Πώς μπορώ να κάνω

τον άλλον να αλλάξει;

Γράφει ο Ψυχολόγος Δημήτρης Φλαμούρης PhD. 

Όλοι έχουμε αναρωτηθεί, σκεπτόμενοι κάποιον άλλο άνθρωπο, αρκετά συχνά στη ζωή μας: «Γιατί δεν μπορεί να αλλάξει; Πώς θα τον κάνω να δει τα πράγματα διαφορετικά;»

Ποια είναι η απάντηση; Πώς μπορούμε να αλλάξουμε έναν άλλον άνθρωπο;

Η σύντομη απάντηση

Η σύντομη απάντηση είναι ότι δεν μπορούμε. Κανείς δεν μπορεί να αλλάξει κανέναν άνθρωπο, αν και ο άλλος άνθρωπος δεν το θέλει επίσης.

Οπότε η ερώτηση: «Πώς μπορώ να αλλάξω τον άλλον» μεταμορφώνεται σε: «Πώς μπορώ να κάνω τον άλλον να θέλει να αλλάξει;»

Εδώ τα πράγματα είναι λιγότερο απελπιστικά. Έχουμε τη δύναμη να επηρεάσουμε κάποιον (σε ένα βαθμό) ώστε να θέλει να αλλάξει.

Οι τρόποι είναι δυο. Το καρότο και το μαστίγιο.

Το καρότο

Ένας τρόπος να κάνουμε κάποιον να υιοθετήσει μια συμπεριφορά που θα μας άρεσε, είναι να την υιοθετήσουμε εμείς και με τον παράδειγμά μας να τον εμπνεύσουμε να το κάνει και εκείνος.

Αν θέλουμε να τρέφεται υγιεινά, μπορούμε να τρεφόμαστε εμείς υγιεινά πρώτα και να δει το αποτέλεσμά της διατροφής σε μας. Αν θέλουμε να γυμναστεί, ίσως να παρακινηθεί βλέποντας εμάς να ασκούμαστε και να δρέπουμε τα οφέλη.

Οι άνθρωποι είμαστε ζώα κοινωνικά και επηρεαζόμαστε πάρα πολύ από τον περίγυρό μας. Ένας από τους πιο σίγουρους τρόπους να αλλάξεις μια συμπεριφορά, είναι να αρχίσεις να κάνεις παρέα με άτομα που ήδη έχουν αυτή τη συμπεριφορά, όπως λένε όλοι οι ειδικοί.

Αν θέλεις να ξεκινήσεις κάτι δικό σου επαγγελματικά, άρχισε να κάνεις παρέα με άτομα που έχουν κάνει κάτι δικό τους. Αν θέλεις να αρχίσεις το τρέξιμο, κάνε παρέα με άτομα που τους αρέσει να τρέχουν. Αν θέλεις να ξεκινήσεις να διαβάζεις βιβλία, κάνε παρέα με άτομα που τους αρέσει να διαβάζουν.

Μπορούμε να γίνουμε εμείς, λοιπόν, η παρέα που θα εμπνεύσει τον άλλον να υιοθετήσει τη συμπεριφορά που θέλουμε. Και μετά να ελπίσουμε ότι θα εμπνευστεί…

Το μαστίγιο

Η τεχνική του καρότου ακούγεται πολύ ωραία και σαφώς μπορεί να βοηθήσει σε πολλές περιπτώσεις. Όμως υπάρχουν ακόμα περισσότερες περιπτώσεις όπου δε θα λειτουργήσει.

Όταν θέλουμε κάποιος να μας βοηθήσει με τις δουλειές του σπιτιού, συνήθως δεν είναι καλή ιδέα να τις κάνουμε εμείς. Όταν θέλουμε κάποιος να μη μας φωνάζει, δε βοηθάει να του μιλάμε εμείς ήρεμα. Όταν θέλουμε κάποιος να μας δίνει πιο πολλή σημασία, αρκετές φορές δε δουλεύει το να του δίνουμε εμείς πολλή σημασία.

Σε αυτές τις περιπτώσεις και σε πολλές άλλες, υπάρχει μια άλλη τακτική. Η τακτική του μαστίγιου.

Για να την κατανοήσουμε πλήρως όμως, χρειάζεται να κάνουμε μια μικρή παράκαμψη και να εξηγήσουμε για ποιο λόγο κάποιος αντιστέκεται στην αλλαγή που εμείς του ζητάμε.

Η αντίσταση

Για ποιο λόγο κάποιος αντιστέκεται στην αλλαγή; Διότι όλοι αντιστεκόμαστε στην αλλαγή. Το βασικότερο αξίωμα που διέπει τις ανθρώπινες συμπεριφορές είναι ότι Μας έλκει το γνώριμο όχι το ευχάριστο, όπως αναφέρει το Νο1 βιβλίο Ψυχολογίας στο βιβλιοφιλικό site www.bookfriends.gr.

