Σε πρώτο πλάνο οι μεταμφιέσεις στα χωριά της Δράμας

Τα ήθη και έθιμα των Φώτων

στη Δράμα αλλά και στη Θράκη

Σήμερα, 6 Ιανουαρίου, των Φώτων, η Εκκλησία εορτάζει και τιμά τη Βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Σε κάθε μεριά της Ελλάδας, αναβιώνουν, ήθη και έθιμα των Φώτων, μύθοι και παραδόσεις. Οι γηραιότεροι θυμούνται και διηγούνται στους νέους τα κάλαντα, τα ρουγκάτσια, τα μπαμπούγερα, οι αράπηδες, οι γκιλίγκες, οι τσέτες, το μπάμπιντεν κι άλλα πολλά.

Την παραμονή

Σε πολλές περιοχής της χώρας, όπως και στη Δράμα, ο εορτασμός για τον Αγιασμό των Υδάτων, ξεκινάει από την παραμονή με τον εκκλησιασμό των Χριστιανών. Στους Ορθόδοξους ιερούς ναούς ψάλλεται η ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και στη συνέχεια λαμβάνεται ο Μεγάλος Αγιασμός. Αμέσως μετά, τα παιδιά ξεχύνονται στους δρόμους και ψάλλουν τα κάλαντα των Θεοφανίων.  Ο ιερέας κάνει την πρωτάγιαση. Το αγιασμένο νερό του Ιορδάνη ραίνει το κάθε σπιτικό, καθώς ο παπάς με τον βασιλικό πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι και ραντίζει τους πιστούς και τους χώρους.

Οι παλαιότεροι, συνήθιζαν να μαζεύουν στάχτη από την φωτιά που έκαιγε στο τζάκι το Δωδεκαήμερο, η φωτιά δηλαδή που ξεκίνησε με το Χριστόξυλο. Η παράδοση υπαγορεύει η στάχτη αυτή να σκορπιστεί γύρω από το σπίτι, στους εξωτερικούς χώρους, στους στάβλους, ακόμη και στα χωράφια, διότι η στάχτη διώχνει το κακό.

Το βράδυ το δείπνο είναι νηστίσιμο, όπως και την παραμονή των Χριστουγέννων. Σύμφωνα με την παράδοση, κάθονται όλοι γύρω από το τραπέζι και ο πατέρας της οικογένειας θυμιατίζει για να φύγουν από το σπίτι τα δαιμόνια, ενώ ο νεότερος λέει την προσευχή πριν ξεκινήσουν το φαγητό.

Ανήμερα των Φώτων

Ανήμερα των Φώτων, μετά την λειτουργία των Μεγάλων Ωρών, τελείται ο καθαγιασμός των υδάτων και η ρίψη του Τίμιου Σταυρού. Ο ιερέας ρίχνει το σταυρό μέσα στο νερό -σήμερα ο σταυρός είναι δεμένος πάνω σε σκοινί για να μη χαθεί-, και πιστοί βουτούν για να πιάσουν τον σταυρό, θεωρώντας ύψιστη τιμή, ευλογία και τύχη για όποιον τον βρει και τον πιάσει τον σταυρό. Σχεδόν σε όλα τα μέρη της Ελλάδος κατά τον καθαγιασμό των υδάτων αφήνουν ελεύθερα να πετάξουν τρία λευκά περιστέρια. Τα περιστέρια αυτά συμβολίζουν την Αγία Τριάδα, κατά την φανέρωση του Αγίου Πνεύματος -εν είδη περιστεράς- όταν ο Ιησούς βαφτιζόταν στον Ιορδάνη Ποταμό.

Στη Δράμα, ο συνήθης καθαγιασμός των υδάτων γίνεται στις πηγές της Αγίας Βαρβάρας, όπου συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου. Συγκεκριμένα, σήμερα το πρωί θα τελεστεί η Θεία Λειτουργία των Θεοφανείων από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Δράμας κ. Δωρόθεο και στη συνέχεια, στις 11.30 στις πηγές της Αγίας Βαρβάρας θα τελεστεί η ακολουθία του καθαγιασμού των υδάτων και η κατάδυση του Τιμίου Σταυρού.

Οι μεταμφιέσεις στα χωριά της Δράμας

Από τα σπουδαιότερα έθιμα που αναβιώνουν με το τέλος του καθαγιασμού των υδάτων, στην περιοχή της Δράμας, είναι οι γνωστές εκφάνσεις με τις μεταμφιέσεις.

Πρόκειται για δρώμενα τα οποία κρατούν από αρχαιοτάτων χρόνων και κύριο στοιχείο τους είναι ότι προέρχονται από τη διονυσιακή λατρεία.

Οι Αράπηδες είναι μια εθιμική παράσταση (δρώμενο) με έντονα την υπερβολή, το μαγικό και το λατρευτικό στοιχείο, στην οποία συμμετέχουν οι κάτοικοι της περιοχής στο Μοναστηράκι. Παρόμοιες εκφάνσεις συναντάμε επίσης και στα χωριά Βώλακας, Πετρούσα, Ξηροπόταμος, Πύργους, Παγονέρι και Καλή Βρύση, καθώς και από την πλευράς της Καβάλας στη Νικήσιανη.

Παλαιότερα, τόσο στην περιοχή της Δράμας αλλά και γενικότερα στην Αν. Μακεδονία και Θράκη, οι νοικοκυρές στο σπίτι φτιάχνουν ψωμί το οποίο ονομάζουν «φωτίτσα». Παλιότερα στη Θράκη μετά τον αγιασμό μοίραζαν στην εκκλησία ένα κομμάτι ψητό κρέας και μια κουλούρα ψωμί, το οποίο ονόμαζαν κολύριο. Κάποιο από αυτά είχε μέσα έναν ασημένιο σταυρό. Αυτός που θα έβρισκε τον σταυρό ονομαζόταν «νουνός» και θα προσέφερε το βόδι για τα κολύρια της επόμενης χρονιάς.