Η Μαρίνα Μελίδου μιλάει στον «Π.Τ.» για τη συμμετοχή της σε ποιητικούς διαγωνισμούς

«Η ποίηση, μού δίνει μια οπτική

προσωρινότητας και συνάμα

αιωνιότητας, σε όλα τα πράγματα»

Του Θανάση Πολυμένη

ΣΤΙΣ 3 Νοεμβρίου, δημοσιεύθηκε στον «Πρωινό Τύπο», η βράβευση της Δραμινής ποιήτριας Μαρίνας Μελίδου σε λογοτεχνικό διαγωνισμό «Νίκος Καζαντζάκης», ο οποίος διενεργήθηκε από τις εκδόσεις ΡΑΔΑΜΑΝΘΟΣ, όπου κατέκτησε την τρίτη θέση με το ποίημα «Το Βεστιάριον».

Η εφημερίδα μας, επικοινώνησε με την Μαρίνα Μελίδου, η οποία ευγενώς δέχτηκε να μιλήσει στον «Πρωινό Τύπο», εκφράζοντας έτσι την μεγάλη της αγάπη για την ποίηση, αλλά και πώς η ίδια εννοεί την ποίηση, τι σημαίνει γι’ αυτήν.

Από τη συνέντευξή της στον «Π.Τ.», ξεχωρίζουμε τη σεμνότητά της, όσον αφορά ένα σημαντικό τομέα στην ποίηση, τις εκδόσεις. Όπως λέει, περιμένει τον χρόνο για να ωριμάσει μια έκδοση στο μέλλον, γιατί τα ποιήματα θέλουν το δικό τους χρόνο…

Η ίδια, ξεχωρίζει επίσης τα λεγόμενα «στιχάκια» από την ποίηση και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου ένας ευρύς αριθμός ανθρώπων ασχολείται με αυτά, επισημαίνοντας ότι η ποίηση «αφορά κάτι πολύ βαθύτερο, πολύ ιερότερο».

Όσον αφορά την έμπνευση, ένας απαραίτητος τρόπος για να γράψεις, «σε ξυπνά από τον ύπνο, σε σταματά στον δρόμο, σου διακόπτει τους ρυθμούς, έως ότου αποδόσεις αυτό που έχεις (που σπάνια επιδέχεται αλλαγών)».

Αρχικά κα. Μελίδου, θα ήθελα να ρωτήσω αν έχετε εκδώσει κάποια ποιητική συλλογή και κατά δεύτερον αν έχετε συμμετάσχει σε άλλους διαγωνισμούς ποίησης και σε ποιους. Τι είναι εκείνο που σας κάνει να συμμετέχετε σε διαγωνισμούς ποίησης;

«Δεν έχω προχωρήσει, ακόμη, στο κομμάτι των εκδόσεων. Αν και, χρόνια τώρα υπάρχει στην σκέψη μου, και η παρακίνηση των ανθρώπων του χώρου είναι μεγάλη, θεώρησα ότι καλό είναι κάποια πράγματα να ωριμάσουν. Και ο χρόνος, πολλές φορές, είναι ο πλέον κατάλληλος γι’ αυτό. Δε θέλησα να κάνω επιπόλαια βήματα. Θεωρώ ότι τα όποια καλλιτεχνικά έργα εκδίδονται, είτε αφορούν τη γραφή και την ποίηση, είτε όποιον άλλο κλάδο της τέχνης, πρέπει να δουλεύονται με ευλάβεια, προτού αφιερωθούν στο κοινό. Γιατί, έκτοτε, δεν αποτελούν πλέον κάτι προσωπικό, αλλά κάτι καθολικό. Η σωστή ομάδα και ο κατάλληλος εκδοτικός είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες. Είμαι στην αναζήτηση αυτών και ευελπιστώ ότι απ’ την ερχόμενη χρονιά θα γίνει και αυτό το βήμα, όπως πρέπει.

