Ο πρ. του Κέντρου Πολιτιστικής Ανάπτυξης Αν. Μακεδονίας κ. Παπουτσής μιλάει στον «Π.Τ.»

Ανάγκη ένταξης των δρώμενων

των Φώτων στον εθνικό κατάλογο

άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς

► Οι λόγοι που ατόνησε η προσπάθεια που ξεκίνησε από το 2012

Του Θανάση Πολυμένη

ΓΙΑ ΤΗΝ περιοχή του Νομού Δράμας, τα δρώμενα των Φώτων, είναι από τις σπουδαιότερες αναβιώσεις εθίμων που γίνονται στην Ελλάδα. Με έντονη διονυσιακή χροιά, τα δρώμενα αυτά τηρούνται απαρέγκλιτα εδώ και δεκαετίες, ενώ η συρροή του κόσμου σ’ αυτά, φέτος ξεπέρασε κάθε προηγούμενο.

Κάποια στιγμή, με πρωτοβουλία του Κέντρου Πολιτιστικής Κληρονομιάς Ανατολικής Μακεδονίας και προσωπικές προσπάθειες του προέδρου του κ. Γιάννη Παπουτσή, είχαν ξεκινήσει προσπάθειες ώστε τα δρώμενα αυτά, να ενταχθούν στον εθνικό κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.

Τα δρώμενα των Φώτων στην περιοχή μας, δεν είναι μόνο τοπικά στα χωριά της περιοχής και δεν πρέπει να παραμείνουν σ’ αυτό το επίπεδο. Πρόκειται για δρώμενα που ξεφεύγουν από την στενή τοπική έννοια και θα πρέπει να λάβουν έναν οικουμενικό χαρακτήρα.

Ο «Πρωινός Τύπος» συνομίλησε χθες με τον πρόεδρο του Κέντρου Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ανατολικής Μακεδονίας και πρόεδρος του Μορφωτικού – Πολιτιστικού Συλλόγου Μοναστηρακίου κ. Γιάννη Παπούτση, ο οποίος επισημαίνει την ανάγκη ένταξης των δρώμενων στον εθνικό κατάλογο.

Όπως σημειώνει, «υπάρχει σχετικό νομοθετικό πλαίσιο από το 2020, το οποίο προστατεύει αυτή την κληρονομιά, αλλά δεν είχαμε ακόμα φτάσει στην έννοια αυτή, ότι το Υπ. Πολιτισμού θα φτάσει να συντάξει έναν εθνικό κατάλογο για το ποια είναι αυτά τα δρώμενα, οι τελετουργίες, οι παροιμίες κτλ.

Δειλά – δειλά ξεκίνησε από το 2012 και εμείς ως Κέντρο Πολιτιστικής Ανάπτυξης (ΚΕ.ΠΟ.Α.) συμμετείχαμε σε μια σύσκεψη φορέων και αυτοδιοικητικών παραγόντων».

«Εδώ στη Δράμα, από το 2014 ακόμα» , τονίζει ο κ. Παπουτσής, «είχαμε προσπαθήσει να κάνουμε μια συνεννόηση, η οποία όμως δεν ευοδώθηκε. Θέλαμε να κάνουμε μια συνολική πρόταση για όλη την Ηδωνίδα Γη, μαζί με τη Νικήσιανη, αλλά είχαμε δυσκολίες συνεννόησης. Τελικά δεν μπορέσαμε να καταλήξουμε κάπου, γιατί άλλοτε άλλαζαν οι διοικήσεις στους πολιτιστικούς συλλόγους, άλλοτε άλλαζαν οι άνθρωποι και δεν μπορείς να έχεις μια συνέχεια σε όλο αυτό.

Θέλαμε αυτή την υπόθεση να την ετοιμάσουμε ως μια συνολική πρόταση για 8 κοιτίδες λαϊκού πολιτισμού και λαϊκών δρωμένων της περιοχής μας. Από τη Νικήσιανη από την πλευρά της Καβάλας και από τη Δράμα το Μοναστηράκι, τον Ξηροπόταμο, την Πετρούσα, τους Πύργους, την Καλή Βρύση, το Βώλακα και το Παγονέρι. Αυτά είναι τα χωριά όπου αναβιώνουν τα λαϊκά δρώμενα στο τριήμερο των Θεοφανείων».

