Το «Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου
για πρώτη φορά στη Δράμα
Ο Φώτης Μακρής μιλάει στον «Π.Τ.»
Της Σουζάνας Θεοδωρίδου
Το «Κιβώτιο», είναι το εμβληματικό έργο του Άρη Αλεξάνδρου (1974), το οποίο πρόκειται να παρουσιαστεί στην πόλη μας, σε σκηνοθεσία του Φώτη Μακρή και της Κλεοπάτρας Τολόγκου, με τον Φώτη Μακρή στον κεντρικό ρόλο. Η παράσταση θα δοθεί στην Παρασκευή 5 Μαΐου, στις 9 το βράδυ, στο Δημοτικό Ωδείο Δράμας. Το «Κιβώτιο», είναι το μοναδικό μυθιστόρημα του Άρη Αλεξάνδρου, ενώ έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της Νεοελληνικής λογοτεχνίας.
Στα τέλη του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου, μια ομάδα ανταρτών αναλαμβάνει μετά από σχετική εντολή του Γενικού Αρχηγείου να μεταφέρει, περνώντας μέσα από εχθρικό έδαφος, ένα κιβώτιο αγνώστου περιεχομένου, με παραλήπτες τη διοίκηση μιας ανταρτοκρατούμενης πόλης. Στη διάρκεια της αποστολής, η ομάδα αρχίζει να χάνει τα μέλη της σταδιακά μέχρι που τελικά σώζεται ένας μόνο αντάρτης, ο οποίος τελικά κατορθώνει να παραδώσει το κιβώτιο.
Όταν όμως φτάνει στον προορισμό του, διαπιστώνεται πως είναι άδειο και ο αντάρτης φυλακίζεται από τους άλλους συντρόφους του ως δολιοφθορέας. Σε μια συγκλονιστική προσπάθεια να αποδείξει την αθωότητά του, ο ήρωας αρχίζει να συντάσσει αναφορές στον ανακριτή, όπου δεν διστάζει να εξηγεί και να ερμηνεύει, το νόημα της παράδοξης αποστολής τους.
Ο συντάκτης των αναφορών, δεν γνωρίζει τίποτα για την ταυτότητα του ανακριτή ούτε για τους δεσμώτες του, ούτε αν ο ανακριτής διαβάζει τα όσα του γράφει.
Ο Φώτης Μακρής, ερμηνεύει σε έναν συγκλονιστικό μονόλογο, τον ταραγμένο αυτόν ήρωα που σταδιακά αμφισβητεί κάθε είδους πεποίθηση.
Ο Φώτης Μακρής, σε συνέντευξη του στον «Π.Τ.», μίλησε για το έργο, τόνισε τις ιδιαιτερότητές του ρόλου που υποδύεται, εξήγησε την ουσία του άδειου κιβωτίου, και κατέληξε στην Αριστερά που βίωσε ο Άρης Αλεξάνδρου, και στην Αριστερά της σημερινής μας εποχής.
κ. Μακρή, ερμηνεύετε έναν μονόλογο από το μοναδικό μυθιστόρημα του Άρη Αλεξάνδρου, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της Νεοελληνικής λογοτεχνίας. Πως θα χαρακτηρίζατε, τον ρόλο που υποδύεστε, καθώς και ποιες είναι οι ιδιαιτερότητές του;
Είναι ένας άνθρωπος που πίστεψε, θυσιάσε σχεδόν όλη τη ζωή του για τα πιστεύω του και στο τέλος βίωσε την απόλυτη διάψευση και την απόλυτη προδοσία. Η μεγάλη ιδιαιτερότητα αυτού του ρόλου είναι ότι τον συναντάμε σε όλες τις χρονικές περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας.
Δυστυχώς, η προδοσία και η διάψευση είναι αναπόσπαστο κομμάτι της παρουσίας του ανθρώπου σε αυτό τον πλανήτη. Εδώ, τον συναντάμε στο τέλος του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου, το 1949 με την μορφή ενός αντάρτη του Δημοκρατικού στρατού, που μαζί με άλλους 34 συντρόφους του, μεταφέρουν ένα κιβώτιο από μιά πόλη σε μία άλλη. Αν φτάσει το Κιβώτιο, θα κερδηθεί ο πόλεμος. Αυτό τους είπαν και το πιστέψαν.