Έχω συμμετάσχει σε αρκετούς διαγωνισμούς ποίησης, με το έναυσμα να γίνεται στα χρόνια του Λυκείου. Είχα τυπώσει κάποια απ’ τα τότε ποιήματά μου και τα είχα δείξει δειλά στους καθηγητές μου, που είχα σε  εκτίμηση. Τα σχόλιά τους ήταν θετικά και προτρεπτικά τόσο, ώστε να μου εμφυτεύσουν την ιδέα της συμμετοχής σε μαθητικούς διαγωνισμούς ποίησης, που ανακοινώθηκαν τότε στο σχολείο.

«Δεν έχω προχωρήσει, ακόμη, στο κομμάτι των εκδόσεων.

Θεωρώ ότι καλό είναι κάποια πράγματα να ωριμάσουν»

Η πρώτη μου συμμετοχή ήταν σε μαθητικό διαγωνισμό, της Ένωσης Συγγραφέων Και Λογοτεχνών Ευρώπης. Λίγους μήνες μετά, μου τηλεφώνησαν στο σπίτι και με ενημέρωσαν πως έλαβα το δεύτερο βραβείο και πως το ποίημά μου θα δημοσιευόταν σε βιβλίο, το οποίο θα διατηρούνταν σε σημαντικούς χώρους της χώρας, όπως η Βουλή, μουσεία, γκαλερί κ.ο.κ.

Αμέσως μετά, μετείχα σε διάφορους Πανελλήνιους Διαγωνισμούς· στης Θάσου, που πήρα το πρώτο βραβείο, στης Ρόδου, της Αθήνας, σε διαγωνισμούς της UNESCO Ελλάδος, όπου και βραβεύτηκα επίσης, μα και σε πιο πρόσφατους, όπως της Κεφαλονιάς με το Πρώτο βραβείο Ποίησης Χαϊκού Νέων και τώρα στον Λογοτεχνικό Διαγωνισμό «Νίκος Καζαντζάκης» της Κρήτης, με το τρίτο βραβείο.

Αυτό που με κάνει να συμμετέχω σε διαγωνισμούς είναι, πρωτίστως, η μεταλαμπάδευση της δικής μου οπτικής και ταπεινής συμβολής στην  Ποίηση και η εκπροσώπηση αυτού που μου «δόθηκε», εξ’ ολοκλήρου όπως το ‘χω μέσα μου. Έχω ‘δεσμευτει’ να το προσφέρω. Ο Πικάσο έλεγε ότι το νόημα της ζωής είναι να βρεις το χάρισμά σου και ο σκοπός της ζωής είναι να το χαρίσεις στους άλλους και τον κόσμο. Επίσης, θεωρώ καίρια την υποστήριξη όλων αυτών των πολιτιστικών θεσμών, που είναι πολύ σημαντικό να διατηρηθούν -τώρα, περισσότερο από ποτέ- ιδίως σε μια χώρα σαν τη δική μας, που έχει παράδοση, τόσο στην ποίηση, όσο και τη μουσική, τη γλυπτική, τη ζωγραφική και όλες τις μορφές τέχνης».

Τι ήταν εκείνο που σας ώθησε στο να ασχοληθείτε με την ποίηση; Υπήρξε κάποιο σημείο – σταθμός, κάποιο ερέθισμα, ή όλο αυτό ήρθε αβίαστα μέσα από τα διαβάσματα και τις ασχολίες σας;

«Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, γράφω. Στο δημοτικό, θυμάμαι πως δίπλα από κάθε ερώτηση στο βιβλίο, έγραφα, όχι μόνο την απάντηση, αλλά και την ανάλυση αυτής. Πιανόμουν από λέξεις και έννοιες και τις έπαιρνα ως αφορμή, για να αποδώσω περιεχόμενο. Έγραφα καθ’ όλη τη διάρκεια των σχολικών ετών. Ώσπου, στο λύκειο, ένα συναίσθημα έγινε η απτή αφορμή να αρχίσω και επισήμως να γράφω με μορφή ποιητική. Θυμάμαι ακόμα το πρώτο μου ποίημα. Στην αυλή, στο μεγάλο διάλειμμα, να ψιθυρίζω μέσα μου ομοιοκατάληκτους στίχους… Βεβαίως, ήταν σημαντικό και το διάβασμα σε ‘μένα. Κάθε φορά που διάβαζα ποίηση ή λογοτεχνία γενικότερα (και το έκανα πολύ συχνά), κυλούσε αβίαστα μέσα μου μια ροή από λέξεις, νοήματα και αφορμές, για τις οποίες καθόμουν να γράψω».

«Δε θεωρώ πως είναι τα βραβεία που κάνουν τους δημιουργούς (…)

το επίπεδο της ποίησης που και σήμερα γράφεται, είναι παραπάνω από ικανοποιητικό…»

Τι είναι η ποίηση για εσάς; Τρόπος έκφρασης συναισθημάτων, ή κάτι περισσότερο απ’ αυτό, όπως μια κριτική άποψη για τον κόσμο μας;

«Αυτή δεν είναι ποτέ μια εύκολη ερώτηση. Γιατί η Ποίηση, για ‘μένα τουλάχιστον, είναι παραπάνω από ένα πράγματα, που όμως είναι δύσκολο να εκφραστούν λεκτικά. Αν πρέπει να αποδώσω ένα κομμάτι της, αυτό είναι ότι, η Ποίηση είναι ένας τρόπος να πει κανείς το ανείπωτο.

Ξέρετε, μια ολόκληρη ζωή μπορεί να αφιερώσουμε εμείς του απτού λόγου, δίχως να καταφέρουμε να αποδώσουμε αυτό το «κάτι» με τη μορφή και τον τρόπο που θα θέλαμε και όπως το ‘χουμε μέσα μας. Η σαγήνη της Ποίησης δεν έγκειται στο γνωστό «τι ήθελε να πει ο Ποιητής», εντέλει, αλλά πως μπορεί να αφιερώσει μιαν ολόκληρη ζωή, χωρίς τελικά να «το πει». Πέραν, όμως, αυτού, η ποίηση είναι ο τρόπος μου να ανακαλύπτω τον κόσμο και τον εαυτό μου. Να έρχομαι πιο κοντά με τα συνήθη, τα καθημερινά, για τους περισσότερους, δεδομένα και απαρατήρητα.

Η ποίηση μού δίνει μια οπτική προσωρινότητας και συνάμα αιωνιότητας, σε όλα τα πράγματα. Και σίγουρα, αν συνεχίσω, μπορώ να εκφράσω χιλιάδες ακόμη σκέψεις που προσδιορίζουν την Ποίηση για ‘μένα και που, μόνο βιωματικά, δύναται κανείς να αντιληφθεί πραγματικά».

Αν και η Ελλάδα έχει μεγάλα ονόματα ποιητών, έχει μάλιστα και δύο Νόμπελ, με τον Σεφέρη και τον Ελύτη, εντούτοις σήμερα η ποίηση στην Ελλάδα φαίνεται να είναι αρκετά υποβαθμισμένη. Πώς σχολιάζετε εσείς αυτή την κατάσταση;

«Η αλήθεια είναι πως, προσωπικά, κάθε άλλο, παρά υποβαθμισμένη αντιλαμβάνομαι την ποίηση στη χώρα μας, ακόμη και τώρα. Είναι πολλοί οι αξιόλογοι δημιουργοί και συνοδοιπόροι και, μάλιστα, απαρτίζουν και μια μεγάλη γκάμα ηλικιών. Οι προσπάθειες που γίνονται είναι πολλές, όμως, μόνο κάποιος που θα ασχοληθεί σε βάθος, μπορεί να τις αναγνωρίσει. Δε θεωρώ πως είναι τα βραβεία που κάνουν τους δημιουργούς, ασχέτως αν αποτελούν μια αδιαμφισβήτητη επιβεβαίωση και αναγνώριση των έργων τους. Κατά τη γνώμη μου, το επίπεδο της ποίησης που και σήμερα γράφεται, είναι παραπάνω από ικανοποιητικό, ασχέτως αν δε καταλήγουν όλοι στο …Νόμπελ, στα κρατικά λογοτεχνικά, ή στα όποια διαγωνιστικά βραβεία».