Κοινή πρόταση

Όπως μας εξηγεί ο κ. Παπουτσής, «θέλαμε να κατεβάσουμε μια κοινή πρόταση, και κάθε χρόνο την έχουμε ως προγραμματισμένο έργο. Όμως δεν μπορούμε μέχρι σήμερα να συναντηθούμε κάπου, καθώς για διαφόρους λόγους δεν καταλαβαίνουν όλοι, ίσως, την σημαντικότητα της ένταξης στον εθνικό κατάλογο.

Βέβαια, σ’ αυτή τη φάση, δεν έχει να προσφέρει άμεσα κάτι, όπως για παράδειγμα μια επιχορήγηση και γι’ αυτό ίσως δεν ενδιαφέροντα. Η ένταξη των δρώμενων αυτών στον εθνικό κατάλογο, είναι ένα σημαντικό θέμα για να διασωθούν και να τυγχάνουν της άμεσης προστασίας της πολιτείας και γιατί όχι, αργότερα, όταν κριθεί η σημαντικότητα αυτή, να περάσει και στον κατάλογο  της UNESCO.

Άλλες μεγάλες κοινότητες όπως στη Νάουσα για παράδειγμα οι «μωμόγεροι», κατάφεραν και μπήκαν στον εθνικό κατάλογο, γιατί στήριξαν και επιστημονικά το αίτημά τους. Στο Υπ. Πολιτισμού υπάρχει μια επιτροπή με επικεφαλής τη διεύθυνση του Νεοελληνικού Πολιτισμού, οπότε εντάσσουν με απόφαση το όποιο δρώμενο και ότι άλλο υπάρχει και ονομάζεται ως άυλο πολιτιστικό αγαθό. Όπως για παράδειγμα ακόμα και επαγγέλματα που χάνονται ή έχουν χαθεί, εμπειροτεχνίες και άλλα που είναι προστατευόμενα αγαθά».

«Κοιτίδα διονυσιασμού»

Ο κ. Παπουτσής μιλάει πάντα με πάθος και θέρμη για τα λαϊκά δρώμενα της περιοχής, και μας εξηγεί ότι, «οι κυρίαρχες εκφάνσεις της περιοχής μας, τα λεγόμενα δρώμενα της Δράμας, είναι η κοιτίδα του διονυσιασμού, γιατί αυτή είναι η ταυτότητά μας. Και χρειάζεται να καταλάβουμε ότι η Δράμα, όπου να σκάψει η αρχαιολογική σκαπάνη, βγάζει Διόνυσο. Η αρχαιολογική σκαπάνη τα έχει αναδείξει όλα αυτά και ήδη στη Δράμα έχουν βρεθεί αρχαιολογικοί θησαυροί.

Εμείς έχουμε τις επιβεβαιώσεις και μπορούμε να στηρίξουμε και αρχαιολογικά πλέον και την ύπαρξη του Διονύσου αλλά και της διονυσιακής λατρείας, ενώ υπάρχουν και γραπτά κείμενα από μελέτες και από συνέδρια. Υπάρχει δηλαδή το απαραίτητο υλικό να στηρίξει μια συνολική πρόταση, γι’ αυτό θελήσαμε να την κάνουμε ενιαία, όλα μαζί τα χωριά της Δράμας μαζί με τη Νικήσιανη. Όπως είπαμε όμως, ατόνησε αυτό, ενώ το 2020 θα κάνουμε ακόμα μια προσπάθεια να δούμε συνολικά το θέμα αυτό. Διαφορετικά, ο καθένας ας αφεθεί στην τύχη του και ας κάνει ότι νομίζει».

Το Κέντρο Πολιτιστικής Ανάπτυξης

Κύριος φορέα αυτής της προσπάθειας, είναι το Κέντρο Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ανατολικής Μακεδονίας και μιλώντας γι’ αυτό ο κ. Παπουτσής, μας εξηγεί ότι αυτό στηρίζεται σε δύο βασικούς πυλώνες: «Ο πρώτος πυλώνας είναι ο πολιτισμός, τα λαϊκά δρώμενα της περιοχής. Ο δεύτερος πυλώνας είναι το γηγενές ζήτημα, το πατριωτικό, που ασχολείται με τη διαμόρφωση του ελληνικού κράτους κυρίως στην περίοδο 1916-1918 στην περιοχή και μέχρι την έλευση των προσφύγων».

