ΠΑΛΙΑ ΔΡΑΜΑ – Ο Πληθυσμός

της Δράμας στα 1465 και 1479

Στις 29 Ιουλίου του 1990, στις σελίδες του «ΠΡΩΙΝΟΥ ΤΥΠΟΥ» συναντάμε ένα κείμενο του συμπολίτη μας Βασ. Πασχαλίδη δικηγόρου – ιστορικού και στενού συνεργάτη της εφημερίδος, το οποίο αναφέρεται στον πληθυσμό της Δράμας πριν 600 χρόνια περίπου.

Ενδιαφέρον το ιστορικό του κείμενο και χρήσιμο για τους ιστορικούς μας.

«Στην Κωνσταντινούπολη σώζονται τα αρχεία της προεδρίας του συμβουλίου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα οποία περιλαμβάνονται  και πολλά απογραφικά πρακτικά που αφορούν τη Δράμα και τον πληθυσμό της Τουρκοκρατίας.

Φυσικά δεν χρειάζεται να τονίσουμε την μεγάλη σημασία που έχτα κατάστιχα αυτά στην ιστορία της Δράμας και της περιοχής της. Τα συμπεράσματα που βγαίνουν  από τη μελέτη των κατακτητών αυτών είναι αξιόλογα γιατί λύνουν πολλά προβλήματα της σκοτεινής αυτής ιστορικής περιόδου  τα οποία δεν θα μπορούσαν να επιλυθούν και να φωτισθούν διαφορετικά.

Τα πρακτικά αυτά δεν ήταν τίποτε άλλο  παρά ονομαστικές καταστάσεις των κατοίκων της Δράμας, Χριστιανών και Μουσουλμάνων χωριστά σε κατηγορίες σπιτιών. Τα σπίτια αυτά χωρίζονταν σε νοικοκυριά οικογενειακά από εργένηδες και από χήρες. Η τήρηση των καταστάσεων αυτών είχε σκοπό καθαρά φορολογικό, δηλαδή ουσιαστικά, ήταν κατάλογοι βεβαιωτικοί των εισπραττομένων φόρων από τους εισπράκτορες της Οθωμανικής φορολογικής αρχής.

Το ένα πρακτικό αναφέρεται στο χρονικό διάστημα από της 3^ης Σεπτεμβρίου 1464 μέχρι και της   20^ης     Αυγούστου 1465 και έχει τα στοιχεία ΤΤ3 869 Η ( =ΤΑΡΚ ΒΕ ΤΑΗΙΤ Νο 3) και το άλλο αναφέρεται στο χρονικό διάστημα από της 4^ης     Απριλίου 1478 μέχρι και της 24^ης Μαρτίου 1479 και έχει τα στοιχεία ΤΤ7 883 Η, δηλαδή τα δύο αυτά πρακτικά έχουν μεταξύ τους μια χρονική απόσταση 14 χρόνων.

Την χρονική αυτή επισήμανση την κάνω γιατί θέλω να υπογραμμίσω το γεγονός πως ο Χριστιανικός πληθυσμός της Δράμας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν αναγκασμένος από τις βαρβαρότητες των Τούρκων και τις βαριές φορολογίες να μετακινείται προς άλλες κατευθύνσεις για λόγους ασφαλείας του και γι΄αυτό φαίνεται να είναι έντονο το φαινόμενο της συρρίκνωσής του, όπως αποκαλύπτεται από το περιεχόμενο και την σύγκριση των δύο παραπάνω Πρακτικών.

Όταν κατελήφθη η Δράμα οριστικά (και λέγω οριστικά γιατί έχουμε και προηγούμενη προσωρινή κατάληψή της), στα 1383, η πόλη είχε σημαντικό πληθυσμό που αποτελούνταν από Έλληνες και λίγους Εβραίους. Από τότε οι Έλληνες άρχισαν να φεύγουν για τους γνωστούς λόγους η δε περιοχή και η πόλη να εποικίζονται από Γιουρούκους και Κονιάρους που τους μετακίνησαν από τη Μ. Ασία.

Έτσι, στα 1464 – 65 δηλαδή μετά από 80 χρόνια περίπου που μεσολάβησαν από την κατάκτηση της Δράμας από τους Τούρκους, στην πόλη απέμειναν οικογένειες Χριστιανικές 152 Χριστιανοί εργένηδες 24 και Χριστιανές χήρες 92, ενώ οι Μουσουλμάνοι ήταν 54 οικογένειες και 6 χήρες. Και ο συνολικός μικτός πληθυσμός της Δράμας στα 1465 ήταν 1450 ψυχές.

Η μείωση του Ελληνικού πληθυσμού και αντίστοιχα η αύξηση του μουσουλμανικού φαίνεται καθαρά πλέον στο επόμενο Πρακτικό του έτους 1478 – 79 από το οποίο προκύπτει ότι οι Χριστιανικές οικογένειες από τις 152 μειώθηκαν  στις 120, οι εργένηδες από τους 24 στους 20 και οι χήρες από τις 92 στις 61, ενώ αντίθετα οι μουσουλμανικές οικογένειες αυξήθηκαν από τις 54 στις 69, εργένηδες 17 και οι χήρες από τις 6 στις 12 και ο μικτός πληθυσμός της πόλης μειώθηκε από τους 1450 κατοίκους στους 1309 κατά το έτος 1479.

Με τον ίδιο ρυθμό συνεχίσθηκε η μείωση του Ελληνικού πληθυσμού της πόλης και κατά τους 16^ο και 17^ο .

Ακολούθησε κάποια κάμψη κατά τον 18^ο αιώνα, ενώ παρατηρείται αύξησή του, από τα τέλη του 18^ου αιώνα και εφεξής και αύξηση σημαντική από τα μέσα του 19^ου αιώνα. Εδώ όμως πρέπει να σημειωθεί, πως μολονότι κατά τους δύο τελευταίους αιώνες ο Ελληνικός πληθυσμός της Δράμας αυξάνονταν σταθερά, παρά ταύτα οι Μουσουλμάνοι της Δράμας δεν έπαυαν  ν’  αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της, ως την ανταλλαγή των πληθυσμών, οπότε μετανάστευσαν όλοι τους προς τη Μ. Ασία (1923).

Β.Κ.ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ.

ΠΗΓΗ:

1. ΝΑΣΤΟΥΤΕΛ. Η Οικονομική κατάσταση της Δράμας, Σερρών και Ζίχνης τον 14^ο και 15^ο αιώνα (Γαλλικά) Βιέννη 1978.
2. ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ Β. Ο Τουρκικός κώδικας επαγγελματιών Δράμας 1880, 1892.
3. Στο ΜΗΣ. Θεσσαλονίκη 1977, σελίδες 237-239.