Τελέστηκαν τα εγκαίνια του Μουσείου Πάρκου Οχυρου Λίσσε

Η οχύρωση του 1940 και η αντίσταση

στον Γερμανό εισβολέα, τείνει να γίνει

μια αποσιωπημένη ιστορική μνήμη

Ν. Χαρδαλιάς: «Μην μας τιμάται για τα αυτονόητα»

Αλκ. Στεφανής: Πραγματικότητα το όραμα του εκλιπόντα δημάρχου Β. Γιαννόπουλου

Του Θανάση Πολυμένη 

ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ και ιστορική στιγμή, ήταν αυτή της περασμένης Κυριακής 2 Απριλίου 2023, καθώς πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του Μουσείου Πάρκου Οχυρού Λίσσε και μάλιστα με την παρουσία του υφυπουργού Εθνικής Άμυνας κ. Νικολάου Χαρδαλιά, του επίτιμου αρχηγού ΓΕΣ κ. Αλκιβιάδη Στεφανή, του Διοικητή 1ης Στρατιάς/EU-OHQ Αντιστρατήγου Ιωάννη Τσιόπλου, του Πρύτανη του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Φώτη Μαρή, αντιπροσωπείες στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, των βουλευτών Δράμας κ.κ. Κωνσταντίνου Μπλούχου, Θεόφιλου Ξανθόπουλου και της κας Χαρούλας Κεφαλίδου. Παρόντες επίσης ήταν, ο αντιπεριφερειάρχης Δράμας κ. Παπαεμμανουήλ, ο πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου ΑΜΘ κ. Παπαθεοδώρου, ο δήμαρχος Κ. Νευροκοπίου κ. Γιάννης Κυριακίδης, δημοτικοί σύμβουλοι Κ. Νευροκοπίου και οι δήμαρχοι Παρανεστίου κ. Αναστάσιος Καγιάογλου και Προσοτσάνης κ. Θεόδωρος Αθανασιάδης και  πλήθος κόσμου.

Η ημέρα των εγκαινίων

Η ημέρα των εγκαινίων επελέγη, μιας και ο Απρίλιος είναι ο μήνας της ιστορικής Μάχης των Οχυρών στις 6 – 9 Απριλίου 1941, εναντίον των γερμανικών και βουλγαρικών μεραρχιών. Παρά τις σφοδρές επιθέσεις των εισβολέων, τα Οχυρά δεν καταλήφθηκαν, ενώ παραδόθηκαν μετά την Συνθηκολόγηση της Ελλάδας.

Να σημειώσουμε εδώ για άλλη μια φορά, ότι το καλοκαίρι του 2022, ο Δήμος Κ. Νευροκοπίου κατάφερε να του παραχωρηθεί για 12 χρόνια από το Ταμείο Εθνικής Άμυνας το Λίσσε, ώστε να το αξιοποιήσει και να το λειτουργήσει για τουριστικούς και εκπαιδευτικούς λόγους.

Από εκεί και πέρα, ο χώρος μετονομάστηκε σε Μουσείο Πάρκο Οχυρού Λίσσε και πλέον από τον περασμένο Αύγουστο έχει ανοίξει τις πύλες του για το κοινό και τα σχολεία, με ξενάγηση στους εσωτερικούς του χώρους.

Παράλληλα, μέσα από ένα σχετικό πρόγραμμα, ο Δήμος ετοίμασε και ολοκλήρωσε, μια αίθουσα εικονικής πραγματικότητας (VR ROOM) μια αίθουσα στο Οχυρό, όπου ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει ένα δεκάλεπτο video, με επαυξημένη πραγματικότητα, το πώς ήταν το Οχυρό την εποχή του πολέμου, μερικές εικόνες από τις μάχες και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία.

Αλκ. Στεφανής: Το όραμα του εκλιπόντα δημάρχου Β. Γιαννόπουλου

Στην εκδήλωση των εγκαινίων, ο Δήμαρχος Κ. Νευροκοπίου τίμησε και βράβευσε τον υφυπουργό Εθνικής Άμυνας, Ν. Χαρδαλιά και τον επίτιμο αρχηγό του ΓΕΣ, Αλκ. Στεφανή, τους δύο άνδρες που αγκάλιασαν και στήριξαν αυτή την προσπάθεια.

