Μεγάλη Παρασκευή
Η ζωή εν τάφω – Τα Πάθη
του Χριστού και η Σταύρωση
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι η σοβαρότερη και ιερότερη μέρα του ορθόδοξου εορτολογίου. Τη Μεγάλη Παρασκευή κορυφώνονται τα πάθη του Χριστού και γίνεται η σταύρωση Του. Όπως αναγράφεται στο “Κατανυκτικό Τριώδιο”:
“Τη Αγία και Μεγάλη Παρασκευή τα άγια και σωτήρια και φρικτά πάθη του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού επιτελούμεν τους εμπτυσμούς, τα ραπίσματα, τα κολαφίσματα, τας ύβρεις, τους γέλωτας, την πορφυράν χλαίναν, τον κάλαμον, τον σπόγγον, το όξος, τους ήλους, την λόγχην και προ πάντων τον σταυρόν και τον θάνατον, α δι’ ημάς κατεδέξατο έτι δε και την του ευγνώμονος Ληστού, του συσταυρωθέντος Αυτώ, σωτήριον εν τω σταυρώ ομολογίαν».
Από τα ξημερώματα της Μεγάλης Παρασκευής, ετοιμάζεται ο Επιτάφιος. Σε πολλές εκκλησίες μάλιστα, έχει προηγηθεί ολονυχτία. Έως τις 11:00 π.μ. περίπου, τελείται η λειτουργία των Μεγάλων Ωρών όπου γυναίκες μοιρολογούν και κλαίνε για τον Χριστό ενώ ταυτόχρονα γίνεται προσκύνημα στον σταυρωθέντα Ιησού.
Η “Αποκαθήλωση” προς το μεσημέρι, είναι μία από τις πλέον αναπαραστατικές σκηνές της ορθόδοξης τελετουργίας.
Ο ιερέας παριστάνει τον Ιωσήφ από Αριμαθαίας. Ανεβαίνει με μικρή σκάλα στον Σταυρό, αποκαθηλώνει τον Εσταυρωμένο και τον πηγαίνει με σεβασμό στο Άγιο Βήμα από όπου θα ξαναβγεί κρατώντας το ξαπλωτό νεκρό σώμα του Ιησού (τον Αμνό), για τον Επιτάφιο.
Με πομπή θα το αποθέσει στο στολισμένο κουβούκλιο. Στο διάστημα αυτό ψάλλεται συνοδευτικά ένα αφηγηματικό και ποιητικό Δοξαστικό των Αποστίχων:
“Σε τον αναβαλλόμενον το φως, ώσπερ ιμάτιον, καθελών Ιωσήφ από του ξύλου συν Νικοδήμω, και θεωρήσας νεκρόν, γυμνόν, άταφον,ευσυμπάθητον θρήνον αναλαβών…”
Ο Επιτάφιος
Ο Επιτάφιος είναι το “κουβούκλιο όπου έχει εναποτεθεί ιερό ύφασμα με εικόνα του νεκρού σώματος του Χριστού και το ίδιο το ύφασμα”. Μετά την αποκαθήλωση του Κυρίου, νεαρά κορίτσια, συνήθως, στολίζουν τον Επιτάφιο με τριαντάφυλλα, βιολέτες, μενεξέδες και άλλα ανοιξιάτικα λουλούδια. Μετά τον στολισμό του Επιταφίου, οι πιστοί προσέρχονται στις εκκλησίες για να προσκυνήσουν και συχνά να περάσουν κάτω από τον Επιτάφιο. Αυτό αποτελεί και μία ένδειξη υποταγής-ομολογίας στον Χριστό.
Η βραδινή ακολουθία του Επιταφίου ψάλλεται με λιγότερο πένθος. Ο διάκοσμος, τα λουλούδια, τα φώτα του ναού και το πλήθος των πιστών δημιουργούν μία αισιόδοξη ατμόσφαιρα πού προοιωνίζεται την Ανάσταση του Κυρίου. Τα άμφια των ιερέων είναι πανηγυρικά και η όλη η υμνολογία (ο κανόνας και τα εγκώμια) ψάλλονται με ρυθμό ζωηρό και εναρμόνιο.
Η περιφορά του Επιταφίου το βράδυ στις συνοικίες των πόλεων και στα δρομάκια των χωριών είναι ένα ελληνικό τελετουργικό έθιμο. Οι επιτάφιοι των χωριών σε πόλεις και κωμοπόλεις διασταυρώνονται και συγκεντρώνονται σε ένα κεντρικό σημείο όπου αναπέμπεται και κοινή δέηση.
Γραφικότεροι είναι βέβαια οι επιτάφιοι των νησιών που περνούν δίπλα από τη θάλασσα αλλά και εκείνοι των ορεινών και απομονωμένων χωριών.
Η βαθύτερη και η πιο λαϊκή σημασία της περιφοράς του επιταφίου είναι ο εξαγιασμός του όλου χώρου των σπιτιών (και των κτημάτων στα χωριά). Οι επιτάφιοι συγκεντρώνουν όλη τη δύναμη της ευλογίας της Μεγάλης Εβδομάδας. Είναι το αποκορύφωμα του μεγάλου γεγονότος του σταυρικού θανάτου του Χριστού, πριν την Ανάσταση. Γι’ αυτό πριν να μπει πάλι στην εκκλησία περνούν κάτω απ’ αυτόν οι πιστοί. Και στο τέλος της Ακολουθίας, όλοι θέλουν να κρατήσουν κάτι απ’ αυτόν σαν “φυλαχτικό”.
