Σύμβολα ηρωισμού και αυταπάρνησης

Η συμβολή των Οχυρών Λίσσε

και Ρούπελ κατά το Δεύτερο

Παγκόσμιο Πόλεμο

Η διατήρηση της ιστορικής μνήμης μέσω της τουριστικής τους ανάπτυξης

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ είναι η συμβολή του δύο  Οχυρών Λίσσε στο Νευροκόπι της Δράμας και Ρούπελ στις Σέρρες.

Πρόκειται για δύο από τα σημαντικότερα Οχυρά, αυτά που αντιστάθηκαν περισσότερο απ’ όλα μέχρι και την τελευταία ώρα, στην ισχυρή πίεση του γερμανικού στρατού του Χίτλερ.

Πρόκειται για δύο σημαντικά Οχυρά, τα οποία σήμερα συνεχίζουν να υφίστανται καλοδιατηρημένα και μάλιστα επισκέψιμα, αντιστεκόμενα στο χρόνο να λειτουργούν ως φάροι της ένδοξης πρόσφατης ιστορίας της Ελλάδας. Επί της ουσίας, πρόκειται για δύο μόνο τμήματα από την επονομαζόμενη Γραμμή Μεταξά.

Η σημαντικότερη μάχη που δόθηκε, είναι κυρίως αυτή του Απριλίου 1941, όπου έπεσε και το τελευταίο Οχυρό που έχει μείνει γνωστή ως η Μάχη των Οχυρών. Πρόκειται για ένα σκληρό, άνισο και επικό αγώνα 6-9 Απριλίου 1941, που έγινε στα Οχυρά Μακεδονίας –Θράκης, από τον ορεινό όγκο της Κερκίνης (Μπέλες) μέχρι το Νέστο ποταμό στη γραμμή των συνόρων, στη «Γραμμή Μεταξά» με την απόκρουση της γερμανικής επίθεσης από το βουλγαρικό έδαφος, κατά τον Β ́ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη συνοριακή αυτή γραμμή, μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, υπήρχαν 21 Οχυρά, που αποτελούσαν την οχυρωμένη αμυντική θωράκιση της Ελλάδας και την άμεση απόκρουση οποιασδήποτε αιφνιδιαστικής επίθεσης από Βορρά.

Η στρατηγική, η τακτική σχεδίαση, η τεχνική εκτέλεση και η υλικοτεχνική πλευρά σχεδιάστηκαν στο σύνολό τους από Έλληνες αξιωματικούς του μηχανικού και με την τακτική υποστήριξη αξιωματικών του πεζικού και του πυροβολικού. Η σχεδίαση και υλοποίηση ήταν καθαρά έργο των Ελλήνων αξιωματικών του μηχανικού με τη βοήθεια αποκλειστικά ελληνικών κατασκευαστικών εταιρειών και την τεχνική υποστήριξη και συμβολή του ΕΜΠ.

Τα 21 Παραμεθόρια αυτά Οχυρά κατασκευάστηκαν την περίοδο 1936-1940 και είναι: Ποποτλίβιτσα (Παπαδοπούλα),Ιστίμπεη (Οχυρό), Κελκαγιά (Σπανή Πέτρα), Αρπαλούκι (Στήριγμα), Παλιουριώνες, Ρούπελ, Καρατάς, Κάλη, Περσέκ, Μπαμπαζώρα, Μαλιάγκα, Περιθώρι, Παρταλούσκα, Ντάσαβλη, Λίσσε, Πυραμοειδές, Καστίλλο, Άγιος Νικόλαος, Μπαρτίσεβα, Εχίνος και Νυμφαία. Τα ονόματα μέσα σε παρένθεση χρησιμοποιούνται σήμερα για ευνόητους λόγους, τότε ήταν με ξένες ονομασίες.

Το κάθε οχυρό στο σύνολό του αποτελούσε ένα περίκλειστο έργο από ένα και περισσότερα στεγανά συγκροτήματα με έναν ή περισσότερους ορόφους, ικανό να αμυνθεί προς κάθε κατεύθυνση. Περιλάμβανε ανθεκτικά σκέπαστρα, πυροβολεία, πολυβολεία, ολμοβολεία, βομβιδοβολεία, παρατηρητήρια, οπτικούς σταθμούς, έργα παραλλαγής και παραπλάνησης, πολλαπλές εισόδους και εξόδους για τον ανεφοδιασμό και την εκτέλεση αντεπιθέσεων. Οι υπόγειες εγκαταστάσεις κάθε οχυρού περιλάμβαναν διοικητήριο, θαλάμους αξιωματικών, θαλάμους οπλιτών, τηλεφωνικό κέντρο, αναρρωτήριο, μαγειρεία, δεξαμενές πόσιμου νερού, σημεία υδροληψίας, αποχωρητήρια, χώρους υγιεινής, αποθήκες πυρομαχικών, αποθήκες με επαρκή εφόδια για την κάλυψη αναγκών 15 ημερών άμυνας, χειρουργείο, φαρμακείο, συστήματα αερισμού, φωτισμού (γεννήτριες, λάμπες πετρελαίου, φακούς κ,ά.), αποχέτευση, εσωτερικές θέσεις μάχης αντιαρματικά κωλύματα, θέσεις αντιαεροπορικών όπλων, οδικό δίκτυο, κ.ά.. Αξίζει να σημειώσουμε ότι τόσο η βουλγαρική, όσο και η γερμανική υπηρεσία πληροφοριών δεν είχαν πληροφορίες για τις ακριβείς θέσεις, τη δύναμη και τον οπλισμό των οχυρών, παρόλο που ορισμένα οχυρά (Ποποτλίβιτσα, Ιστίμπεη, Κελκαγιά κ.ά.) απείχαν μόνο 200- 250 μέτρα από τα σύνορα.

