη στο θεό Διόνυσο, αφού αυτός με την προστασία, που παρείχε στην χλωρίδα, εξασφάλιζε με βεβαιότητα την επιβίωση μιας αγροτικής κοινωνίας, η οποία αποζούσε από την καταπονούμενη μάνα γη.
Ασφαλώς δε νοείται χλωρίδα χωρίς πανίδα. Γιατί μόνον αυτό το πράγμα μερίμνησε ο Διόνυσος. Γιατί μόνον η φυτική διατροφή δεν εξασφάλιζε με σιγουριά την επιβίωση. Αναγκαία θεωρούνταν από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια και η πρωτεϊνούχα διατροφή, ενώ τα φονευόμενα ζωντανά, πέρα από τη διατροφή, που παρείχαν, εξασφαλίζανε με το δέρμα τους και το μαλλί τους την ένδυση και τα κλινοσκεπάσματα των θηρευτών και των μελών της οικογένειάς τους, ενώ τα οστά τους, ανάλογα με το μέγεθός του (μικρά ή μεγάλα) χρησιμοποιούνταν ως ραφίδες και θλώντα εργαλεία.
Ξεκινώντας ο Διόνυσος από μια τέτοια φιλοσοφία, στράφηκε και προς το ζωικό βασίλειο. Αρχικά έδειξε ιδιαίτερη συμπάθεια προς τον ταύρο, πολύ χρήσιμο για την πλούσια πρωτεϊνούχο διατροφή, που παρείχε και στην συνέχεια, γιατί χρησιμοποιήθηκε ως χρηστικό μέσο της καλλιέργειας της γης. Ακολούθησε η έγνοια του για τον τράγο, από την ονομασία του οποίου προήλθε αιώνες αργότερα το κορυφαίο λογοτεχνικό είδος της ελληνικής κλασικής αρχαιότητας, η τραγωδία (τράγων ωδή= τραγούδι των τράγων), το ελάφι, στο οποίο έτρεφε ιδιαίτερη συμπάθεια ο Διόνυσος, μα και η θεά Άρτεμη, η οποία το καθιέρωσε ως ιερό ζώο της (είναι γνωστός ο μύθος της τιμωρίας που επέβαλε στον Αγαμέμνονα για τον φόνο του ιερού της ζώου). (Δες θυσία Ιφιγένειας εν Αυλίδι).
Η συμπάθεια του Διονύσου προς την έλαφο εκδηλώνεται και στο χώρο της γλυπτικής, όπου ο θεός παριστάνεται ενδεδυμένος με νεβρίδα (= δέρμα ελάφου). Και όχι μόνον ο ίδιος ο θεός παριστάνεται με τέτοια ένδυση, αλλά και οι βακχεύοντες οπαδοί του (άνδρες, κυρίως όμως γυναίκες). Μέχρι σήμερα έχουν διασωθεί προτομές του θεού, προερχόμενες από την περιοχή μας, φέρουσες ως ένδυμα τη νεβρίδα.
Ο Διόνυσος θέτει υπό την προστασία του τον χοίρο για ευνόητους λόγους, τον γάιδαρο (γνωστός ο μύθος από την Καλή Βρύση της Δράμας), αλλά και γιατί ο γάιδαρος δίδαξε κατά τον Παυσανία, τους ανθρώπους ότι πρέπει να κλαδεύουν τα κλήματα για περισσότερη παραγωγή, τρώγοντας τα κλαδιά τους, το άλογο, τον λαγό, τη μέλισσα για το πολύτιμο διατροφικό και θεραπευτικό της αγαθό, τον σκύλο, απαραίτητο βοηθό στις θηρευτικές του εξορμήσεις, αλλά και για τη φύλαξη των ζώων του, το λιοντάρι, ως σύμβολο εξουσίας, τον πάνθηρα, την τίγρη και τον λύγκα για τον ίδιο περίπου λόγο, αν και σε πολλές απεικονίσεις αγγείων, αλλά και σε ψηφιδωτές παραστάσεις εικονίζονται θηρευτές, οι οποίοι επιδίδονται στη θήρα των πιο πάνω ζώων. Δεν είναι γνωστό, αν η θήρα τους αποσκοπούσε σε θηρευτικούς – ασκητικούς ή άλλους λόγους.
Δεν τελειώσαμε με τον θεό Διόνυσο. Συνεχίζουμε.