Κατά τον σύντομο χαιρετισμό του ο κ. Στεφανής, τόνισε ότι «η τιμή είναι δική μου», εξήρε τον  υφυπουργό Εθνικής Άμυνας κ. Χαρδαλιά και είπε: «Αυτός ο Δήμος έχει να παρουσιάσει κάτι καταπληκτικό. Κάτι το οποίο είναι ζητούμενο στην ελληνική κοινωνία. Κατ’ αρχάς έχει όραμα, που ξεκίνησε από τον εκλιπόντα και αγαπητό φίλο, το δήμαρχο Βασίλη Γιαννόπουλο. Ο οποίος για εμάς ήταν δάσκαλος ως στρατιωτικός, ήταν αυτός που οργάνωσε όλη την υποστήριξη των Ολυμπιακών Αγώνων από τις ένοπλες δυνάμεις κατά τρόπο εξαιρετικό και ήρθε εδώ και οραματίστηκε ένα καλύτερο αύριο για τον τόπο του. Το πιο σημαντικό όμως από το όραμα του δημάρχου, είναι ότι ο τωρινός Δήμαρχος αγκάλιασε το όραμα και το συνεχίζει. Γιατί αυτό είναι ζητούμενο στην ελληνική κοινωνία. Συνήθως η δραστηριότητά μας δεν είναι σκυταλοδρομία,  να πάει κάποιος την σκυτάλη και να την δώσει στον επόμενο, αλλά έρχεται ο επόμενος ο οποίος λέει ότι παραλαμβάνει χάος και προσπαθεί να ανακαλύψει τον τροχό από την αρχή. Ο δήμαρχος αυτός λοιπόν – και αυτό τον τιμά – έκανε κάτι το εξαιρετικό. Το συνεχίζει με όραμα και οφείλουμε να συγχαρούμε όλη την ομάδα του δημάρχου».

Κλείνοντας  ο  κ. Στεφανής, σημείωσε: «Εμείς όλοι δεν θα ήμασταν εδώ και δεν θα γιορτάζαμε ότι γιορτάζουμε, εάν οι ήρωες πρόγονοί μας, δεν είχαν κάνει όσα έκαναν. Την κρίσιμη στιγμή που διανύουμε τώρα, η πατρίδα έχει ένα κοινό μεταξύ των πολιτών της: η αγάπη μας για την πατρίδα και αυτό είναι κάτι που πρέπει να το σκεφτούμε. Αγαπάμε την πατρίδα».

Ν. Χαρδαλιάς: «Μην μας τιμάται για τα αυτονόητα»

Επίσης, στο τέλος των χαιρετισμών, ο δήμαρχος Νευροκοπίου βράβευσε και τον υφυπουργό Εθνικής Άμυνας κ. Χαρδαλιά ευχαριστώντας τον «από τα βάθη της  ψυχής μας που μας τίμησε».

Στην αντιφώνησή του, ο κ. Χαρδαλιάς είπε: «Μην μας τιμάται για τα αυτονόητα. Είναι πατριωτική ευθύνη να βρισκόμαστε σε όλες αυτές τις εσχατιές της πατρίδας. Είναι πολύ σημαντικό αυτό που είπε ο Αρχηγός, πως έγινε εξαιρετική δουλειά. Δεν ξέρω τι παρέλαβαν οι άλλοι. Εγώ παρέλαβα συγκροτημένες υπηρεσίες, συγκεκριμένο όραμα και προσπαθώ κάθε μέρα να υλοποιώ πράγματα που και ο ίδιος είχε οραματιστεί και είχε σχεδιάσει. Θα σταθώ μόνο σ’ αυτό που είπε ο Αρχηγός: η πατρίδα μας ενώνει. Και για όλους όσους καθημερινά δουλεύουμε σκληρά και σε επίπεδο στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας, για να κρατήσουμε την πατρίδα όρθια, το μήνυμα είναι ένα. Και αυτό είναι από εδώ, από το Οχυρό, από το Νευροκόπι. Η θυσία των παλικαριών, είναι η παρακαταθήκη μας. Και είναι μια παρακαταθήκη, που αποτελεί ζήτημα απόλυτης πατριωτικής ευθύνης. Είναι το καθημερινό μας στοίχημα, η προτεραιότητά μας, είναι αυτοσκοπός μας, η χώρα μας να είναι ισχυρή και οι Έλληνες να είναι ασφαλείς. Με το βλέμμα στο γαλάζιο του ουρανού μας, της θάλασσάς μας, της σημαίας μας και της πατρίδας μας».

