Η μεγάλη φωτιά της συγχώρεσης
την Κυριακή της Τυρινής και η Σαρακοστή
στα χωριά της Προσοτσάνης και στην Κ. Βρύση
Μιλάει στον «Π.Τ.» ο Δημήτρης Σίδος από την Καλή Βρύση
ΚΥΡΙΑΚΗ της Τυρινής ή Κυριακή της Τυροφάγου! Η Κυριακή της Συγχώρεσης. Είναι η τελευταία Κυριακή του Τριωδίου και από την Ορθοδοξία, είναι αφιερωμένη στην έξωση των πρωτόπλαστων από τον παράδεισο. Την επομένη μέρα, την Καθαρά Δευτέρα, ξεκινάει η Σαρακοστή. Η Κυριακή της Τυρινής είναι γνωστή και ως η Κυριακή της Συγχώρεσης για την Εκκλησία μας.
Σε πολλά χωριά της χώρας μας, όπως και σε αρκετά της Δράμας, αμείωτο συνεχίζεται το έθιμο του ανάμματος της Κούπας. Μιας μεγάλης φωτιάς, με την οποία καίγονται οι αμαρτίες μας, εξαγνίζονται οι άνθρωποι από το κακό πηδώντας επάνω από τη φωτιά και ζητούν συγχώρεση από συγγενείς και φίλους, για να εισέλθουν πλέον καθαροί στη Μεγάλη Σαρακοστή!
Για άλλη μια χρονιά, το έθιμο του ανάμματος της Κούπας λαμβάνει χώρα και στα χωριά της Προσοτσάνης, όπως για παράδειγμα στην Καλλιθέα, την Καλή Βρύση, την Χαριτωμένη, αλλά και σε άλλες Κοινότητες της περιοχής.
Έτσι, αύριο Κυριακή 26 Φεβρουαρίου, στα χωριά της Προσοτσάνης, στην Καλλιθέα, στην Καλή Βρύση και στη Χαριτωμένη, θα διεξαχθεί για άλλη μια χρονιά το έθιμο της Κούπας, μια μεγάλη φωτιά στην κεντρική πλατεία των χωριών, όπου οι τολμηροί θα περάσουν πηδώντας από πάνω της για να τηρήσουν το έθιμο.
Τηρούμε τα έθιμα…
Για την τήρηση του εθίμου στην Καλή Βρύση, μιλάει στον «Π.Τ.» ο διαχειριστής της διαδικτυακής σελίδας «Καλή Βρύση Δράμας» κ. Δημήτρης Σίδος και όπως μας λέει, είναι ένα έθιμο που σηματοδοτεί την αρχή της Σαρακοστής.
Όπως λέει, «ανάβουμε φωτιές για να πηδήξουμε από πάνω τους, για να φύγουν οι αμαρτίες μας, για να καούν. Είναι ένα συμβολικό έθιμο και παλιά οι γιαγιάδες και οι παππούδες μας έλεγαν ότι έτσι καίγονται και οι ψύλλοι που έβγαιναν στα στρώματα».
Αναφερόμενος στα λίγο πιο παλιά χρόνια, ο κ. Σίδος εξηγεί ότι «παλαιότερα στο χωριό κάθε γειτονιά είχε τη δικά της Κούπα και συγκεκριμένα είχαμε έξι γειτονιές. Όταν το χωριό ήταν πιο μεγάλο απ’ ότι είναι σήμερα. Κάθε γειτονιά έκανε τη δική της Κούπα, γινόταν και συναγωνισμός για το ποια θα είναι η μεγαλύτερη και μάλιστα γινόντουσαν και … κλοπές από κλαδιά που έκοβαν από το βουνό. Μάλιστα έφταναν στο σημείο να βάζουν ακόμα και φρουρά για να τα φιλάνε το βράδυ να μην τα κλέψουν από άλλες γειτονιές».
«Ο συναγωνισμός τότε ήταν για το ποιος θα ανάψει τη μεγαλύτερη φωτιά. Σήμερα, ανάβουμε μόνο μια μεγάλη φωτιά – μια μεγάλη Κούπα – στην πλατεία του χωριού, και το διοργανώνουν κυρίως νεαροί του χωριού. Το πρόβλημα σήμερα είναι ότι δεν υπάρχουν και πολλά δέντρα και πρέπει να ανέβουν αρκετά ψηλά στο βουνό για να κόψουν».
Αναφορικά με το από πού κρατάει τις ρίζες του το έθιμο, ο κ. Σίδος σημειώνει ότι «δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη χρονολογία. Το έθιμο είναι αρκετά παλιό και δεν έχει σταματήσει μέχρι σήμερα και παλαιότερα το έκαναν ακόμα περισσότερα χωριά».
Όπως μας λέει ο ίδιος, «σήμερα η Καλλιθέα διοργανώνει το έθιμο με περισσότερο πρόγραμμα, έχει μάλιστα και χορευτικά με πολιτιστικούς συλλόγους, ενώ στην Καλή Βρύση γίνεται περισσότερο για εμάς τους ίδιους». Πληροφοριακά πάντως, παλαιότερα, οι νεότεροι πήγαιναν στους μεγαλύτερους, στους γονείς, στις γιαγιάδες και τους παππούδες και ζητούσαν συγχώρεση για όσα είχαν γίνει και έπαιρναν την ευχή τους.
Πληροφοριακά πάντως, και στα τρία χωριά, θα έχει προσφορά φασολάδας, γίδας βραστής, κρασί και τσίπουρο και οι εκδηλώσεις ξεκινούν στις 19.00 το βράδυ της Κυριακής.
Το άναμμα της Κούπας με γκάιντα και νταχαρέ
Τη διαδικασία αυτή, αναλαμβάνουν νέοι του χωριού, οι οποίοι μια εβδομάδα πριν την Κυριακή της Αποκριάς έως την Κυριακή της Τυρινής, συγκεντρώνουν τα κλαδιά μεταφέροντάς τα από το βουνό και τα τοποθετούν στην κεντρική πλατειά του χωριού. Εκεί στήνεται η Κούπα, το ένα κλαδί πάνω στο άλλο με πολύ τέχνη για να μην πέσει, όσο πιο ψηλή γίνεται, τόσο πιο μεγάλη επιτυχία έχει.
Έτσι, εφόσον ολοκληρωθεί η διαδικασία αυτή στη συνέχεια όλοι αναμένουν το σούρουπο και τότε ξεκινάει η μεγάλη προσέλευση των κατοίκων γύρω από την Κούπα, και με χορό και τραγούδια δίνουν μια εορταστική και πανηγυρική ατμόσφαιρα. Βέβαια το κέφι ανεβαίνει με την κατανάλωση το γνωστού προϊόντος για το χωριό, τσίπουρου και κρασιού, που συνοδεύετε με τοπικά εδέσματα των νοικοκυρών του χωριού.
Τον συντονισμό και την διοργάνωση του εθίμου, έχει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καλής Βρύσης.
Αφού πέσει η νύχτα και το κέφι έχει ανέβει, δίνεται το σύνθημα και όλοι οι πρωτεργάτες κρατώντας δάδες φωτιάς κάνουν τρεις φορές τον γύρο της Κούπας τραγουδώντας το γνωστό τραγούδι «Μακεδονία ξακουστή του Αλεξάνδρου η χώρα», έπειτα ο καθένας από τη δική του πλευρά ανάβει την Κούπα. Η ατμόσφαιρα, αμέσως ζεσταίνεται και η νύχτα γίνετε μέρα.
Έπειτα, στήνεται μεγάλος κυκλικός χορός γύρο από τη φωτιά κάτω από τους ήχους της παραδοσιακής γκάιντας και του νταχαρέ.
Παλαιότερα, δεν βλέπαμε μόνο μια Κούπα όπως σήμερα αλλά κάθε γειτονιά – μαχαλάς είχε τη δική του Κούπα. Ο συναγωνισμός ήταν μεγάλος και τα σχόλια έδιναν και έπαιρναν.
Επίσης, όταν η κάθε γειτονιά συγκέντρωνε τα κλαδιά τα αποθήκευε σε ασφαλές μέρος, ώστε να μην μπορούν να κλαπούν από παιδιά άλλης γειτονιάς.
Μάλιστα, τοποθετούνταν και σκοπός με βάρδια ώστε η ασφάλεια να είναι σίγουρη. Πρόκειται, για ένα πολύ παλιό έθιμο, το οποίο συνεχίζεται έως σήμερα, κρατώντας τον συμβολικό του χαρακτήρα.
Η φωτιά, πάντα είχε το νόημα της κάθαρσης της φύσης από τα κακά πνεύματα και βέβαια την κάθαρση των ανθρώπων από τα διάφορα παραπτώματα έτσι ώστε η αρχή της Σαρακοστής ανάβοντας και πηδώντας από τη φωτιά, να τους βρει με καθαρή την ψυχή και το πνεύμα ώστε να είναι έτοιμοι να υποδεχθούν το Άγιο Πάσχα.
Το άναμμα της Κούπας, είχε και μια άλλη εκδοχή παλαιότερα, ότι καίγανε τους ψύλλους τα μικροσκοπικά δηλαδή ζωύφια που σκαρφάλωναν στα κλινοσκεπάσματα.
Οι κάτοικοι της Καλής Βρύσης, νιώθουν πολύ περήφανοι που έχουν πλούσια παράδοση και παράλληλα νιώθουν μεγάλη υποχρέωση να διατηρούν και να αναβιώνουν τα ήθη και έθιμά τους.
