Η Μικρασιατική Πληγή  1922

Στα έργα της Καίτης Τσακίρη – Καραμιχάλη

Του Θανάση Μουσόπουλου

Αυτή την περίοδο μου δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσω  και να παρουσιάσω το έργο δημιουργών του λόγου από τον ευρύτερο χώρο της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.  Ανάμεσά τους είναι η Καίτη Τσακίρη Καραμιχάλη που ανήκει και στις δύο περιοχές.

Τον περασμένο Αύγουστο δημοσίευσα το κείμενό μου: «Το πολύπλευρο έργο της Καίτης Τσακίρη – Καραμιχάλη:  Ανάμεσα στην Αλεξανδρούπολη και στη Δράμα».  Το 2022, με την ευκαιρία  των εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Εκστρατεία, Καταστροφή και Έξοδο προσφύγων,  έργα της  συνδέονται με την πληγή αυτή του Ελληνισμού.

Θα παραθέσουμε  πρώτα λίγα λόγια για τη ζωή και το έργο της, στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε δύο έργα που αναφέρονται στη Μικρασιατική πληγή.

Η Καίτη Τσακίρη – Καραμιχάλη γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1947. Υπηρέτησε επί τριάντα χρόνια με ευσυνειδησία την εκπαίδευση, ως νηπιαγωγός, στο νομό Δράμας. Παράλληλα ανέπτυξε σπουδαία και αξιόλογη κοινωνική δράση στα χωριά του νομού και στην Δράμα. Από το 1974 έως το 1976 μετεκπαιδεύτηκε στο Μαράσλειο Διδασκαλείο Αθηνών από όπου αποφοίτησε με άριστα. Λατρεύει την παράδοση και ασχολείται με την λαογραφία. Αγαπάει τη λογοτεχνία και έργα της έχουν πάρει επαίνους και διακρίσεις.  Ασχολείται χρόνια με τον πολιτισμό και υπήρξε μέλος σε δέκα και πλέον διοικητικά συμβούλια πολιτιστικών συλλόγων της Δράμας, της Εταιρεία Δραμινών Μελετών, Θρακική Εστία, Προσκοπισμό, κλπ.  Αγάπησε τα γράμματα και με την λογοτεχνία ασχολείται από τα σχολικά της χρόνια, ενώ ποιήματά της βραβεύτηκαν σε πολλούς λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Δημοσίευσε ποιητικά και πεζά έργα.

Α.

Στο προαναφερθέν άρθρο μου ασχολήθηκα με  το θεατρικό της έργο «Το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον», έκδοση Θρακικής Εστίας Δράμας, Δράμα 1999.

Τα γεγονότα διαδραματίζονται την εποχή του Κεμαλικού επεκτατισμού, στις αρχές του 20ου αιώνα, στις Σαράντα Εκκλησίες της Θράκης. Δύο οικογένειες πριν την αναγκαστική φυγή τους από τις πατρογονικές εστίες αποφασίζουν να παντρέψουν τα παιδιά τους. Αναβιώνουν τα ήθη και έθιμα των προξενιών, των αρραβώνων και του γάμου με σεβασμό στην θρακική παράδοση.

Το έργο κινείται σε δύο επίπεδα: ιστορικό και λαογραφικό.  Από τη μια μεριά έχουμε την Έξοδο των Ελλήνων και Ελληνίδων από τις πατρογονικές τους ρίζες:

«Αναπολούμε…  Σ’ αυτό το χρονικό διάστημα, και  ίσως μια δεκαετία αργότερα διαδραματίζονται τα γεγονότα του θεατρικού έργου.  Λίγο πριν από τον αναγκαστικό, άδικο και απάνθρωπο ξεριζωμό των προγόνων μας. Στηρίζεται σε αληθινές καταστάσεις, σε βιώματα, σε ακούσματα, σε καταγραφές, σε ήθη και έθιμα που μεταφέρονται με σεβασμό από γενιά σε γενιά…».

Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου υπάρχει λεξιλόγιο και  ενδιαφέρουσες φράσεις – παρομοιώσεις.

Β.

Το δεύτερο, πρόσφατο έργο της είναι το μυθιστόρημα «Καρδιοστάλακτα δάκρυα…», σελ.157, Αλεξανδρούπολις 2018.

Το βιβλίο «Αφιερώνεται με αμέριστο σεβασμό και γλυκιά νοσταλγία στη γιαγιά μου Αικατερίνη Χονδροπούλου Φιλιππίδου 1895-1988». Γράφει η συγγραφέας:  «Στις ανηφόρες της ζωής / γράφεται η ιστορία / κι οι άνθρωποι αγωνιστές / μάχονται στην πορεία …».

Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η δομή   του βιβλίου:

– «Η επόμενη μέρα», προλογικό κείμενο της λογοτέχνιδας  Μυρτούς  Κ. Τσαούση  – «Καρδιοστάλαχτα δάκρυα…»   της Κ.Τ.Κ

Σε Παράρτημα διαβάζουμε:  Η υπόθεση του μυθιστορήματος με τίτλο: «Καρδιοστάλαχτα δάκρυα» είναι βασισμένη σε ιστορικά γεγονότα τα οποία συνέβησαν μετά την καταστροφή της Σμύρνης από το 1922 έως το 1936 όπου έγινε η μεταβολή της πολιτικής κατάστασης της χώρας μας. – Στηρίζεται σε βιώματα, αφηγήσεις, διαβάσματα, ακούσματα τα οποία με αμέριστο σεβασμό μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. – Αποφεύχθηκαν λέξεις και φράσεις που προκαλούν οξύτητα – Αναφέρονται ο πηγές που χρησιμοποιήθηκαν και  Λεξιλόγιο.

Στις σελ. 155 – 157 δημοσιεύεται Κριτική άποψη για το βιβλίο από την λογοτέχνιδα Μυρτώ Κ. Τσαούση που ήταν  μέλος της κριτικής επιτροπής του 2ου Λογοτεχνικού Διαγωνισμού του Κέντρου Μικρασιατικού Πολιτισμού (2013) στον οποίο πήρε μέρος η συγγραφέας.

Το μυθιστόρημα απέσπασε: Το 2013, Certificate of merit   στο RJ Brazil – Το 2014,  Β΄ Βραβείο από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών – Το 2014, Τιμητικό Βραβείο από τη Διεθνή Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών και Καλλιτεχνών κατά την 34η Διεθνή Γιορτή Ποιητών 2014.

Στο εξαιρετικό περιοδικό « Ο Φάρος της Αλεξανδρούπολης», τ. 66 / 2018, η  Ρούλα Δαουλτζή-Μανή στη στήλη βιβλίων που επιμελείται  μιλά αναλυτικά και εμπεριστατωμένα για τα «Καρδιοστάλαχτα δάκρυα…».

Παραθέτουμε χαρακτηριστικό απόσπασμα:

«Το θέμα του λογοτεχνήματος είναι γνωστό· επειδή όμως για τον Έλληνα είναι πολύ λεπτό και «πονάει» ιδιαίτερα, τα δε γεγονότα δίνονται με απλό αφηγηματικό τρόπο, γι’ αυτό το βιβλίο καθίσταται ενδιαφέρον. Ο αναγνώστης νιώθει ότι είναι παρών στα διαδραματιζόμενα γεγονότα και αισθάνεται πόνο για τον άνθρωπο και απογοήτευση για την απανθρωπιά που γνώρισαν άνθρωποι από συνανθρώπους. Πόση σκληράδα αποπνέουν τα λόγια του Μουσταφά Κεμάλ για τις εκατόμβες των Χριστιανών θυμάτων, περιγράφονται και στο έργο της Μαρτζορί Χαουτζπιάν με τίτλο «Η Σμύρνη στις  Φλόγες»!

Μέσα από την ιστορία ενός ζευγαριού, του Αναστάση και της Ευφροσύνης Θαλασσινού καθώς και των συγγενών τους, περιγράφονται όλες οι πληθυσμιακές ανακατατάξεις στη Σμύρνη από το 1914 έως το 1922 και μέσα από τα λόγια του ήρωα του διηγήματος Αναστάση διαφαίνεται και γίνεται αντιληπτό ότι τις  τύχες και τις ζωές μας δεν τις ορίζουμε μόνοι μας· δυστυχώς τις κατευθύνουν άλλοι· οι μεγάλοι.

Εκφράζει τις ανησυχίες του για τα μελλούμενα και βλέπουμε στα λόγια του ότι προβλέπει κάτι πολύ άσχημο και τρομερό, που έρχεται για τη Σμύρνη. Μέσα από τα ιστορούμενα, επίσης, γνωρίζουμε τους Μικρασιάτες Έλληνες, τις αρετές τους, την αξιοσύνη τους, τον νοικοκύρη, τον καλό οικογενειάρχη, τον συναισθηματικό και ευαίσθητο πατέρα που αγωνιά για την τύχη της κόρης του Κατερινιώς, που βρέθηκε στην Κρήτη και δεν το γνωρίζει (γιατί πολλές οικογένειες μέσα στον χαλασμό διασκορπίστηκαν και χάθηκαν), τον πολιτισμό τους, στοιχεία που μετέφεραν στον Ελλαδικό χώρο και έδωσαν την ευκαιρία να τις αξιολογήσουμε, να τις εντάξουμε στην ελληνική κοινωνία αξιοπρεπώς και να καταφέρουν όχι μόνο να σταθούν στα πόδια τους αλλά και σε πολλές περιπτώσεις να μεγαλουργήσουν».

*

Σε πρόσφατο κείμενό μου, όπου παρουσίασα ανάλογα έργα της επίσης θρακιώτισσας Βάσως Τριανταφυλλίδου Κηπουρού, σημείωσα ότι τα βιβλία αυτά «θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως αναγνώσματα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ώστε να νιώσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες τα θέματα που σχετίζονται με τη Μικρασιατική Πληγή του 1922.  Μεγάλο το κέρδος…».

Τα ίδια προτείνω και για τα έργα της Καίτης Τσακίρη Καραμιχάλη.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