Πόσες ώρες ανάπαυσης
από την εργασία δικαιούμαστε
σύμφωνα με τον Νόμο;
Τι προβλέπει η Οδηγία 2003/88/ΕΚ για την οργάνωση του χρόνου εργασίας, όπως έχει εξειδικευτεί από την εθνική νομοθεσία (Ν.4093/2012 και Π.Δ. 88/1999);
Γράφει ο Γεώργιος Φιλτσόγλου *
Δικηγόρος Δ.Σ. Δράμας – Υπεύθυνος Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων
Την ίδια στιγμή που η τεχνολογία αλλάζει ριζικά την καθημερινότητά μας, απλοποιώντας σε μεγάλο βαθμό άλλοτε περίπλοκες και χρονοβόρες εργασίες και εισάγοντας τον θεσμό της τηλεργασίας, παρατηρείται μια διαρκής αύξηση των καθημερινών ωρών εργασίας του κάθε ατόμου. Η όξυνση του ανταγωνισμού στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη κοινότητα, η επιδίωξη ολοένα και μεγαλύτερου κέρδους εκ μέρους εργοδοτών και εργαζομένων, η αντίληψη ότι βασικό συστατικό της επιτυχίας είναι η αδιάλειπτη εργασία και, φυσικά, η συνεχής άνοδος του κόστους ζωής και απόκτησης βασικών αγαθών έχουν συμβάλει στην εδραίωση των κανόνων της υπερωρίας και της υπερεργασίας. Παράλληλα, πολλές φορές οι εργαζόμενοι αποδέχονται το καθεστώς της υπερωριακής εργασίας προκειμένου να μην είναι ευάλωτοι σε τυχόν απολύσεις. Η υπερωριακή εργασία παρατηρείται εντονότερα στη χώρα μας κατά την τουριστική σεζόν, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που παραμένει αδήλωτη ή, ακόμα χειρότερα, απλήρωτη.
Η συχνή απασχόληση υπό καθεστώς υπερωρίας/υπερεργασίας είναι ευρέως αποδεκτό πως επιφέρει σημαντικά προβλήματα στους εργαζόμενους. Πιο συγκεκριμένα, σε πολλές περιπτώσεις η εργασία πραγματοποιείται υπό συνθήκες καθημερινής πίεσης και αβεβαιότητος, ιδιαίτερα όταν οι υπερωρίες ανακοινώνονται την τελευταία στιγμή. Ταυτόχρονα, οι εργαζόμενοι, εξουθενωμένοι απ’ την υπερβολική εργασία, αδυνατούν να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο τους χρόνο, ενώ, σε αρκετές περιπτώσεις, η ξεκούραση συνοδεύεται από ενοχές περί μη παραγωγικότητας και από ανάλυση της επόμενης ημέρας στην δουλειά. Συνεπώς, όχι μόνο δεν συμβαίνει πραγματική αποσύνδεση από την εργασία, αλλά ορισμένες φορές παρατηρείται εθισμός υπό τη μορφή της εργασιομανίας. Εκτός από τα προβλήματα ψυχικής φύσεως που καλούνται να διαχειριστούν οι εργαζόμενοι, το καθημερινό αυξανόμενο άγχος, από κοινού με την απουσία άσκησης τους φέρνει αντιμέτωπους και με θέματα σωματικής υγείας. Επιπλέον, σημαντικές θεωρούνται και οι επιπτώσεις της απλήρωτης υπερωρίας/υπερεργασίας για τον οικονομικό προϋπολογισμό το κάθε ατόμου, αλλά και οι επιπτώσεις των αδήλωτων υπερωριών στα κρατικά έσοδα.
Οι συνέπειες της υπερβολικής εργασίας για τον κάθε άνθρωπο αποτέλεσαν τον βασικό γνώμονα, σύμφωνα με τον οποίο διαμορφώθηκε το νομικό πλαίσιο για την οργάνωση του χρόνου εργασίας. Ειδικότερα, σύμφωνα με την Οδηγία 2003/88/ΕΚ για την οργάνωση του χρόνου εργασίας, όπως έχει εξειδικευτεί από την εθνική νομοθεσία (Ν.4093/2012 και Π.Δ. 88/1999), για κάθε περίοδο 24 ωρών πρέπει να χορηγείται στους εργαζομένους περίοδος ανάπαυσης 11 συνεχόμενων ωρών. Παράλληλα, η Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπει ελάχιστο χρόνο ανάπαυσης 24 συνεχόμενων ωρών για κάθε περίοδο 7 ημερών. Με άλλα λόγια, κάθε μέρα όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να ξεκουράζονται τουλάχιστον 11 ώρες (ημερήσια ανάπαυση), αλλά και για κάθε εβδομάδα οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν τουλάχιστον μια ολόκληρη ημέρα κενή (εβδομαδιαία ανάπαυση).