Ο ήρωας μας φτάνει μόνος του, αφού οι υπόλοιποι 34 σκοτώθηκαν ή αυτοκτόνησαν στη διαδρομή, το Κιβώτιο ανοίγεται, το βρίσκουν άδειο και ο αντάρτης φυλακίζεται ως δολιοφθορέας. Το μυθιστότημα του Αλεξάνδρου και κατ’επέκταση η παράσταση, παρακολουθεί την απελπισμένη προσπάθεια του ήρωα να μην συνθλιβεί κάτω από το βάρος της διάψευσης, της προδοσίας και τελικά, της ίδιας του της ύπαρξης.
Στο «Κιβώτιο», ερμηνεύετε αλλά σκηνοθετείτε και την παράσταση. Πως γεννήθηκε η ιδέα της παράστασης;
Ουσιαστικά γεννήθηκε από την δικιά μου διαψεύση από την πορεία της Αριστεράς στη χώρα μας. Έχοντας 30 χρόνια να ψηφίσω, πιστεύοντας ότι οι εκλογές δεν είναι ο τρόπος για να αναγεννηθεί η χώρα μας, αφέθηκα να πειστώ το 2015 ότι κάτι μπορεί να αλλάξει και πήγα να ψηφίσω. Ήθελα να δώσω μια ευκαιρία στην Αριστερά να κυβερνήσει. Δυστυχώς διαψεύστηκα πολύ γρήγορα – και δεν είμαι ο μόνος φαντάζομαι – και σαν αντίδραση αποφάσισα να ανεβάσω το Κιβώτιο στο θέατρο, θεωρώντας ότι υπάρχει άμεση συνάφεια στη κατάσταση του ήρωα και στη δικιά μας.
Και η επιτυχία της παράστασης αυτά τα δύο χρόνια, δείχνει ότι είναι πολλοί αυτοί που νοιώθουν την ίδια απογοήτευση, τον ίδιο θυμό και την ίδια απόγνωση που βιώνει ο ήρωας του Αλεξάνδρου.
Το άδειο ουσιαστικά κιβώτιο, που παραπέμπει;
Εδώ, θα αφήσω τους θεατές να δώσουν τη δική τους απάντηση. Ο καθένας τη δική του. «Το Κιβώτιο», είναι ένα λογοτεχνικό αριστούργημα και όπως κάθε αριστούργημα, έχει πολλές και διαφορετικές αναγνώσεις. Ο κάθε αναγνώστης ή θεατής, η κάθε εποχή μπορούν να δώσουν τις δικές τους ερμηνείες.
Αν θέλετε τη δική μου, θεωρώ ότι το Κιβώτιο είναι μεν άδειο, αλλά είναι στο χέρι του καθενός μας να προσπαθήσουμε να το γεμίσουμε. Είναι ίσως μια πιο αισιόδοξη προσέγγιση, που όμως προσωπικά την έχω απόλυτη αναγκη σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς που ζούμε.
Τι έχει αλλάξει από την Αριστερά που βίωσε ο Άρης Αλεξάνδρου, γράφοντας «Το Κιβώτιο», με την Αριστερά που βιώνουμε σήμερα στην Ελλάδα;
Η Αριστερά που βίωσε ο Αλεξάνδρου ήταν πιο «συμπαγής», πιο απόλυτη, πιο δογματική. Μεγάλο σφάλμα κατά την γνώμη μου. Η Αριστερά σήμερα (ένα κομμάτι της τουλάχιστον), είναι απελπιστικά συμβιβαστική, απελπιστικά πολυφωνική, απελπιστικά διασπασμένη και χωρίς σαφείς ιδεολογικούς προσανατολισμούς (Φυσικά υπάρχει και ένα άλλο κομμάτι της Αριστεράς που παραμένει σχεδόν αναλλοίωτο από την εποχή του Αλεξάνδρου…). Μεγάλο σφάλμα επίσης κατά την γνώμη μου.
Πού βρίσκεται η λύση;…Δεν ξερω…