Στην Ελλάδα αρκετοί απ’ ότι φαίνεται γράφουν ποίηση ή ποιήματα για το να πω διαφορετικά, παρ’ όλα αυτά οι πωλήσεις βιβλίων ποίησης, φαίνεται ότι δεν πουλάνε! Ο τρόπος ζωής στη σημερινή ελληνική κοινωνία, είναι ικανός να κάνει το κοινό να αγαπήσει ή και να ασχοληθεί με την ποίηση;

«Θα ‘θελα, με αφορμή την ερώτησή σας, να αναφερθώ σε έναν διαχωρισμό σημαντικό, που είναι τα «στιχάκια» από την Ποίηση. Τι εννοώ; Με αφορμή τη μεγάλη δραστηριότητα που υφίσταται τα τελευταία χρόνια, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, παρατηρώ έναν ευρύ αριθμό ανθρώπων, που ενασχολούνται με τη συγγραφή στίχων, προκειμένου να εκπληρώσουν μια δραστηριότητα και μια ταυτότητα στο προφίλ τους. Η Ποίηση, με την έννοια που την έχουμε στο μυαλό μας, είναι πολύ μακριά από αυτό. Δεν αφορά την απλή συγγραφή επιφανειακών αντιπροσωπευτικών στίχων για το κοινό· αφορά κάτι πολύ βαθύτερο και, κατ’ εμέ, πολύ ιερότερο. Ναι, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στη χώρα μας που δημιουργούν ποίηση. Όμως, υπάρχουν και πάρα πολλοί, όχι μόνο εδώ, μα και παντού, που, απλώς, το ονοματίζουν έτσι.

Όσον αφορά στις πωλήσεις, είναι λογικό, γιατί πλέον το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων προτιμά να μη σκέφτεται. Είναι πολύ εύκολο να πας σε ένα βιβλιοπωλείο και να αγοράσεις ένα βιβλίο, που θα σε κάνει να ξεφεύγεις από την καθημερινότητα, τον εαυτό σου, τις καταστάσεις, το βάθος. Γι’ αυτό και παρατηρούμε περισσότερες πωλήσεις σε βιβλία που τείνουν στην διατήρηση της επιφάνειας. Οι πιο πολλοί θεωρούν ότι η αποφυγή του δύσκολου τρόπου (και κατ’ επέκτασην των δύσκολων αναγνωσμάτων) είναι καλύτερη. Όμως, ο μόνος τρόπος να ξεπεράσουμε και να κατορθώσουμε το οτιδήποτε, ή να γνωρίσουμε και να διαχειριστούμε κάτι, είναι μέσα από το τραχύ. Η αποφυγή δεν είναι λύση, είναι παροδική κάλυψη. Και η ποίηση είναι το αντίθετο από αυτό. Σε ξυπνά, σε κάνει να σκέφτεσαι, πολλές φορές σε κάνει να νιώθεις άβολα· μέσα απ’ όλα αυτά είναι που σε οδηγεί στην ουσία σου, στον εαυτό σου, στο επίκεντρο της λύσης των προβλημάτων σου, της κατανόησης των όσων συμβαίνουν γύρω σου. Μόνο από το ‘δύσκολο’, μπορείς να φτάσεις στο ιδανικό. Και αυτό είναι ανεξάρτητο του τρόπου ζωής και των εκάστοτε εποχών που διανύει η κοινωνία».

