1941 – 2021 — 80 χρόνια από τη Μάχη των Οχυρών

Αποκαλύφθηκε νέο οχυρωματικό

έργο στην περιοχή Νευροκοπίου

από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Μιλάει στον «Π.Τ.» ο πρόεδρος της Δημοτικής Κοινότητας

Κ. Νευροκοπίου κ. Ησαΐας Χατζηκωνσταντίνου

Του Θανάση Πολυμένη

ΟΓΔΟΝΤΑ χρόνια μετά από τη μεγάλη και ιστορική εκείνη Μάχη των Οχυρών στα Οχυρά Λίσσε το 1941, άνθρωποι από το Νευροκόπι, αποκάλυψαν και καθάρισαν ένα οχυρωματικό έργο που ήταν σε αφάνεια όλο αυτό το διάστημα. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, αναφέρεται στην εποχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, χτισμένο το 1914, αν και σίγουρα θα πρέπει τα στοιχεία αυτά να τεκμηριωθούν και επίσημα

Πρωτεργάτες της κατάστασης αυτής, ο πρόεδρος της Δημοτικής Κοινότητας Κ. Νευροκοπίου κ. Ησαΐας Χατζηκωνσταντίνου και οι κ.κ. Σωκράτης Γερμανός και Χρήστος Κηπουρός, οι οποίοι βρήκαν την τοποθεσία μέσα από τους χάρτες της Google και στη συνέχεια προχώρησαν σε έναν πρόχειρο καθαρισμό της περιοχής.

Μιλώντας στον «Πρωινό Τύπο» ο κ. Χατζηκωνσταντίνου, επισημαίνει ότι τις προηγούμενες ημέρες, τρεις άνθρωποι, δούλεψαν μερικές ώρες και καθάρισαν τον χώρο γύρω από το οχυρωματικό έργο, το οποίο υπολογίζεται ότι έχει κατασκευαστεί το 1914.

Το οχυρωματικό έργο υπολογίζεται ότι είναι του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, βρίσκεται στο λόφο Λίσσε και βρέθηκαν από τον χάρτη της Google. Όλο το έργο ήταν μέσα στη βλάστηση, αλλά ευτυχώς δεν είχε αναπτυγμένη φυλλωσιά και έτσι η πρόσβαση ήταν αρκετά εύκολη.

Όπως εξηγεί στον «Π.Τ.» ο κ. Χατζηκωνσταντίνου, «μετά την απελευθέρωση το 1913, επισκέφθηκε τότε την περιοχή ο μετέπειτα πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς, και κατάλαβε ότι η χώρα δεν έχει βάθος και μπαίνοντας οι Βούλγαροι στη χώρα, μπορούσαν άμεσα να φτάσουν στη θάλασσα. Από εκεί ξεκίνησε και η ιδέα της οχύρωσης και έτσι έγιναν τότε τα νέα οχυρά».

Όπως επισημαίνει μάλιστα, «το ΛΙΣΣΕ και το Περιθώρι αποτελούν τα 2 από τα 9 Οχυρά του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά την απελευθέρωση το καλοκαίρι του 1913 ο Ιωάννης Μεταξάς είχε γνωρίσει από κοντά την φυσική μορφή της περιοχή και η κατασκευή τους άρχισε το 1914. Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρουμε ακόμα πού βρίσκεται το οχυρό του Περιθωρίου. Το ύψωμα 771 αποτελεί αντικείμενο έρευνας και οραματιζόμαστε να δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο πάρκο Ιστορίας».

Η μεγάλη Μάχη των Οχυρών

Οι τρεις άνθρωποι που δούλεψαν για να καθαρίσουν τον χώρο, το έκαναν μάλιστα σε μια σημαντική ιστορική επέτειο. Η Μάχη των Οχυρών έγινε από τις 6 έως και τις 9 Απριλίου του 1941 και σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία, διεξήχθη ανατολικά του Αξιού ποταμού στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.

Με τον γενικό τίτλο «Μάχη των Οχυρών», εννοούμε τον τετραήμερο εκείνο σκληρό, άνισο και επικό αγώνα, 6-9 Απριλίου 1941, που έγινε στα Οχυρά, από τον ορεινό όγκο της Κερκίνης (Μπέλες) μέχρι το Νέστο ποταμό στη γραμμή των συνόρων, για την απόκρουση της γερμανικής επίθεσης, κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στη συνοριακή αυτή γραμμή, μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, υπήρχαν 21 Οχυρά, που αποτελούσαν την οχυρωμένη τοποθεσία, τη γνωστή «Γραμμή Μεταξά», σχεδιασμένη και κατασκευασμένη αποκλειστικά από ελληνικά χέρια, ανώτερη της γραμμής «Μαζινώ» και εφάμιλλη της γραμμής «Ζίγκφριντ». Τα Οχυρά αυτά ήταν: Παπαδοπούλα (Ποποτλίβιτσα), Οχυρό (Ιστίμπεη), Σπανή Πέτρα (Κελκαγιά), Στήριγμα (Αρπαλούκι) και Παλιουριώνες, Ρούπελ Καρατάς, Κάλη, Περσέκ, Μπαμπαζώρα, Μαλιάγκα, Περιθώρι, Παρταλούσκα, Ντάσαβλη, Λίσσε, Πυραμοειδές, Καστίλο, Άγιος Νικόλαος, Μπαρτίσεβα, Εχίνος και Νυμφαία. Το καθένα με την ιστορία του και τη γενναία αντίσταση των υπερασπιστών του εκπέμπει ηρωισμό και ανδρεία και όλα μαζί μεγαλείο και θαυμασμό.