Χαιρετισμοί

Την όλη εκδήλωση παρουσίασε ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Κ. Νευροκοπίου, κ. Ιφόγλου, ο οποίος ανέλαβε να φέρει εις πέρας αυτό το δύσκολο εγχείρημα. Αρχικά ο κ. Ιφόγλου κάλεσε στο βήμα την κα. Βουρνιά ως εκπρόσωπο των συντελεστών του έργου.

Χαιρετισμό απηύθυναν η επιστημονική υπεύθυνη του γραφείου Europe Direct ΑΜΘ, Μ. Μιχαλοπούλου, ενώ ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η ομιλία του ιστορικού ερευνητή, Νίκου Γκιρμπάτση, αλλά και του Δρ. Βαλεντίν Σνάιντερ από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, ο οποίος μάλιστα παρέδωσε ιστορικό υλικό στον Δήμαρχο Κ. Νευροκοπίου, κ. Κυριακίδη.

Από τους πρώτους χαιρετισμούς, ήταν αυτός της κας Βουρνιά, υπεύθυνη εκπρόσωπος της εταιρείας αξιοποίησης και ξενάγησης του Πάρκου Μουσείου Οχυρού Λίσσε, η οποία σημείωσε ότι «όταν αποφάσισε ο Δήμος Κ. Νευροκοπίου ότι το Οχυρό έπρεπε να λειτουργήσει, με χαρά δεχτήκαμε να συμμετάσχουμε σ’ αυτή την προσπάθεια και να βοηθήσουμε με τις γνώσεις και την εμπειρία μας».

Στον χαιρετισμό της, η επιστημονική υπεύθυνη του γραφείου Europe Direct ΑΜΘ, κα. Μιχαλοπούλου, τόνισε μεταξύ άλλων: «Στεκόμαστε σήμερα σε έναν τόπο γεμάτο συμβολισμούς.  Το παρόν, γίνεται ένα με το χθες και από κοινού μας οδηγούν στο αύριο. Οκτώ δεκαετίες μετά τις ηρωικές μάχες που δόθηκαν κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου που δόθηκαν σε όλη τη Γραμμή Μεταξά, το μήνυμα και το χρέος μας ως πολίτες, παραμένει στην καρδιά τους, στον πυρήνα του τον ίδιο. Η Γραμμή των ισχυρών πολεμικών φρουρίων του τότε, μετατρέπεται σήμερα σε μια ανάγκη εκπαιδευτικής και πολιτισμικής θωράκισης».

Όπως τόνισε σε άλλο σημείο, «στηρίζουμε τόσο την ανάπτυξη και την προβολή  δράσεων που καλλιεργούν και διαμορφώνουν την συνείδηση του Ευρωπαίου πολίτη μέσα  πάντα από τις μνήμες και την ουσία του Έλληνα πολίτη. Με την νέα αυτή προσπάθεια, την προβολή των γεγονότων, η ανάδειξη της περιοχής και η δημιουργία ενός νέου πόλου συζήτησης και ευαισθητοποίησης απέναντι στη φρίκη που προκαλεί ο πόλεμος, μπαίνουν σε μια νέα τροχιά και αποκτούν μια άλλη σημασία, ιδιαίτερα στις μέρες μας, όπου τα όπλα ακούγονται βορειότερα από τα σύνορά μας».

Γκιρμπάτσης: Αποσιωπημένη μνήμη η Μάχη των Οχυρών

Ο κύριος ομιλητής, κ. Γκιρμπάτσης, ιστορικός ερευνητής που έχει άμεση σχέση και απτά αποτελέσματα για όλα τα Οχυρά σημειώνει μεταξύ άλλων: «Η οχύρωση του 1940 και η αντίσταση στον Γερμανό εισβολέα, τείνει να γίνει μια αποσιωπημένη ιστορική μνήμη. Το ΟΧΙ  της ιταλικής εισβολής του 1940, επισκιάζει το ΟΧΙ της γερμανικής εισβολής  έξι μήνες αργότερα. Η επίσημη ιστοριογραφία στην χώρα μας, δεν κάνει καμία αναφορά στη Μάχη των Οχυρών τον Απρίλιο του 1941, παρά μόνο στα εγχειρίδια της στρατιωτικής ιστορίας συναντάμε κάποιες αναφορές, ενώ οι ετήσιοι εορτασμοί στα Οχυρά Λίσσε, Ίστιμπεη, Ρούπελ και Νυμφαία, έχουν τοπικό χαρακτήρα».