Από πού αντλείτε κυρίως την έμπνευσή σας; Τι είναι αυτό που σας δίνει το ερέθισμα να γράψετε;

«Τα ερεθίσματα είναι τόσα, όσα και τα ‘πράγματα’ που λαμβάνουν χώρα γύρω μας. Η έμπνευση μπορεί να είναι απόρροια από το καθετί. Ή, πιο σωστά, όταν σε ‘επισκέπτεται’ η έμπνευση, το καθετί αποκτά μια ξεχωριστή υπόσταση, έναν δικό του τρόπο να αποδοθεί. Υπάρχουν δυο τρόποι που γράφω. Ο ένας είναι με την παρουσία της έμπνευσης, που γεννά μια ακατάπαυστη ροή ιδεών και πραγμάτων, που διεκδικούν θέση για αποτύπωση αβίαστα. Ο άλλος τρόπος είναι χωρίς την έμπνευση, με την προσπάθεια ανάκτησης αυτής και την ηθελημένη σκέψη και παρατήρηση πραγμάτων, προς επίτευξη απόδοσης. Ο δεύτερος τρόπος πάντα ‘παιδεύει’ και σπάνια αποδίδει ένα ατόφιο έργο με την ιδανική μορφή. Ο πρώτος τρόπος σε ξυπνά από τον ύπνο, σε σταματά στον δρόμο, σου διακόπτει τους ρυθμούς, έως ότου αποδόσεις αυτό που έχεις (που σπάνια επιδέχεται αλλαγών). Ο δεύτερος τρόπος είναι ατόφια ευλογία».

Πώς θα χαρακτηρίζατε τη λογοτεχνία, σε σχέση με τους κλασσικούς, που αναμφισβήτητα έχουν δώσει τις βάσεις;

«Παρθενογένεση στην τέχνη φαίνεται ότι δεν υπάρχει. Τόσα χρόνια έχουν ειπωθεί κι έχουν γραφτεί τα άπαντα. Το σημαντικό είναι πως όσες φορές κι αν αποτυπωθεί το ίδιο θέμα ή η ίδια σκέψη, δε θα ‘ναι ποτέ απ’ τον ίδιο άνθρωπο. Και ως γνωστόν, κανένας μας δεν είναι ίδιος με κανέναν, γεγονός που συνεπάγεται διαφορετικές αποδόσεις, ερμηνείες και έργα. Οι «κλασικοί» αποτελούν μια αδιαμφισβήτητη πηγή συνεχούς έμπνευσης για όλους μας, καλλιτέχνες και μη. Όσον αφορά στη λογοτεχνία, οι βάσεις, όπως τις αναφέρετε, είναι σημαντικές και καθολικές, όμως από ‘κει και πέρα, η ανέγερση του όποιου έργου είναι, πλέον, δική μας υπόθεση. Το αν τα αποτελέσματα είναι αξιόλογοι συνεχιστές των βάσεων που έθεσαν οι «κλασικοί», αυτό ας το αφήσουμε να το κρίνουν οι επόμενες γενιές ανθρώπων».

Μια αντιπροσωπευτική φράση που σας συνοδεύει από κάποιο μεγάλο λογοτέχνη; Και γενικότερα, ποια είναι τα διαβάσματά σας γύρω από τη λογοτεχνία; Αν και φαίνεται ότι έχετε μια γενική κλίση προς τον μεγάλο λογοτέχνη μας, Νίκο Καζαντζάκη.

«Ο Νίκος Καζαντζάκης είναι για ‘μένα πνευματικός μέντορας. Μεταβίβασε μέσα μου έννοιες και πεποιθήσεις, που με επηρέασαν σημαντικά και με διαμόρφωσαν αντίστοιχα. Μου γνώρισε το εσωτερικό ‘χρέος’, που καθένας από μας διατηρεί, ως προς τον κόσμο, και ηθικά μου επέβαλλε να το ακολουθήσω. Γι’ αυτό και η διάκριση σ’ αυτόν τον συγκεκριμένο διαγωνισμό είναι κάτι παραπάνω από σημαντική για ‘μένα. Αισθάνθηκα ότι, με κάποιον τρόπο, του το ανταπέδωσα.

