Την Τρίτη 29 Μαΐου 1453
«Εάλω η Πόλις»
Του κ. Κων/τινου Β. Χιώλου
Διδάκτορος Νομικής – Επιτίμου Δικηγόρου
Εορτάζουμε εφέτος την 564η Επέτειο της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως και της ηρωικής πτώσεως του Βυζαντίου, ως και της θυσίας του θρυλικού Αυτοκράτορος και Εθνομάρτυρος Κωνσταντίνου Παλαιολόγου του ΙΑ’ – του νεωτέρου Κόδρου και Λεωνίδα – και των συν αυτώ ηρωικώς αγωνισαμένων και ευκλεώς πεσόντων για την άμυνα της Βασιλίδος των Πόλεων.
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, καθ’ όλη τη διάρκεια της υπερχιλιετούς υπάρξεώς της, διεξήγαγε αγώνες αυτοσυντηρήσεως και πολλάκις έσωσε την Ευρώπη από μεγάλες καταστροφές, ανέπτυξε δε παραλλήλως μέγα Πολιτισμό, τον σπουδαιότερο Πολιτισμό του Μεσαίωνος. Καθ’ όλη αυτή τη διάρκεια, υπεράνω της πολιτικής και της διοικητικής κυριαρχίας της Κωνσταντινουπόλεως, εστέκετο η θρησκευτική αυτής κυριαρχία. Η Κωνσταντινούπολις ήταν το κατ’ εξοχήν κέντρο της Χριστιανοσύνης. Από τότε που ο Μέγας Κωνσταντίνος την έκτισε επί της θέσεως του αρχαίου Βυζαντίου μέχρι της καταστροφής της από τους Τούρκους (330-1453 μ.Χ.), είκοσι φορές τουλάχιστον, την επολιόρκησαν οι Πέρσες, οι Άραβες, οι Ρώσοι, οι Βούλγαροι κ.α.
Εφεξής και μέχρι της πτώσεώς της η Κωνσταντινούπολις εγνώρισε αλλεπάλληλους κινδύνους από τους ποικιλωνύμους λαούς που περιέβαλαν την Αυτοκρατορία και πολλάκις κατώρθωσαν να εισδύσουν μέσα εις αυτήν.
Ό,τι δεν επέτυχαν οι Άβαροι, οι Πέρσες, οι Άραβες, οι Ρώσοι κλπ., το επέτυχαν οι Σταυροφόροι της Τετάρτης Σταυροφορίας. Η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως υπ’ αυτών το 1203, υπήρξε δεινό πλήγμα για την Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η οποία κατελύθη δια μίαν 60 ετίαν περίπου (ήτοι μέχρι του 1261), αλλά και όταν επανεσυνεστήθη, δεν είχε την προτέραν της ακμή.
Οι Τούρκοι άρχισαν να πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη από του έτους 1397. Η τελευταία από αυτούς πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως άρχισε την 7η Απριλίου 1453. Ο Μωάμεθ Β’ διέθετε μεγάλη υπεροχή σε όπλα και άνδρες έναντι του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου που υπήρξε ο ηρωικώτερος, ο τελευταίος, αλλά και ο τραγικώτερος συνάμα Έλλην Αυτοκράτωρ, αγωνισθείς σθεναρώς επί δυο ολοκλήρους μήνας μέχρι που έπεσε ηρωικώς μαχόμενος επί των επάλξεων της Πύλης του Ρωμανού (που ήταν το ασθενέστερο σημείο των τειχών), κατά την τελευταία και αποφασιστική έφοδο των Τούρκων την 29η Μαΐου 1453. Με την προφανή ανισότητα δυνάμεων και με την εξαφάνιση κάθε ελπίδας περί έξωθεν βοηθείας, ήταν φανερό και επόμενο όποια τύχη ανέμενε την Βασιλίδα των Πόλεων. Παρά ταύτα, όμως, οι Έλληνες αγωνίσθηκαν με απαράμιλλο ηρωισμό, έχοντες επικεφαλής τους τον γενναίο Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, ο οποίος εγνώριζε, ότι αναλάμβανε υπεράνθρωπο έργο και συναισθανόταν ποιο θα ήταν το μοιραίο τέλος, αλλ’ ούτε επί στιγμήν κατελήφθη από δισταγμούς. Τουναντίον δε, αφού απηύθυνε προτρεπτικούς λόγους προς τους Έλληνες και τους ξένους μετέλαβε των Αχράντων Μυστηρίων στην Αγία Σοφία και με το όνομα της Πατρίδος του στα χείλη, ερρίφθη στον Αγώνα.