Όπως σημειώνει ο κ. ίδιος, «αυτός ο χώρος, είναι ένα βήμα διατήρησης της ιστορικής μνήμης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που σίγουρα θα συμπαρασύρει και άλλες παρόμοιες πρωτοβουλίες από άλλους φορείς και άλλες περιοχές».

Ο  κ. Γκιρμπάτσης αναφέρθηκε επίσης σε πολλά τεχνικά στοιχεία του έργου, που ήταν από τα μεγαλύτερα κατασκευαστικά έργα της Ελλάδας εκείνης της εποχής. «Τα 21 οχυρωματικά έργα, αποτελούσαν την ραχοκοκαλιά της οχύρωσης, καθώς πλαισιώνονταν από δευτερεύοντα έργα οχύρωσης και έργα εκστρατείας. Επίσης κομμάτι της οχύρωσης, ήταν τα δεκάδες βοηθητικά έργα και δεκάδες χιλιόμετρα οδικού έργου, για την μετακίνηση του πυροβολικού και των εφεδρειών εντός της ανοικτής περιοχής».

Σνάιντερ: Το Οχυρό Λίσσε είναι ένας τόπος μνήμης

Ο Δρ. Βαλεντίν Σνάιντερ από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών που κάνει μια μεγάλη σχετική εργασία, επισημαίνει ότι είναι μεγάλη του τιμή που βρέθηκε στο Οχυρό, «καθώς ως Γερμανός πολίτης και απόγονος δύο παππούδων στρατιωτών και αυτό δείχνει ότι έχουμε κάνει πολύ δρόμο τα τελευταία 82 χρόνια στην Ευρώπη».

Όπως τόνισε ο κ. Σνάιντερ, «εδώ έχουμε έναν τόπο μνήμης, το Οχυρό Λίσσε, ενώ βλέπουμε επίσης ότι είναι ένας τόπος ιστορικής κατανόησης. Είναι ένας τόπος γεμάτος ιστορία, όπου ο επισκέπτης μπορεί να την καταλάβει και να επιστρέψει στο σπίτι του με νέες ιδέες σε μια ευρύτερη κατανόησης της ιστορίας. Το γεγονός ότι, όταν είμαστε επάνω στο Οχυρό και βλέπουμε την πεδιάδα, καταλαβαίνουμε αμέσως την στρατηγική γεωγραφία του τόπου,  και πιστεύω ότι η ενδυνάμωση ενός τέτοιου τόπου ιστορίας είναι πολύ βοηθητική, πέρα από την ανάγνωση βιβλίων και δημοσιεύσεων».

Όπως εξήγησε για τη δουλειά του στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, εξηγεί ότι «στην έρευνα που κάνω στο Ίδρυμα Ερευνών στην Αθήνα, δουλεύω με καινούριες τεχνολογίες. Κάνουμε μια βάση δεδομένων για την γερμανική κατοχή στην Ελλάδα. Θα έλεγα ότι είναι η εθνική ιστορία σε τοπικό επίπεδο. Δηλαδή, φτιάχνουμε μια βάση, με την οποία μπορούμε να βοηθήσουμε τις τοπικές κοινότητες σε όλη την Ελλάδα, βάζοντας το όνομα του Δήμου ή της Κοινότητας και μπορούμε να δούμε ποια γερμανικά στρατεύματα έχουν περάσει και πόσο καιρό έμειναν σε κάθε πόλη της Ελλάδας. Έχω τη χαρά να δώσω σήμερα κάποια αποτελέσματα από αυτή την έρευνα (σ.σ. τα παρέδωσε στο δήμαρχο Κ. Νευροκοπίου)».

Όπως σημείωσε τέλος αναφερόμενος σε ιστορικά γεγονότα, είπε ότι «από εδώ πέρασε η 72η Μεραρχία Πεζικού και ο κεντρικός στρατώνας της ήταν από την περιοχή μου. Εκεί ήταν ο παππούς μου και είναι τύχη της ιστορίας που δεν βρέθηκε εδώ. Πήγε στο Ανατολικό Μέτωπο αλλά ο πλούτος της ιστορίας είναι σημαντικός να τον δούμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τους πρώην εχθρούς και αντίπαλους  ώστε να μπορέσουμε να δουλέψουμε προς μια κοινή κατεύθυνση στην Ευρώπη».