Συμπλοκή: Έγκλημα
χωρίς δικαιολογίες
Γράφει ο Γιώργος Φιλτσόγλου, Νομικός
Πρόσφατα μάθαμε πως ένα ακόμα τραγικό περιστατικό βιαιοπραγίας με πρόσχημα τις αθλητικές ομάδες εκτυλίχθηκε στη χώρα μας. Το περιστατικό αυτό είχε ως ολέθριο αποτέλεσμα τον άδικο θάνατο ενός νέου παιδιού. Για το λόγο αυτό, εξάλλου, ξεχώρισε από άλλα περιστατικά βίας που περνούν απαρατήρητα, και έστρεψε πάνω του όλα τα φώτα της δημοσιότητος. Στο περιστατικό αυτό διαπράχθηκε, μεταξύ άλλων, το έγκλημα της συμπλοκής, ενώ πληροφορηθήκαμε ότι οι ύποπτοι προέβαλαν τις συνηθισμένες δικαιολογίες περί μη εμπλοκής. Πόσο όμως μπορούν οι δικαιολογίες αυτές να βρουν έδαφος, ειδικά ως προς την συμπλοκή;
Πριν εξετάσουμε τις συνήθεις δικαιολογίες και ασκήσουμε την κριτική μας απαραίτητο θα ήταν να ορίσουμε το έγκλημα της συμπλοκής. Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο 313 του Ποινικού μας Κώδικα “αν εξαιτίας συμπλοκής ή επίθεσης που έγινε από πολλούς επήλθε θάνατος ή βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου, καθένας από εκείνους που πήραν μέρος στη συμπλοκή ή στην επίθεση τιμωρείται για μόνη τη συμμετοχή του σ’ αυτήν με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή εκτός αν έχει εμπλακεί χωρίς υπαιτιότητά του”. Περαιτέρω συμπλοκή με τη στενή έννοια θεωρείται η σύγκρουση δύο ατόμων ή περισσότερων με τουλάχιστον ένα άτομο βιαιοπραγώντας ο ένας έναντι του άλλου, ενώ επίθεση συμβαίνει όταν δύο ή περισσότερα άτομα στρέφονται κατά άλλων χωρίς ανταπόδοση της χρήσης βίας. Για να υπάρχει το έγκλημα της συμπλοκής πρέπει ένας άνθρωπος τουλάχιστον να πεθάνει ή να υποστεί βαριά σωματική βλάβη (εξωτερικός όρος του αξιοποίνου). Αν συμβούν μόνο ελαφροί τραυματισμοί σίγουρα υπάρχουν άλλα εγκλήματα, όχι όμως συμπλοκή.
Η πιο συνηθισμένη δικαιολογία σε υποθέσεις συμπλοκής είναι η εξής: “Εγώ ούτε σκότωσα κανέναν, αλλά ούτε και προκάλεσα τον βαρύ τραυματισμό”. Αρχικά θα πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτός ο ισχυρισμός έχει πολύ μεγάλη σημασία για τα εγκλήματα της ανθρωποκτονίας ή της βαριάς σωματικής βλάβης. Αντιθέτως, για την στοιχειοθέτηση της συμπλοκής δεν παίζει κανέναν απολύτως ρόλο. Πιο συγκεκριμένα, στη συμπλοκή του άρθρου 313 ως έγκλημα βασικό θεωρείται η συμμετοχή, χωρίς να μας ενδιαφέρει σε πρώτο στάδιο ποίος προκάλεσε το θάνατο ή τη βαριά σωματική βλάβη. Και μόνο το γεγονός ότι κάποιο πρόσωπο συμμετείχε στον κύκλο της βίας με τη θέλησή του αρκεί για να κατηγορηθεί για τη συμπλοκή.
Θα πρέπει επίσης να επισημάνουμε ότι η ευθύνη για τη συμπλοκή και η επιπλέον ευθύνη για τον θάνατο ή τη βαριά σωματική βλάβη δεν αποτελούν έννοιες αλληλοαποκλειόμενες. Αν κάποιο πρόσωπο εντός της βίαιης περίστασης προκάλεσε και τον θάνατο ή την βαριά σωματική βλάβη, θα τιμωρηθεί και για τα αντίστοιχα εγκλήματα ξεχωριστά, ενώ αυτοτελής θα είναι η ενοχή του και για τη συμπλοκή (αληθινή συρροή). Προϋπόθεση αποτελεί φυσικά ο θάνατος ή η βαριά σωματική βλάβη να προκλήθηκε εντός του κύκλου της βίας και να μην προήλθε από άλλα γεγονότα. Αν σε μια περίπτωση, για παράδειγμα, ομάδες νεαρών επιτίθενται η μια έναντι της άλλης στο δάσος και ένας κυνηγός στην προσπάθειά του για θήρευση ξαφνικά κατά λάθος σκοτώσει με την καραμπίνα έναν από τη μια ομάδα, προφανώς δεν θα κατηγορηθεί κανείς για συμπλοκή.