Δε μας αρέσει να αλλάζουμε. Σκέψου κι εσύ. Θα σου άρεσε να σου έλεγες κάποιος ότι θα έπρεπε να αλλάξεις;

Η επικίνδυνη και ανεδαφική προσέγγιση του ρομαντισμού μας προτρέπει να σκεφτούμε με παιδικό τρόπο: Γιατί μου ζητάς να αλλάξω; Αν με αγαπούσες πραγματικά, δε θα μου το ζητούσες. Θα με αγαπούσες όπως είμαι.

Ας ενηλικιωθούμε επιτέλους…

Όλοι ξέρουμε ότι θέλουμε αυτό να ισχύει για εμάς και όχι για τους άλλους…

Η ρεαλιστική αλήθεια είναι ότι όλοι οι άνθρωποι έχουμε θέματα και όλοι θα επωφελούμασταν αν αλλάζαμε σε αρκετούς τομείς. Οπότε δεν υπάρχει τίποτα στραβό από το να μας ζητάει κάποιος να αλλάξουμε ή από το να θέλουμε εμείς να αλλάξει κάποιος άλλος. Κανείς δεν είναι τέλειος. Όλοι έχουμε περιθώριο για εξέλιξη. Που είναι το πρόβλημα;

Στην πράξη, όμως, δε μας αρέσει καθόλου να αλλάζουμε. Ούτε σε εμάς, ούτε στους άλλους. Όσο μάτι κι αν βγάζει το υπό συζήτηση «ελάττωμα».

Ας έχουμε στο μυαλό μας, λοιπόν, ότι είναι φυσιολογικό να υπάρξει αντίσταση από την άλλη μεριά στη δική μας προσμονή να αλλάξει.

Το πονόμετρο

Η αντίσταση που θα συναντήσουμε είναι ανάλογη του πόσο πυρηνικό είναι το θέμα που διαπραγματευόμαστε.

Αν ζητήσουμε από τον άλλον να μην αφήνει το παράθυρο του μπάνιου κλειστό αφού κάνει ντουζ, επειδή μαζεύονται υδρατμοί, θα είναι πιο απλό να το κάνει από το να του ζητήσουμε να δείχνει περισσότερο ενδιαφέρον για εμάς στη σχέση μας. Το πρώτο είναι απλά μια συνήθεια που μπορεί να αλλάξει.

Το δεύτερο μπορεί να είναι ένα πυρηνικό θέμα για το πώς σχετίζεται με τους άλλους ανθρώπους.

Άραγε στην οικογένειά του υπήρχε ενδιαφέρον ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας; Έμαθε να υπολογίζει τις ανάγκες των άλλων; Μήπως κυρίως τον μάλωναν και έχει μάθει μόνο να φροντίζει να μη φταίει και να μην τον κατηγορήσουν; Αν είναι το δεύτερο, τότε δεν είναι καθόλου αυτονόητο για εκείνον το να μας δείχνει ενδιαφέρον. Κι ας μας φαίνεται εμάς τόσο απλό…

Ίσως να μη βλέπει καν το πρόβλημά του, το οποίο σε εμάς φαίνεται ξεκάθαρο. Γιατί έχει επενδύσει πολύ στο να μην το βλέπει. Έτσι μόνο διαχειρίζεται την ύπαρξή του. Αυτός πιθανώς να είναι ένας μηχανισμός άμυνας που τον προστατεύει από το τραύμα, το οποίο είναι η πηγή της συμπεριφοράς του. Δεν είναι κακός άνθρωπος. Πληγωμένος είναι, όπως όλοι μας.

Εμείς όμως, δεν είμαστε οι ψυχολόγοι των άλλων και δεν είμαστε σε μια σχέση για να λύσουμε τα θέματα του άλλου. Υπάρχουν οι ειδικοί γι αυτό.

Αν μια συμπεριφορά του άλλου μας ενοχλεί, τότε θα χρειαστεί να επικοινωνήσουμε ΞΕΚΑΘΑΡΑ τι ακριβώς μας ενοχλεί (δηλαδή όχι με νεύρα και γκρίνια) και επίσης ΞΕΚΑΘΑΡΑ να επικοινωνήσουμε τις συνέπειες που θα υπάρξουν αν δεν γίνει η αλλαγή.

Κατανοώντας ότι θα πονέσει τον άλλον να αλλάξει, θα χρειαστεί να του γίνει ξεκάθαρο ότι θα τον πονέσει ακόμα παραπάνω το να μην αλλάξει.

