ΑΤΑΤΟΥΡΚ ΚΑΙ ΝΑΖΙ
της Κ.Σ. Παπαδοπούλου, Γεωπόνου
Το 2014 εκδόθηκε από το Harvard University Press το βιβλίο του Stefan Ιhrig με τίτλο: Atatürk in the Nazi imagination. Το 2016 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Κυριάκος Παπαδόπουλος Α.Ε. για την ελληνική γλώσσα με τίτλο: «ΑΤΑΤΟΥΡΚ ΚΑΙ ΝΑΖΙ Δάσκαλος και μαθητές στην εφαρμογή του ολοκληρωτισμού».
Ο συγγραφέας σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και στη συνέχεια έλαβε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο του Cambridge. Το θέμα τις διδακτορικής του διατριβής ήταν οι αντιλήψεις των Ναζί για τη Νέα Τουρκία (1919-1945). Ο δόκτωρ Stefan Ihrig είναι μέλος του Van Leer Jevusalem Institude με αντικείμενο μελέτης την κοινωνική αποδοχή της δολοφονίας ως πολιτικού όπλου στην Ευρώπη πριν το 1945, εστιάζοντας ιδιαίτερα στις περιπτώσεις της Γερμανίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Στην πρωτότυπη εργασία του Ihrig αναδεικνύεται η καθοριστική επιρροή επί του ναζιστικού κινήματος του Μουσταφά Κεμάλ πασά κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου (1919-1922) και παράλληλα περιορίζεται η κυρίαρχη αντίληψη, που επικρατούσε έως την έκδοση αυτής της μελέτης και απέδιδε τις ιδέες που διαμόρφωσαν τη σκέψη των Ναζί στον ιταλικό φασισμό και στον Μουσολίνι. Όπως αποδεικνύεται από τον Stefan Ihrig το πρότυπο των Ναζί ως προς την πολιτική οργάνωση, τον τρόπο κατάκτησης και άσκησης της εξουσίας, την αντίληψη για το ρόλο του κόμματος και την μεταχείριση των μειονοτήτων ήταν το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα κατά την εποχή του Ατατούρκ.
Μετά την ήττα των Γερμανο-Αυστριακών και των Νεότουρκων στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο εθνικιστικός τύπος της Γερμανίας αναγόρευσε τον Κεμάλ Ατατούρκ σε σύμβολο, σε προσωπικότητα παγκόσμιας εμβέλειας, από την οποία θα έπρεπε να πάρει μαθήματα η νικημένη Γερμανία. Έτσι οι ναζιστές θα εκφράσουν το κίνημα δυσαρέσκειας, που επεδίωκε την ανατροπή των όρων της Συνθήκης των Βερσαλλιών, θα εμφανιστούν ακραίες ρατσιστικές ιδεολογίες με αποτέλεσμα την εξόντωση των Εβραίων και των άλλων ανεπιθύμητων εθνικών ή φυλετικών ομάδων. Ενωρίτερα ο Γενοκτόνος Μουσταφά Κεμάλ – δάσκαλός τους – πολεμώντας τη Συνθήκη των Σεβρών θα εξοντώση ολοκληρωτικά τις χριστιανικές κοινότητες Αρμενίων, Ελλήνων, Ασσυρίων κ.α.
Η εικόνα που είχε ο Χίτλερ για τον Μουσταφά Κεμάλ είναι γνωστή από παλιά και κυρίως μέσα από το έργο του κεμαλιστή δημοσιογράφου και συγγραφέα Falish Atay. Στο βιβλίο του Cankaya γράφει ότι ως μέλος της τουρκικής αντιπροσωπείας επισκέφτηκε τον Χίτλερ για τα 50στα γενέθλια του. Απευθυνόμενος προς αυτούς ο Χίτλερ ανέφερε τον Μουσταφά Κεμάλ ως δάσκαλό του. Ο Μουσολίνι ήταν ο πρώτος του μαθητής και εγώ είμαι ο δεύτερος. Παρεμπιπτόντως στο ίδιο βιβλίο, στην πρώτη του έκδοση, ο Atay παραδέχεται ότι την Σμύρνη την έκοψαν συνειδητά οι νικητές τον Σεπτέμβριο του 1922, ως μέσο ολοκλήρωσης της εθνικής εκκαθάρισης. Αυτή την παλιά αλήθεια ο Stefan Ihrig την τεκμηριώνει μέσα από τη μελέτη του.
Ο συγγραφέας γράφει: «Ο Χίτλερ είχε πει ότι ο επιτυχημένος αγώνας για την απελευθέρωση, του οποίου είχε ηγηθεί ο Ατατούρκ προκειμένου να δημιουργήσει την Τουρκία, είχε εμπνεύσει στον ίδιο τη σιγουριά ότι το εθνικοσοσιαλιστικό κίνημα θα ήταν εξίσου πετυχημένο. Από αυτή την άποψη το κίνημα της Τουρκίας ήταν γιαυτόν ένα φωτεινό άστρο».
