Το εμβόλιο σώζει την Ελλάδα,
στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913
Του Ευάγγελου Β. Βασιλείου, Γενικού Αρχιάτρου ε.α., Ειδικού Καρδιολόγου
– Παθολόγου – Υγιεινολόγου (Αποφοίτου της Υγειονομικής Σχολής Αθηνών)
Σε όσους αμφισβητούν την αξία του εμβολιασμού, σήμερα, στη ριζική αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού, θα ήθελα να καταθέσω ορισμένα γεγονότα, από το παρελθόν, που πρέπει να μας διδάξουν όλους, χωρίς διάθεση αντιδικίας, απαξίωσης, ή στείρας αντιπαλότητας και με πολύ αγάπη, σ’ όσους πιστεύουν σ΄ αυτό.
Διότι όπως έλεγε ένας σοφός: «Το παρελθόν είναι ο φάρος που φωτίζει το παρόν και το λυχνάρι που ανιχνεύει το μέλλον». Επί πλέον θα ήθελα να πω ότι: «οι θεωρίες, οι αναλύσεις, τα σχόλια και οι εκτιμήσεις είναι ελεύθερες, τα γεγονότα, όμως, είναι ιερά».
Κι’ εγώ, σήμερα, θ’ αναφερθώ, σε αδιαμφισβήτητα γεγονότα, των απελευθερωτικών Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1913 και την συμβολή, του εμβολιασμού, στο νικηφόρο τους αποτέλεσμα.
Από τον Αύγουστο του 1910, η χολέρα που ενδημούσε στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης και της Ανατολικής Θράκης και που μεταδόθηκε στον τουρκικό και βουλγαρικό Στρατό, αποτελούσε την σοβαρότερη απειλή για την υγεία του Ελληνικού Στρατού και των πληθυσμών της Μακεδονίας.
Το Γενικό Στρατηγείο, κάτω από την επίβλεψη και εποπτεία του Μεγάλου Έλληνα Πολιτικού, του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος με την προορατικότητα που τον διέκρινε για τα επερχόμενα πολεμικά γεγονότα στην Βαλκανική, ευαισθητοποιήθηκε και εξέδωσε, την πρώτη Διαταγή, στις 7 Απριλίου του 1913, που αφορούσε υγειονομικές καθάρσεις πλοίων, εγκατάσταση υγειονομικών ζωνών και λοιμοκαθαρτηρίων, ίδρυση αντιχολερικών συνεργείων και υποχρεωτικό εμβολιασμό όλου του Στρατιωτικού Προσωπικού.
Τον συντονισμό του αντιχολερικού αγώνα, το Γενικό Στρατηγείο ανέθεσε στον ικανότατο Στρατιωτικό Ιατρό, τον Γενικό Αρχίατρο Παναγιώτη Μανούσο. Μετά από ενημέρωση του Πρωθυπουργού, με άμεση Προσωπική Διαταγή του, επανέρχεται, στις Ένοπλες Δυνάμεις, ο Επίτιμος Αρχίατρος, προερχόμενος από τις Ένοπλες Δυνάμεις, Κωνσταντίνος Σάββας, καθηγητής Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου, ειδικός στην παραγωγή και χρήση του εμβολίου της χολέρας.
Η οργάνωση του αντιχολερικού αγώνα βασίστηκε στην συγκρότηση ειδικών αντιχολερικών συνεργείων με σκοπό την καταπολέμηση της μετάδοσης της χολέρας, μετά από εισήγηση του Κων/νου Σάββα.
Τα συνεργεία ήταν εξοπλισμένα με απολυμαντικά μέσα, συσκευές ψεκασμού, φορητό Μικροβιολογικό Εργαστήριο και φορητό κλίβανο καθώς και περιορισμένο αριθμό σκηνών και κλινών. Τελικά τα συνεργεία λειτούργησαν ως Νοσοκομεία ως εξής:
1ο Αντιχολερικό Συνεργείο Νέων Κερδυλίων – Σταυρού
2ο Αντιχολερικό Συνεργείο Σταυρού – Μαδίου
3ο Αντιχολερικό Συνεργείο Λαγκαδικίων
4ο Αντιχολερικό Συνεργείο Πετριτσίου
5ο Αντιχολερικό Συνεργείο Στρωμνίτσης κ.α.
6ο Αντιχολερικό Συνεργείο Σερρών
Ο αντιχολερικός αγώνας βασίστηκε όχι μόνο στην έγκαιρη διάγνωση της νόσου και την εφαρμογή προληπτικών μέτρων αλλά, κυρίως, στον καθολικό, υποχρεωτικό, εμβολιασμό του Στρατεύματος με το αντιχολερικό εμβόλιο. Ο εμβολιασμός απετέλεσε έμπνευση του καθηγητή Κωνσταντίνου Σάββα, ο οποίος, με σχετική εισήγηση του, ζητούσε την προμήθεια των μέσων για την παρασκευή του εμβολίου από τα εργαστήρια του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έτσι δυο μόλις μέρες πριν την έναρξη των εχθροπραξιών του Β’ Βαλκανικού (Ελληνο – Βουλγαρικού Πολέμου) χορηγήθηκε η πρώτη ποσότητα του εγχώριου αντιχολερικού εμβολίου στις Στρατιωτικές Μονάδες.