Ακαταπόνητος και ακατάβλητος, υπερασπίσθηκε την πρωτεύουσα της Ελληνικής Αυτοκρατορίας μέχρι της τελευταίας στιγμής του και υπερηφάνως απέρριψε ασυζητητί προτάσεις συνθηκολογήσεως του βαρβάρου αντιπάλου του με την εξής Ελληνοπρεπή απάντηση:
«Το την Πόλιν σοι δούναι ουτ’ εμόν έστιν ουδ’ άλλου τινός
των οικούντων εν τη πόλει ταύτη˙ κοινή γαρ γνώμη αυτοπροαιρέτως
αποθανούμεν και οι φεισόμεθα της ζωής ημών».
Το υπερήφανο αυτό «ΟΧΙ» του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, τον ανύψωσε σε θρυλικό ήρωα. Η αξιοπρεπής και υπερήφανη απάντηση του Εθνομάρυρος Αυτοκράτορος Κωνσταντίνου Παλαιολόγου προς τον Μωάμεθ Β’, ενθυμίζει το «Μολών λαβέ» του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες και όλες τις θυσίες των αρχαίων και των νεωτέρων Ελλήνων προς διαφύλαξη του υπερτάτου αγαθού της Ελευθερίας.
Τον άρθρο της 29ης Μαΐου 1453 άρχισε η γενική κατά ξηράν και κατά θάλασσαν έφοδος του Τουρκικού στρατού, η οποία βρήκε τους πολιορκουμένους έτοιμους στις επάλξεις και τα χαρακώματα. Περί την 8ην πρωινήν Τουρκικά στίφη επέπεσαν εκ των όπισθεν κατά του Αυτοκράτορος, ο οποίος και οι περί αυτόν αμύνονταν με ηρωισμό στη θέση που ήσαν ταγμένοι. Αλλά σε άλλο μέρος, βορειότερο, οι Γενίτσαροι μετά μανιώδη αγώνα είχαν υπερπηδήσει τα τείχη, ενώ άλλοι Γενίτσαροι δια της Ξυλόπορτας, την οποίαν βρήκαν κατά τύχη ανοικτή, εισήλθαν στην Πόλη. Συγχρόνως, τουρκικά πυροβόλα άνοιξαν νέα ρήγματα στα τείχη. Ύστερα από λίγο επεκράτησε πανικός μεταξύ των ημετέρων και επακολούθησε γενική φυγή. Εν τούτοις, όμως, ο αγώνας συνεχιζόταν με αμείωτη ένταση. Όταν τελικώς, οι Τούρκοι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη δια της Κερκόπορτας, η μεγάλη συμφορά είχε πλέον συντελεσθεί και ο τελευταίος Βυζαντινός Αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, δίδων το παράδειγμα της εθελοθυσίας και μαχόμενος ως απλούς στρατιώτης παρά την Πύλην του Ρωμανού, έπεσε ως ήρωας με το σπαθί του θρυμματισμένο στα χέρια του. Τούτο συνέβη ημέρα Τρίτη της εβδομάδος, πράγμα, που επιβεβαιώνει την ήδη προ της Αλώσεως επικρατούσα λαϊκή πρόληψη, ότι η Τρίτη ημέρα της εβδομάδος, είναι αποφράς.
Την πρωία της Τρίτης 29ης Μαΐου 1453, «Εάλω η Πόλις» και το Βυζάντιο είχε παύσει πλέον να υπάρχει. ‘Ο,τι απέμεινε εντός ολίγου περιήλθε ολοκληρωτικώς στους Τούρκους, οι οποίοι γενόμενοι κύριοι της Πόλεως άρχισαν την καταστροφή και τη λεηλασία αυτής, καταστρέψαντες τελείως το Μέγα Παλάτιον, πλην του πλησίον αυτού ευρισκομένου Ναού της Αγίας Σοφίας, τον οποίον, καθώς και όλες τις άλλες Εκκλησίες, μετέτρεψαν σε Τζαμιά, ενώ πολλοί των κατοίκων εσφάγησαν ή εξανδραποδίσθησαν.
Η Βασιλίδα των Πόλεων υπέκυψε. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατέρρευσε και επί των ερειπίων αυτής ο νικητής άσκησε επί 5 αιώνες και πλέον την αιμοχαρή δεσποτείαν του.