Όλοι έχουμε μέσα μας ένα εσωτερικό πονόμετρο το οποίο χρησιμοποιούμε για να ζυγίζουμε τις καταστάσεις. Όχι απαραίτητα συνειδητά. Επιλέγουμε την επιλογή με τον λιγότερο πόνο.

Αν λοιπόν, το να μας δείχνει ενδιαφέρον μας είναι σημαντικό θα χρειαστεί να ξεκαθαρίσουμε ότι αν δεν το κάνει θα υπάρξει μια συνέπεια. Πχ «θα αρχίσω να απομακρύνομαι συναισθηματικά από σένα και θα σταματήσω να σε φροντίζω όπως πριν». Και μετά ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΙΒΑΛΟΥΜΕ ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ. ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ. Να μη μείνουμε στα λόγια. Την επόμενη φορά που θα χρειαστεί τη φροντίδα μας, δε θα τη δώσουμε. Δε θα  του ετοιμάσουμε κάτι που θέλει. Δε θα τον βοηθήσουμε με τη δουλειά του. ΘΑ ΕΠΙΒΑΛΟΥΜΕ ΤΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ. ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ. Γιατί αλλιώς τον μαθαίνουμε ότι το κόστος του να μη μας δείχνει ενδιαφέρον είναι λίγο παράπονο. Και αυτό δεν πονάει αρκετά. Θα το προτιμήσει. Δε θα αλλάξει. Κι ας μαλλιάσει η γλώσσα μας.

Ίσως νιώσουμε άσχημα και ενοχές μέσα μας τηρώντας αυτή τη στάση. Δεν ήταν όμως δική μας επιλογή που ήρθαμε ως εδώ. Κι εμείς δεν αντέχουμε άλλο.

(Περιγράφω τη διαδικασία με αρκετές λεπτομέρειες στο βιβλίο μου Ψυχο-λογικές Σχέσεις, στο Κεφάλαιο: Επικοινωνία και Αλλαγή.)

Διάλογος

Σαφώς ο καλύτερος δρόμος επίλυσης τέτοιων καταστάσεων είναι ο διάλογος. Αναμφισβήτητα. Η επικοινωνία είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για μια καλή σχέση. Πιο πάνω και από την αγάπη. Είναι όμως τόσο δύσκολο να συζητάμε και σχεδόν όλοι δεν είμαστε καλοί στο να επικοινωνούμε αποτελεσματικά. (Ευτυχώς το τρίτο βιβλίο μου βγαίνει σύντομα, οπότε όλοι θα γίνουμε πολύ καλύτεροι!!).

Η λύση της επιβολής των συνεπειών είναι προτιμητέα, μόνο όταν οι προσπάθειες διαλόγου δεν έχουν αποδώσει. Πρωτού τα παρατήσουμε, βέβαια, αξίζει να αναρωτηθούμε πώς δεν επικοινωνούμε σωστά. Αν πρόκειται για ζευγάρια, τότε η λύση ενός Συμβούλου Ζεύγους είναι σίγουρα η ιδανική, ώστε να βελτιωθεί η επικοινωνία και να επιλυθεί το πρόβλημα που υπάρχει.

Αν τίποτα δεν αλλάζει

Αν πιστεύουμε ότι τα έχουμε δοκιμάσει όλα και τίποτα δε γίνεται, τότε θα χρειαστεί να αναρωτηθούμε:

• Εγώ τι κάνω ακόμα εδώ;
• Που είμαι εγώ μέσα σε όλο αυτό;
• Γιατί παραμένω σε μια κατάσταση όπου βιώνω συνεχείς απογοητεύσεις, ελπίζοντας για ένα διαφορετικό αποτέλεσμα, ενώ όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι δεν πρόκειται να έρθει ποτέ;
• Ποιο είναι το ταλαιπωρημένο και πληγωμένο μου κομμάτι που δεν μπορεί να φύγει;
• Πώς μου είναι εμένα γνώριμο (αλλά όχι ευχάριστο) να ζω μια κατάσταση όπου οι ελπίδες μου ακυρώνονται συνέχεια;
• Αφού μιλάμε για αλλαγή, γιατί να μην αλλάξω εγώ και να γίνω ο άνθρωπος που θα επιλέγει ανθρώπους, οι οποίοι θα καλύπτουν τις περισσότερες από τις ανάγκες μου;

Ίσως να χρειαστεί να γίνουμε λίγο πιο «αδίστακτοι» με τους άλλους. Να αλλάξουμε εμείς τον εαυτό μας.

Ίσως χρειαστεί να γίνουμε οι άνθρωποι που δε θα αναρωτιούνται πότε και αν ο άλλος θα αλλάξει…