Με την εφαρμογή του εμβολιασμού, που υπήρξε συστηματικός και καθολικός, ελαττώθηκε κατά 14 φορές η νοσηρότητα και κατά τρεις φορές η θνησιμότητα σε αυτούς που εμβολιάστηκαν, κανονικά, με τις δυο δόσεις του εμβολίου.
Οι αριθμοί που ακολουθούν είναι ιδιαίτερα εύγλωττοι. Η Υγειονομική υπηρεσία εμβολίασε, συνολικά, 150.000 στρατεύσιμους και σε συνεργασία με πολίτες ιατρούς 350.000 κατοίκους των περιοχών της Μακεδονίας. Χάρις στον εμβολιασμό τα κρούσματα χολέρας περιορίστηκαν, σημαντικά, τόσο στο Στρατό, που έφτασαν μόλις τις 2.500 με 515 θανάτους όσο και στον άμαχο πληθυσμό που έφτασαν τις 2700 με 1150 θανάτους, την στιγμή που η Βουλγαρία αριθμούσε 11.000 κρούσματα εκ των οποίων τα 3600 ήταν θανατηφόρα.
Δικαίως λοιπόν ειπώθηκε τότε ότι: «Η Ελληνική Ιατρική σύριγγα, συναγωνίστηκε την Ελληνική ξιφολόγχη στο νικηφόρο αποτέλεσμα των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1913».
Στον αγώνα, εναντίον της χολέρας, το υγειονομικό Σώμα πλήρωσε τον δικό του φόρο αίματος. Τέσσερις στρατιωτικοί Ιατροί προσβλήθηκαν και πέθαναν από την χολέρα: Ο Αρχίατρος Πρασσάς Γεώργιος, ο Λοχαγός – Ιατρός Ασημάκης Σταύρος και οι έφεδροι Ανθυπίατροι Μιστριώτης Γεώργιος και Σαρρής Παναγιώτης.
Και τώρα ας μου επιτρέψετε να κάνω μερικές σκέψεις σχετικά με τη σχέση εμβολίου και έπους Βαλκανικών Πολέμων.
Οι Βούλγαροι, ούτε, κατά διάνοιαν, μπορούσαν να φανταστούν ότι θα ηττηθούν από τους Έλληνες και θα χάσουν την Θεσσαλονίκη και κατ’ επέκταση, τον Μεγάλο στόχο τους την Μακεδονία.
Όταν ζήτησαν την Θεσσαλονίκη έλαβαν την υπερήφανη απάντηση του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου: «Την Θεσσαλονίκη μόνο δια των όπλων». Αυτοχαρακτηριζόμενοι, αυτάρεσκα και αλαζονικά ως οι αήττητοι Πρώσοι των Βαλκανίων, έλεγαν, για τους Έλληνες, ειρωνικά ότι «τους επιφυλάσσουμε την τύχη, των φυλάκων των Μουσείων τους, κάτωθεν του Ολύμπου».
Έτσι όταν, στην πιο πολύνεκρη, σε αξιωματικούς μάχη του Ελληνικού Στρατού, την μάχη του Κιλκίς – Λαχανά, ηττήθηκαν κατά κράτος και συνετρίβησαν κυριολεκτικά, δίκασαν τον υπεύθυνο Στρατηγό, του Μακεδονικού Μετώπου, τον Νικολάϊ Ιβάνωφ για παραλείψεις και πλημμελή εκτέλεση των καθηκόντων του.
Στην απολογία του ο Στρατηγός είπε χαρακτηριστικά: «Έχω ήσυχη την συνείδησή μου ότι επετέλεσα, στο ακέραιο το καθήκον μου, αλλά είχα την δυνατότητα να πολεμήσω εναντίον ανθρώπων και όχι υπερανθρώπων. Και δεύτερον όλα τα είχα σκεφθεί και υπολογίσει. Ένα δεν ήταν δυνατόν να προβλέψω, να υπολογίσω και ν΄αντιμετωπίσω: την τρέλα των Ελλήνων».
Κι’ εγώ, εντελώς καλοπροαίρετα και με πολύ αγάπη θα ήθελα να ρωτήσω, τους αρνητές του εμβολίου και τους θιασώτες του αντιεμβολιαστικού κινήματος:
Θα μπορούσαν, ήρωες των Βαλκανικών Πολέμων, αξιωματικοί και οπλίτες να πολεμήσουν για την απελευθέρωση της Ιερής Ελληνικής Γης της Μακεδονίας μας, σαν υπεράνθρωποι, με τη γνωστή «τρέλα των Ελλήνων» όπως χαρακτηριστικά είπε ο Ιβάνωφ – αν ήταν ανεμβολίαστοι και άρρωστοι από χολέρα;
Αν μετά απ’ όλα αυτά οι αρνητές του εμβολίου δεν μπορούν ή δεν θέλουν να πειστούν, ελπίζω, τουλάχιστον, να προβληματιστούν.