Η μελέτη αυτή συμπληρώνει τη γνώση που υπάρχει για την προηγούμενη περίοδο συνεργασίας της Γερμανίας με τον τουρκικό εθνικισμό. Την εποχή δηλαδή που οι Γερμανοί στρατιωτικοί του Κάϊζερ ανέλαβαν να ανασυγκροτήσουν τον νεοτουρκικό στρατό αμέσως μετά την κατάληψη της εξουσίας το 1908 από τους Τζεμάλ, Εμβέρ και Ταλαάτ πασά.
Η επιρροή του Ατατούρκ επί του γερμανικού σοσιαλισμού μπορεί να θεωρηθεί ως αντιδάνειο. Ας αναλογιστούμε συνειρμικά το «τώρα» Γερμανίας και Τουρκίας.
Γράφει ο Ihrig ότι με τους Νεότουρκους είχαν συνδεθεί και άλλα σημαίνοντα στελέχη των Ναζί όπως ο διοικητής του Άουσβιτς Ρούντολφ Ες καθώς και ο Χάινριχ Χίμλερ, ο οποίος ονειρευόταν να μεταναστεύσει στην Τουρκία του Ατατούρκ για να ξεκινήσει μια καινούργια ζωή.
Ο Βλαδίμηρος Ίλιτς Λένιν είχε επίσης παρόμοια άποψη για τον Μουσταφά Κεμάλ και τους Νεότουρκους. Χαρακτηριστική είναι η έκφραση που χρησιμοποίησε το 1917: «Εγώ και οι Μπολσεβίκοι είμαστε οι Νεότουρκοι της Σοβιετικής Επανάστασης». Το Φεβρουάριο του 1918 θα επιδιώξει την ειρήνευση με κάθε τρόπο με τους Γερμανο-Αυστριακούς και τους Νεότουρκους με δραματικές συνέπειες στη μοίρα των λαών της Ανατολής.
Η μελέτη του Stefan Ihrig, το μνημειώδες αυτό βιβλίο των 447 σελίδων αξίζει της προσοχής και της μελέτης από μέρους των Ελλήνων ακαδημαϊκών, αλλά κυρίως αυτών που κρατούν τις τύχες της πατρίδας. Επιχειρεί μέσα από αδιαμφισβήτητο πραγματολογικό υλικό να αποδομήσει την κυρίαρχη εντύπωση ότι το κεμαλικό κίνημα υπήρξε ένα φιλελεύθερο, αντιιμπεριαλιστικό μεταρρυθμιστικό κίνημα.
Κλείνοντας ας σημειώσω το ανήκουστο. Στην Ελλάδα μας η αποδοχή του Μουσταφά Κεμάλ ως θετικό πρόσωπο υπήρξε κοινή σε όλο το πολιτικό φάσμα από τη Δεξιά έως την Αριστερά. Ο Βενιζέλος πρότεινε για Νόμπελ Ειρήνης τον Ατατούρκ το 1932. Η πρόταση, παρότι είχε όλα τα στοιχεία μιας κυνικής διπλωματικής κίνησης από έναν πολιτικό που εκινείτο με βάση την αντίληψη περί κρατικών συμφερόντων, είναι ηθικά μετέωρη. Το 1938 με αφορμή τον θάνατο του Μουσταφά Κεμάλ πασά ο Μεταξάς απαλλοτρίωσε το σπίτι της Θεσσαλονίκης, όπου υποτίθεται ότι γεννήθηκε ο δημιουργός της νέας Τουρκίας και το χάρισε στο τουρκικό κράτος, αφού έξω πέταξε την οικογένεια προσφύγων από τη Μικρά Ασία, που το δικαιώθηκε ως ανταλλάξιμο, αφού φυσικά άφησε εκεί περιουσία πολλαπλάσιας αξίας.
Ως αποκορύφωμα της ανοσίας πράξης μετονόμασε την Οδό Αποστόλου Παύλου σε Οδό Κεμάλ Ατατούρκ. Μια ονομασία που άλλαξε μόλις το 1955, μετά το Σεπτεμβριανό πογκρόμ κατά της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης.
Την ίδια άποψη είχε και το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, το οποίο μετατρέποντας την κυνική πολιτική του Λένιν σε ιδεολογικό δόγμα, παρουσιάζει μέχρι σήμερα τον Μουσταφά Κεμάλ ως αστό μεταρρυθμιστή.
Μήπως είναι το σύνδρομο της Στοκχόλμης που φταίει;