Ιστορικό

Στο ύψωμα κοντά στην Κοινότητα Οχυρού, μόλις 2 χιλιόμετρα από το Κάτω Νευροκόπι, βρίσκεται το Οχυρό Λίσσε.

Το Οχυρό αυτό είναι το μόνο διατηρημένο και επισκέψιμο στην περιοχή του Κ. Νευροκοπίου, αφού τα υπόλοιπα φέρεται να έχουν καταστραφεί την περίοδο της γερμανοβουλγαρικής κατοχής. Είναι κατασκευασμένο σε βραχώδη λόφο ύψους 220 μέτρων. Το ανάπτυγμα των υπόγειων καταφυγίων του ήταν 790 μ. και το μήκος των στοών του 960 μ., ενώ 300 σκαλοπάτια συνέδεαν το πολυώροφο οικοδόμημα. Η φρουρά του οχυρού αποτελούταν από 469 άνδρες και διέθετε 10 απλά και 5 διπλά πολυβολεία, 4 αντιαρματικά, 2 ολμοβολεία, 3 πυροβολεία, 3 διπλά βομβιδοβολεία, 8 παρατηρητήρια και 9 εξόδους.

Στα οχυρά αυτά ο Ελληνικός Στρατός πολέμησε γενναία εναντίον των Γερμανικών και Βουλγαρικών μεραρχιών στις 6 και 7 Απριλίου του 1941. Παρά τις λυσσαλέες προσπάθειες και επιθέσεις των εισβολέων, τα οχυρά δεν καταλήθφηκαν και παραδόθηκαν μετά την συνθηκολόγηση της Ελλάδος. Οι Γερμανοί απέδωσαν τιμές στους ήρωες των οχυρών κατά την παράδοσή τους.

Σε ανάμνηση αυτής της μάχης και για να τιμηθούν οι νεκροί έχει ανεγερθεί ένα μικρό Μουσείο. Το Μουσείο έχει ανακαινισθεί το 2002 και είναι ανοιχτό για το κοινό.

Τα εκθέματα του Μουσείου περιλαμβάνουν οπλισμό, (πιστόλια, πολυβόλα, όλμους, χειροβομβίδες κλπ.) που ανήκουν στον Ελληνικό και Γερμανικό στρατό, στολές, μετάλλια και προσωπικά αντικείμενα στρατιωτών και αξιωματικών. Επίσης υπάρχει Στο προαύλιο υπάρχουν κανόνια του Ελληνικού στρατού τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την υπεράσπιση των οχυρών.

Γραμμή Μεταξά

Όλα αυτά τα οχυρωματικά έργα, περιλαμβάνονται στη λεγόμενη Γραμμή Μεταξά. Αποτελείται από μια σειρά οχυρωματικών έργων, υπόγειων και επίγειων, κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, που κατασκευάστηκαν με σκοπό την άμυνα της Ελλάδας σε περίπτωση εισβολής κατά τον επικείμενο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον οποίο και απετέλεσε τελικά τον κύριο προμαχώνα της. Η Γραμμή Μεταξά αποτελεί το μεγαλύτερο ελληνικό οχυρωματικό έργο στην νεότερη ιστορία.

Λόγω της στρατηγικής της σημασίας κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, λήφθηκε η απόφαση να οχυρωθεί η οριογραμμή Ρούπελ στις Σέρρες και Λίσσε στη Δράμα με τα ομώνυμα οχυρά.

Αργότερα θεωρήθηκε ότι τα οχυρώματα εκείνα δεν ήταν αρκετά ισχυρά. Αποφασίστηκε, λοιπόν, να κατασκευαστούν περαιτέρω οχυρώσεις, όχι μόνο στην συγκεκριμένη περιοχή αλλά και καθ’ όλο το μήκος των βορείων ελληνικών συνόρων. Ο προγραμματισμός ολοκληρώθηκε το 1935 και οι εργασίες άρχισαν στην Κερκίνη το 1936. Στην περιοχή της «Γραμμής Μεταξά» δόθηκε ο κύριος αγώνας της Ελλάδας υπό την διοίκηση του Αντιστράτηγου Κωνσταντίνου Θ. Μπακόπουλου εναντίον των Γερμανών, ο οποίος αγώνας έμεινε γνωστός με το όνομα «Μάχη των Οχυρών».

Το κάθε οχυρό αποτελούσε στο σύνολό του ένα περίκλειστο έργο από ένα ή περισσότερα στεγανά συγκροτήματα, ικανό να αμυνθεί προς κάθε κατεύθυνση. Περιλάμβανε σκέπαστρα, πυροβολεία, πολυβολεία, ολμοβολεία, βομβιδοβολεία, παρατηρητήρια, έργα παραλλαγής και παραπλάνησης, πολλαπλές εισόδους και εξόδους. Οι υπόγειες εγκαταστάσεις κάθε οχυρού περιλάμβαναν διοικητήριο, θαλάμους αξιωματικών, θαλάμους οπλιτών, τηλεφωνικό κέντρο, μαγειρείο, δεξαμενές νερού, χώρους υγιεινής, αποθήκες τροφίμων (για 15 μέρες), χειρουργείο, φαρμακείο, συστήματα αερισμού, φωτισμού (γεννήτριες, λάμπες πετρελαίου, φακούς κ.ά.), αποχέτευση, εξωτερικές θέσεις μάχης, αντιαρματικά κωλύματα, θέσεις αντιαεροπορικών όπλων κ.ά.

Οι κατασκευές αυτές ήταν ιδιαίτερα ανθεκτικές, ενώ κάποιες εξ αυτών συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα.