Στην αίθουσα «Ελευθερία» μέχρι 2 Απριλίου

Το προσφυγικό στοιχείο ιδωμένο

μέσα από μια εικαστική έκθεση

με τίτλο «Ά-τοπος Μνήμη»

Μιλάει στον «Π.Τ.» η εικαστικός κα. Ιωάννα Ζηκίδου

Του Θανάση Πολυμένη

ΤΟ ΑΠΟΓΕΥΜΑ του Σαββάτου 18 Μαρτίου, άνοιξε τις πύλες της η εικαστική έκθεση της Ιωάννας Ζηκίδου με τον γενικό τίτλο: «Ά-τοπος Μνήμης». Η έκθεση λειτουργεί στην αίθουσα Τέχνης «Ελευθερία» του Δήμου Δράμας και θα είναι ανοικτή Δευτέρα – Τετάρτη 18.00 – 21.00 και Πέμπτη – Κυριακή 11.00-13.00 και 18.00-21.00.

Επίσης, το Σαββατοκύριακο από τις 11.00 έως 13.00 θα γίνει και ένα μικρό εκπαιδευτικό πρόγραμμα, με την επιμέλεια της κας Βίκυς Κωνσταντινίδου, ιστορικού τέχνης.

Πρόκειται για μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έκθεση, η οποία χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος θίγει το προσφυγικό ζήτημα και στο δεύτερο παρουσιάζονται ορισμένα χαρακτικά της ιδίας, τα οποία έχει φιλοτεχνήσει για την έκδοση ενός πολιτιστικού συλλόγου στην Ιερισσό στη Χαλκιδική, όπου έκανε την εικονογράφηση με τα χαρακτικά της έκθεσης του βιβλίου με τίτλο “Μοσα Ντριτσα στην αγκαλιά του μύθου” εκδόσεις Ανάτυπο.

Μιλώντας η ίδια στον «Π.Τ.», αναφέρεται στους συμβολισμούς που δίνονται μέσα από τα έργα της: «Μέσα από μια αφαιρετική και σύγχρονη ματιά, η σύμβαση που υπάρχει σ’ αυτή την έκθεση, είναι ότι κάθε βίδα είναι συμβολικά ένας άνθρωπος που προσπαθεί να μείνει σε ένα μέρος. Υπάρχει το πλέγμα της γλώσσας και του πολιτισμού που μας κρατάει σε έναν τόπο και συνδέει ταυτόχρονα τους ανθρώπους μεταξύ τους».

Το έργο της πρώτης εγκατάστασης έχει τίτλο «Σύστημα Μνήμης» ενώ η δεύτερη εγκατάσταση έχει σχέση με την προσπάθεια του ανθρώπου να μείνει σε ένα μέρος, σε έναν τόπο. «Πολλές φορές η ζωή τα φέρνει έτσι που εκτοπίζονται οι άνθρωποι και γίνονται πρόσφυγες.  Υπάρχουν τα βήματά τους και η προσπάθεια εγκατάστασης σε μια νέα πραγματικότητα και η απεγκατάστασή τους συν το χρόνω στη συνέχεια. Ξεκινάμε από το μαύρο, ο τόπος απ’ όπου ξεριζώνονται  οι άνθρωποι μένει το ίχνος πίσω τους, ότι πέρασαν από εκεί, και υπάρχει η προσπάθεια εγκατάστασης σε έναν άλλο τόπο, στη λευκή πραγματικότητα. Το λευκό και το μαύρο λειτουργούν αντίθετα ως δυο καταστάσεις. Πάλι υπάρχει η κοινωνία, υπάρχει ο κύκλος της κοινότητας, η προσπάθεια εγκατάστασης σε ένα μέρος, η επικοινωνία των ανθρώπων μέσα από το πλέγμα της γλώσσας και του πολιτισμού και πάλι η ζωή τα φέρνει έτσι, που πολλές φορές υπάρχει πάλι απεγκατάσταση. Και υπάρχει μια εναλλασσόμενη πορεία από το άσπρο στο μαύρο και το αντίθετο».

Τα κόσκινα

«Τα κόσκινα, είναι ένα προνομιακό αντικείμενο», μας λέει η ίδια. «Υπάρχει ο κύκλος, που υπάρχει παντού στην έκθεση, υπάρχει επίσης και είναι ένα αντικείμενο κατασκευασμένο από μόνο του, έτοιμο.  Όμως, έτσι όπως τα χειρίζομαι, δεν μπορούν να αποτελέσουν το σκοπό για τον οποίον φτιάχτηκαν. Δεν μπορεί κάποιος να κοσκινίσει, να καλλιεργήσει τη γη, δεν μπορεί να κάνει οικογένεια με τα αυγά και τις βίδες, δεν μπορεί να προσευχηθεί με τη μορφή μέσα στο κερί. Κι αυτό γιατί, όταν κάποιος είναι πρόσφυγας, δεν μπορεί να επιτελέσει απλά καθημερινά πράγματα, που μπορούμε να κάνουμε όλοι οι υπόλοιποι. Στην ουσία, βάζω ένα χρηστικό αντικείμενο σε μία μη χρηστική χρήση, για να δείξω ότι αυτό το πράγμα δεν λειτουργεί όταν κάποιος είναι εκτοπισμένος πρόσφυγας μακριά από την πατρίδα του».

Τα χαρακτικά

Αναφερόμενη στα χαρακτικά της έκθεσης, η κα. Ζηίδου σημειώνει ότι, μετά από πολλά χρόνια διαμονής της στη Δράμα, έφυγε στην Ιερισσό ως εκπαιδευτικός. Εκεί υπάρχει ένας σύλλογος που λέγεται «Κλειγένης» και τα τελευταία χρόνια συγκέντρωναν τα τοπικά τους παραμύθια.

«Μου ζήτησαν να κάνω την εικονογράφηση και ορισμένα χαρακτικά, για πρακτικούς αλλά και εικαστικούς λόγους. Έγινε μια σειρά από 19 χαρακτικά που είναι η εικονογράφηση κάθε παραμυθιού. Κάθε εικόνα λέει μια ιστορία. Τα χαρακτικά επίσης, συνδυάζουν κάτι χειρονακτικό, όπως τη διαδικασία χάραξης και ταυτόχρονα είναι πολλαπλά και το καθένα τυπωμένο σε 40 αντίτυπα. Ο καθένας που μπορεί να αγοράσει κάποιο, αγοράζει ένα αριθμημένο αντίτυπο».

Ο συμβολισμός

Ρωτήσαμε την κα. Ζηκίδου, πόσο ιδιαίτερος είναι ο συμβολισμός στα έργα της αλλά και γενικά στην εικαστική τέχνη, επειδή βλέπουμε πλέγματα, βίδες, καρφιά. Γιατί λοιπόν αυτός ο έντονος συμβολισμός;

Απαντώντας η ίδια σημειώνει: «Αυτού του είδους οι εκθέσεις, γενικά ξεφεύγουν από τη διαδικασία, να φωνάξεις κάποιον να δει την έκθεση σου, επειδή θέλεις να δει τι ωραία που ζωγραφίζεις. Το θέμα είναι ότι η χρήση του αντικειμένου είναι πολύ συνειδητή, γιατί το αντικείμενο έχει μια πολύ συγκεκριμένη δύναμη. Μπορεί να το ζωγραφίσω, όμως η αμεσότητα του αντικειμένου με ενδιαφέρει πολύ περισσότερο.

Αν το δει κάποιος ζωγράφος, θα δει ότι υπάρχουν διαφάνειες, υπάρχουν επικαλύψεις. Δηλαδή, υπάρχει η ζωγραφική γλώσσα, αλλά ζωγραφίζουν τα αντικείμενα για μένα. Αυτή είναι επίσης συνειδητή επιλογή για μένα. Από εκεί και πέρα, όταν κάποιος έρχεται σε μια τέτοια έκθεση, θεωρώ τη λιγότερη φροντίδα από μέρους μου να του δώσω το κλειδί. Να του πω ότι από μόνος του, αν μη τι άλλο, να κάνει όποια σύνδεση θέλει. Γιατί, ένας σκοπός της έκθεσης είναι να αναγκαστεί ο ίδιος, να ανοίξει μια καινούρια έννοια. Ακόμα και να μην καταλάβει τίποτα. Μόνο που ήρθε και μετά στο σπίτι του κάνει την σύνδεση, είναι πολύ ενδιαφέρον.

Δεν σε παίρνω από το χέρι. Γιατί δεν θέλω να σε πατρονάρω. Σκέψου το όπως θες. Γι’ αυτό και υπάρχει ο όρος του εικαστικού, του εικασμού. Που σημαίνει ότι σ’ αφήνω να εικάσεις, να φανταστείς κάτι και δεν πειράζει αν δεν συντονιστούμε. Από εκεί και πέρα είναι πιο σημαντικό να σκεφτείς κάτι δικό σου, ακόμα και να παραξενευτείς. Γιατί τότε, κάτι αλλάζει.

Κωνσταντινίδου: Το προσφυγικό στοιχείο

Μιλώντας στον «Π.Τ.» η κα. Κωνσταντινίδου, υπεύθυνη του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης & Πολιτισμού «emphasis», εκ των συνδιοργανωτών της έκθεσης σημειώνει μεταξύ άλλων: «Η έκθεση Άτοπος Μνήμη είναι πολύ σημαντική για εμάς. Η συνεργασία με την κα. Ζηκίδου μετράει πάρα πολλά χρόνια και ειδικότερα αυτή η έκθεση είναι σπουδαία γιατί την έχουμε ταξιδέψει σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα. Σήμερα, η έκθεση στη Δράμα είναι εμπλουτισμένη και με μια νέα σειρά χαρακτικών. Είναι μια σπουδαία καλλιτέχνιδα, έχει ζήσει αρκετά χρόνια στη Δράμα και αγαπάει τη Δράμα, έχει το προσφυγικό στοιχείο και στη δική της ιστορία όπως και όλοι σ’ αυτήν την πόλη, οπότε έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε και να παρατηρήσουμε αυτά τα έργα που είναι σύγχρονης τέχνης, μιας μοντέρνας οπτικής, αλλά με ερεθίσματα του περασμένου αιώνα. Ερεθίσματα που τα έχουμε ακούσει όλοι από τους συγγενείς μας, τους παππούδες μας, τους φίλους μας για να δούμε μέσα από μια καινούρια οπτική, μέσα από πολλά καθημερινά υλικά και αντικείμενα».

Να σημειωθεί τέλος, ότι συνδιοργανωτές της έκθεσης είναι η Π.Ε. Δράμας, ο Σύλλογος Εβριτών Ν. Δράμας και τελεί υπό την αιγίδα της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θρακικών Σωματείων.