Όπως επισημαίνει, «σκοπός μας είναι να καταγραφεί, ότι η γη αυτή που κατοικούνταν, αντιστάθηκε στον εκβουλγαρισμό της περιοχής και αυτοί οι κάτοικοι τότε εδώ αντιστάθηκαν και δεν αλλοιώθηκαν και κράτησαν τα ήθη και τα έθιμά τους και συμμετείχαν σε διάφορες φάσεις απελευθέρωσης της πατρώας γης. Αυτός είναι ο δεύτερος πυλώνας, στον οποίο στηριχθήκαμε για να ιδρύσουμε το Κέντρο Πολιτιστικής Ανάπτυξης. Και η χωρική ενότητα με την οποία ασχολείται, είναι από τον ποταμό Στρυμόνα μέχρι το Νέστο, η παλιά ιστορική και γεωγραφική Ανατολική Μακεδονία».

Η σημαντικότητα της ένταξης

Ερωτώμενος για το πόσο σημαντικό είναι για την περιοχή να ενταχθούν τα λαϊκά δρώμενα της περιοχής στον εθνικό κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς ο κ. Παπουτσής, σημειώνει ότι «είναι σημαντικό γιατί, εντασσόμενοι στον εθνικό κατάλογο, σημαίνει ότι ξεφεύγουμε από το τοπικό σημείο. Τα δρώμενα αυτά δεν είναι μόνο τοπικά, αλλά υπερτοπικά. Οι κωδωνοφορίες, οι μασκοφορίες και οι μεταμφιέσεις αυτές, δεν είναι μόνο εδώ στην περιοχή μας. Υπάρχουν σε πολλά σημεία της Ελλάδας αλλά και σε όλο τον κόσμο.

Αυτός ο πλούτος δεν πρέπει να χαθεί επουδενί λόγο. Όλα αυτά τα έθιμα άρχισαν να καταγράφονται από το 1958 ακόμα από τον Λευτέρη Δρανδάκη και στη συνέχεια ήρθαν και άλλοι ερευνητές στην Περιφέρεια και άρχισαν να τα καταγράφουν.

Όταν άρχισαν λοιπόν να καταγράφονται όλα αυτά τα δρώμενα όπως και άλλα μαζί, όπως για παράδειγμα η κρητική λίρα, εκεί αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε την σημαντική αξία που έχουν αυτά για την περιοχή μας.

Όταν κάναμε εκείνη την παράσταση εκτός τόπου και χρόνου στο Ηρώδειο πριν από μερικά χρόνια, τότε καταλάβαμε τον πολιτιστικό πλούτο που έχουμε στα χέρια μας και που μέχρι σήμερα τον κρατάμε ακόμα. Από εκεί ψάξαμε να βρούμε τι πραγματικά υπάρχει πίσω απ’ όλα αυτά, να δούμε τους συμβολισμούς και άλλα. Μετά θελήσαμε να σώσουμε εδώ τα δικά μας τοπικά μουσικά όργανα και η μια δράση ακολουθεί την άλλη, ώστε να κάνεις πράγματα να σώσεις στο τέλος όλα τα δρώμενα συνολικά».

Όπως τέλος επισημαίνει ο κ. Παπουτσής, ο κόσμος έχει αγκαλιάσει όλη αυτή την προσπάθεια της αναβίωσης και της διατήρησης των δρώμενων και μας δίνει ένα χαρακτηριστικό δείγμα: «Σήμερα πλέον, τα νέα παιδιά που εντάσσονται στα δρώμενα, δεν έχουν καμιά σχέση με την αγροτοποιμενική. Όλοι οι νέοι είναι ήδη πτυχιούχοι, μεταπτυχιακοί και διδάκτορες ακόμα και ενσυνείδητα πλέον μπαίνουν στη διαδικασία να ασχοληθούν μ’ αυτά τα δρώμενα: τα χαράπια, τις αρκούδες, τα μπαμπούγερα και άλλα. Βέβαια επικρατεί το πλέον διονυσιακό μέρος και τα γλέντια και βέβαια μαζί μ’ αυτά διασώζονται και τα έθιμα της ευετηρίας και της καλοχρονιάς και της καλής σοδειάς. Γιατί λοιπόν όλα αυτά να μην μπουν στον εθνικό κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς μας; Όλα τα έχουμε, όπως την τεκμηρίωση, τον πλούτο και τη συνέχεια και η γη μας είναι διονυσιακή».