Ευθύς μετά την Άλωση της Βασιλίδος των Πόλεων, η μορφή του Αυτοκράτορος Κωνσταντίνου Παλαιολόγου του ΙΑ’, του επονομαζομένου Δραγάτση, που υπήρξε ο ηρωικώτερος, ο τελευταίος, αλλά και ο τραγικώτερος συνάμα Έλλην Αυτοκράτωρ, αγωνισθείς σθεναρώς, ως προελέχθη, επί δυο ολοκλήρους μήνας μέχρι που έπεσε ηρωικώς μαχόμενος επί των επάλξεων της Πύλης του Ρωμανού, κατά την τελευταία έφοδο των Τούρκων την 29η Μαΐου 1453, έγινε θρύλος και εισέδυσε στις ποικίλες δημώδεις παραδόσεις του Ελληνικού Λαού. Δια του θανάτου δε και της καταλήψεως της Κωνσταντινουπόλεως, κατελύθη το Βυζαντινό Κράτος και άρχισε η μακρά περίοδος των δεινών της υποδουλώσεως.
Εκ παραλλήλου, συνετέθησαν και διάφορα δημοτικά άσματα και θρήνοι αναφερόμενοι στην Άλωση της Πόλης, η οποία ήταν η απαρχή του νέου Αγώνος για την Εθνική Αποκατάσταση του Ελληνικού Γένους. Τούτο το επιμαρτυρούν οι λαϊκοί θρήνοι για την εθνική συμφορά.
Το βεβαιώνει δε το παρήγορο μήνυμα το Αγγελικό, που απευθύνεται στην δακρυσμένη Εικόνα της Υπερμάχου Στρατηγού της Παναγίας μας:
«Σώπασε, Κυρά Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις,
πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θάναι!»
Εξ άλλου, σύμφωνα με σχετικό θρύλο, ημείς οι Έλληνες θα διώξουμε τον Τούρκο στην «Κόκκινη Μηλιά», όπου βρίσκεται η κοιτίδα του Ασιατικού αυτού Λαού, όταν θα αναστηθεί ο Μέγας νεκρός της Πύλης του Ρωμανού, ο Αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος Παλαιολόγος που έκλεισε μια μεγάλη περίοδο της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους, η οποία διήρκεσε επί 1123 συναπτά έτη και «η υπέρτατη θυσία αυτού και των περί αυτόν αγωνιστών, κατηύθυνε πράγματι των αιώνων τας τύχας», όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Ακαδημαϊκός – Καθηγητής Διονύσιος Ζακυθηνός.
Σημειωτέον ότι, η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως δεν δημιουργήθηκε ξαφνικά στις 10 το πρωί της Τρίτης 29 Μαΐου 1453. Προηγήθηκαν αιώνες συρρικνώσεως από τις ληστρικές ορδές των βαρβάρων Ασιατών και των αρπάγων Φράγκων και προ πάντων, της Τετάρτης Σταυροφορίας, στις 12 Απριλίου 1204, ότε η Άλωση της Πόλης υπήρξε η τρισχειρώτερη ληστρική κατακτητική πράξη των Παπών της Ρώμης! Το Κάστρο, όθεν, της Βασιλεύουσας Πόλης ήταν πλέον διάτρητο από Κερκόπορτες. Άλλωστε, το θρυλικό Βυζάντιο ήταν χαμένο από τότε που απώλεσε τα Μικρασιατικά εδάφη του με τους σχεδόν αμιγείς Ελληνικούς πληθυσμούς, με τον ακμαίο Πολιτισμό, την υγεία, οικονομία και την πλούσια παραγωγή ποικίλων αγαθών.
Τέλος, η Κωνσταντινούπολις η Βασιλεύουσα Πόλις και ο θρυλικός τελευταίος Αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ΙΑ’, θα επιζήσουν μέσα στις καρδιές μας, εκτός των άλλων, με τις μνήμες, με τις παραδόσεις και με τους θρύλους του «Μαρμαρωμένου Βασιλιά», που κάποτε θα ξυπνήσει «Στης Χώρας της Εφτάλοφης απάνου τα μουράγια», κατά τον εθνικό μας ποιητή Κωστή Παλαμά, και του «Παπά της Αγίας Σοφίας», που εξαφανίσθηκε την Ημέρα της Αλώσεως «για να συνεχίσει την τέλεση της διακοπείσης Θείας Λειτουργίας στο Μεγάλο Μοναστήρι»!