Παράλληλα οι ύποπτοι για το έγκλημα της συμπλοκής υποστηρίζουν πολύ συχνά πως δεν έλαβαν μέρος στις επιθέσεις δικαιολογούμενοι ως εξής: “Εγώ δεν χτύπησα κανέναν και δεν ήθελα κανείς να πάθει τίποτα”. Ωστόσο η εν λόγω δικαιολογία αδυνατεί από μόνη της να απαλλάξει κάποιον από την ευθύνη της συμπλοκής. Ειδικότερα, για να κατηγορηθεί ένα πρόσωπο για το έγκλημα της συμπλοκής, δεν χρειάζεται να μεταχειριστεί σωματική βία, ενώ ενδέχεται να αποτελεί και θύμα της βιαιοπραγίας. Η παροχή ψυχικής και μόνο συνδρομής, μέσω εμψύχωσης, συνθημάτων, καθοδήγησης και ύβρεων είναι επαρκής για την κατηγορία περί συμπλοκής. Ταυτόχρονα, ο δόλος του συμμετέχοντος προσώπου δεν απαιτείται να εκτείνεται στο θάνατο ή τη βαριά σωματική βλάβη, εγκληματική είναι από μόνη της η θέληση για τη συμμετοχή στον κύκλο της βίας με οποιονδήποτε τρόπο.
Παρόλα αυτά, υπάρχει και το ενδεχόμενο να βρεθεί κάποιο πρόσωπο μέσα στον κύκλο της βίας, αλλά να μην τιμωρηθεί για συμπλοκή. Πρόκειται για την περίπτωση της μη ηθελημένης ανάμειξης σε μια συμπλοκή. Ένα πρόσωπο δηλαδή βρίσκεται μέσα στον κύκλο της βίας χωρίς να το γνωρίζει ή χωρίς να επιδιώκει την προαγωγή της βίας. Τέτοιο παράδειγμα αποτελούν οι θεατές ενός αθλητικού γεγονότος, στην κερκίδα των οποίων εκτυλίσσονται βίαια σκηνικά, ή όσοι εμπλέκονται με σκοπό να κατευνάσουν τα πνεύματα. Είναι επίσης αυτονόητο ότι ένα πρόσωπο που δέχεται την επίθεση και απλώς αμύνεται ή προσπαθεί να ξεφύγει δεν θα τιμωρηθεί για συμπλοκή, και ας είναι μέσα στον κύκλο της βίας (στον στενό μάλιστα).
Αντιλαμβανόμαστε από τα παραπάνω, ότι η συμπλοκή είναι ένα ιδιαίτερο έγκλημα. Θεσπίστηκε με σκοπό να αποτρέψει ακόμα και την απλή ηθελημένη συμμετοχή στον κύκλο της βιαιοπραγίας. Εξυπηρετεί παράλληλα μια ελάχιστη απονομή δικαιοσύνης, στις περιπτώσεις, όπου είναι αδύνατο να διαπιστωθεί, ποιο από τα εμπλεκόμενα πρόσωπα προκάλεσε τον θάνατο ή την βαριά σωματική βλάβη.
Παρά τις προσπάθειες του νομοθέτη, ωστόσο, συμπλοκές με θλιβερή κατάληξη δεν αποφεύγονται στην καθημερινή ζωή. Το γεγονός μάλιστα, ότι σαν πρόσχημα χρησιμοποιούνται οι αθλητικές ομάδες είναι ακόμα πιο θλιβερό. Όλοι μας λίγο πολύ γνωρίζουμε το κλίμα μίσους, που δεκαετίες ολόκληρες καλλιεργείται στον χώρο του αθλητισμού, και ειδικά στο χώρο του ποδοσφαίρου. Πολύ συχνά κανονίζονται “ραντεβού” επίλυσης διαφορών, στα οποία δυστυχώς δεν δίνεται η πρέπουσα σημασία. Μόνο όταν χάνονται ζωές ευαισθητοποιείται η κοινωνία και αντιδρά. Οι περιστασιακές αντιδράσεις όμως δεν έχουν μέχρι τώρα περιορίσει τα βίαια φαινόμενα. Κατά συνέπεια ο φανατισμός και ο εθισμός στο μίσος εξαπλώνονται, και ορισμένοι άνθρωποι υιοθετούν την βία ως αυτοσκοπό, σε μια πλάνη ότι έτσι βοηθούν την ομάδα τους. Ταυτόχρονα, στην κοινωνία δημιουργείται μια διαστρέβλωση του αθλητικού ιδεώδους και μια αποστροφή προς την άθληση, με πολλές παράπλευρες και σοβαρές συνέπειες. Πρέπει επιτέλους να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα με συνέπεια και υπευθυνότητα!