Τα αναγνώσματά μου είναι πολλά και ποικίλα. Λίγο καιρό πριν διάβαζα την εξαιρετική ποίηση του Ρώσου, Σεργκέι Γεσένιν, τον δικό μας εξαίρετο Δημήτρη Λιαντίνη και τη «Γκέμμα» του· τώρα διαβάζω το Συμπόσιο του Πλάτωνα, ίσως ένα από τα ωραιότερα δημιουργήματα της αρχαίας λογοτεχνίας. Παράλληλα, δίπλα στο κρεβάτι μου έχω τα ποιήματα του Μίλτου Σαχτούρη, που προσφάτως πήρα και διαβάζω και ένα βιβλίο της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ, που ακόμη δεν έχω ξεκινήσει. Διαβάζω τα πάντα. Από αρχαία ελληνική φιλοσοφία, μέχρι Νίτσε, Φερνάντο Πεσσόα, Τσέχοφ και, σαφώς, παραπάνω από μία φορές, τα έργα των δικών μας, του Καβάφη, του Καρυωτάκη και του Ρίτσου, του Κώστα Μόντη, του Ντίνου Χριστιανόπουλου και φυσικά, του Νίκου Καζαντζάκη. Εδώ, επιτρέψτε μου να αναφέρω παραπάνω από μία αντιπροσωπευτικές φράσεις, γιατί πιστεύω πως γενικότερα αξίζει ν’ ακουστούν. Εδώ και χρόνια έχω ως σύμβουλό μου την παρακάτω φράση, του Benjamin Franklin, που λέει «ή γράψε κάτι που αξίζει να διαβαστεί, ή κάνε κάτι που αξίζει να γραφτεί». Έναν στίχο του Καβάφη, επίσης, από την «Πρόσθεση», που αναφέρει πως «μες στ’ ολικό ποσό δεν αριθμήθηκα- κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί». Του Καζαντζάκη το «η αιωνιότητα είναι ποιότητα, όχι ποσότητα. Τούτο είναι το μεγάλο, πολύ απλό μυστικό» και, την ίσως αγαπημένη μου όλων, αρχαία φράση του Αισχύλου, που λέει «έτσι δίκης οφθαλμός, ως τα πανθ’ ορά», ότι δηλαδή, υπάρχει ο οφθαλμός της δικαιοσύνης, ο οποίος επιβλέπει τα πάντα».

Το Βεστιάριον

Το βεστιάριον της οδού Αρεοπαγίτου

ξεσκονισμένα μάς κρατά τα ημίπαλτα,

αναμφισβητητί,

πιότερο, δε, τα γούνινα

και τα σατέν·

απ’ όξω να φυλάσσονται

τα διατηρητέα των Αρχαιοελλήνων

κι έσωθεν να εγκλείεται

η θαυμαστή κομψότης του Νεοέλληνα.

Μπορείς και να το πεις

σύγκρουση των καιρών

με τοπική,

μπορείς και να το πεις

Ευρώπη.

Το βεστιάριον της οδού Αρεοπαγίτου,

φιλόξενο το λες

απέναντι στ’ αγάλματα,

είτε γιατί φιλοξενείται πλάι τους,

είτε γιατί “αγάλματα” φιλοξενεί –

με σάρκινες ενδυμασίες

διακοσμημένο,

να προφυλάξει

το πολύτιμο απ’ το ιερό

ή

το ιερό απ’ το ανήθικο·

όμως, από ποια αγάλματα περιβάλλεται

είν’ ένα άλλο ποίημα,

με ιδίαν, όμως, σημασία.