Η αξιοποίηση των Οχυρών σήμερα

Σήμερα, οι δύο Αναπτυξιακές Εταιρείες Δράμας και Σερρών, έχουν ξεκινήσει μια διατοπική συνεργασία, σε μια προσπάθεια τουριστικής ανάδειξης και προβολής των Οχυρών της Γραμμής Μεταξά, με τον κεντρικό τίτλο: «Η Μάχη των Οχυρών».

Με στόχο την προβολή και ανάδειξη μιας από τις σημαντικότερες σελίδες της ελληνικής ιστορίας στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πόλεμου, οι τοπικοί φορείς δύο περιοχών με κοινά ιστορικά στοιχεία (Σέρρες και Δράμα), ενώνουν δυνάμεις και συνεργάζονται στενά για την ανάδειξη του ηρωισμού και της ανδρείας των Ελλήνων στρατιωτών.

Δύο από τα πιο γνωστά και καλοδιατηρημένα οχυρά, του Ρούπελ στις Σέρρες και του Λίσσε στο Κάτω Νευροκόπι Δράμας, τμήματα της επονομαζόμενης και Γραμμής Μεταξά, εντάσσονται πλέον σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα τουριστικής προβολής και ανάπτυξης.

Πρόκειται για ένα διατοπικό σχέδιο συνεργασίας, με τίτλο «Ανάπτυξη του ιστορικού τουρισμού – Η μάχη των οχυρών», που θα υλοποιήσουν από κοινού οι αναπτυξιακές εταιρείες Δράμας και Σερρών και το οποίο χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης ΠΑΑ 2014-2020, στο πλαίσιο της υλοποίησης τοπικών προγραμμάτων CLLD/ LEADER των δύο εταίρων. Το ύψος της δημόσιας δαπάνης ανέρχεται στο συνολικό ποσό των 153.000 ευρώ.

Τα δυο αυτά οχυρά εξακολουθούν να αποτελούν, μέχρι σήμερα, σύμβολα ηρωισμού και αυταπάρνησης των Ελλήνων στρατιωτών, αξιωματικών και υπαξιωματικών που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια των συγκρούσεων με τα γερμανικά στρατεύματα στην προσπάθειά τους, τον Απρίλιο του 1941, να εισβάλουν στην Ελλάδα. Η σφοδρότητα των μαχών δεν έκαμψαν ούτε για μια στιγμή το ηθικό των Ελλήνων μαχητών των οχυρών, παρά το γεγονός ότι οι γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις ήταν πάνοπλες με εξοπλισμό που υπερτερούσε αριθμητικά και τεχνολογικά έναντι των Ελλήνων.

Στις μάχες που ακολούθησαν, η αντίσταση των Ελλήνων υπήρξε ηρωική, καθώς τα οχυρά δεν καταλήφθηκαν ποτέ, αλλά παραδόθηκαν την 11η Απριλίου 1941, κατόπιν συνθηκολόγησης μεταξύ των Γερμανών και της διοίκησης της Ελληνικής Στρατιάς της Κεντρικής Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη.

Οχυρωματικές υποδομές, οχυρά συγκροτήματα με παρατηρητήρια και πυροβολεία και πολυβολεία εντοπίζονται σε όλο το μήκος της οριογραμμής των ελληνοβουλγαρικών συνόρων τόσο στην Π.Ε. Σερρών όσο και στην Π.Ε. Δράμας, ενώ επεκτείνονται ως την Κομοτηνή καλύπτοντας τμηματικά μία ζώνη συνολικού μήκους 300 χιλιομέτρων.

Το Οχυρό Λίσσε

Όσον αφορά το Οχυρό Λίσσε στο Νευροκόπι, αυτό πλέον έχει παραχωρηθεί στο Δήμο Κ. Νευροκοπίου για 12 χρόνια, με τίμημα 10.000 ευρώ το χρόνο. Ο Δήμος, έχει αναλάβει πλέον την καθημερινή του λειτουργία και είναι επισκέψιμο από τον κοινό, αλλά και από σχολεία.

Μάλιστα, στον χώρο υπάρχει εταιρεία η οποία έχει αναλάβει το έργο της ξενάγησης εντός το Οχυρού, ενώ τα εγκαίνιά του αναμένονται να γίνουν τον Απρίλιο του 2023, κατά την επέτειο της μεγάλης Μάχης των Οχυρών.