Κατά πόσο, ωστόσο, μπορεί μια επιχείρηση να «πειράξει» τα παραπάνω χρονικά πλαίσια εργασίας – ανάπαυσης ανάλογα με τις ανάγκες της; Ιδιαίτερα, πολύς λόγος έχει γίνει για τη σύνδεση της ημερήσιας με την εβδομαδιαία ανάπαυση, αλλά και για τη δυνατότητα να αυξηθεί η μια περίοδος ανάπαυσης σε βάρος της άλλης. Η πρόσφατη απάντηση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Δ.Ε.Ε.) ήρθε μέσω… του Ουγγρικού Σιδηροδρόμου!!
Στην συγκεκριμένη υπόθεση (C-477/21) η εταιρεία Σιδηροδρόμων της Ουγγαρίας απασχολούσε οδηγούς τρένων για χρόνο που τους στερούσε το δικαίωμα της ελάχιστης ημερήσιας ανάπαυσης 11 συνεχόμενων ωρών, αν ακολουθούσε περίοδος εβδομαδιαίας ανάπαυσης, με το σκεπτικό ότι η εβδομαδιαία ανάπαυση που χορηγούνταν άγγιζε τις 42 συνεχείς ώρες, ξεπερνώντας κατά πολύ το ελάχιστο όριο των 24 ωρών. Με την απόφασή του το Δ.Ε.Ε. καταδίκασε τις εν λόγω αυξομειώσεις του ελάχιστου χρόνου ανάπαυσης που χορηγούνταν στους εργαζομένους. Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με το σκεπτικό του Δικαστηρίου, η ημερήσια και η εβδομαδιαία ανάπαυση συνιστούν 2 εντελώς διαφορετικά δικαιώματα, με διαφορετικό σκοπό το καθένα. Από τη μια πλευρά η ημερήσια ανάπαυση επιτρέπει σε κάθε άτομο να αποσυνδεθεί από την εργασία μέσα στην ημέρα, ενώ, από την άλλη πλευρά η εβδομαδιαία ανάπαυση αφορά την ξεκούραση από τη συνολική εβδομάδα εργασίας.
Το Δικαστήριο σημειώνει επίσης πως, σύμφωνα με τη νομοθεσία, η ημερήσια ανάπαυση πρέπει να ακολουθεί άμεσα μια περίοδο πραγματικής εργασίας. Η ως άνω προϋπόθεση δεν ισχύει στην περίπτωση της εβδομαδιαίας ανάπαυσης, η οποία ενδέχεται να μην ακολουθεί άμεσα μια περίοδο πραγματικής εργασίας, αλλά την περίοδο ημερήσιας ανάπαυσης. Κατά συνέπεια, η περίοδος εβδομαδιαίας ανάπαυσης χορηγείται επιπροσθέτως της καθημερινής ημερήσιας ανάπαυσης, ενώ οι δύο περίοδοι δεν μπορούν να συγχωνευθούν σε μια ενιαία περίοδο ανάπαυσης, έστω και αν η ενιαία περίοδος είναι μεγαλύτερη σε διάρκεια από κάθε μια από τις επιμέρους περιόδους. Σε διαφορετική περίπτωση, το δικαίωμα ημερήσιας ανάπαυσης θα καταντούσε άνευ αντικειμένου κάθε φορά που θα ακολουθούσε μια περίοδος εβδομαδιαίας ανάπαυσης, με ό,τι συνέπειες αναφέρθηκαν ανωτέρω.
Αντιλαμβανόμαστε, πως, εκμεταλλευόμενες το θολό νομικό πλαίσιο, την έλλειψη γνώσης εκ μέρους των εργαζομένων για τα δικαιώματά τους αλλά και τον φόβο απώλειας της εργασίας, ορισμένες επιχειρήσεις ενδέχεται να βρίσκουν τρόπους, ώστε να παραβιάζουν τα εργασιακά δικαιώματα. Η καλύτερη άμυνα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι οπωσδήποτε η ενημέρωση. Κάθε άτομο πρέπει να γνωρίζει τα βασικά εργασιακά του δικαιώματα και να αναφέρει άμεσα τυχόν παραβίασή τους. Φαινόμενα συγκάλυψης δεν θα πρέπει να γίνονται δεκτά, ακόμα και αν συνδέονται με υποσχέσεις ωφέλειας για τους εργαζόμενους (π.χ. αδήλωτες υπερωρίες με υπόσχεση παραπάνω ωρομίσθιου). Αν υπάρχει αμφιβολία για τη νομιμότητα συγκεκριμένων ενεργειών, καλή θα ήταν η λήψη γνώμης από κάποιον ειδικό (Λογιστή, Δικηγόρο, Εργατολόγο). Αχτίδα αισιοδοξίας στην διεκδίκηση των βασικών δικαιωμάτων φέρνει η νέα γενιά, η οποία, παρά τις δυσκολίες που καλείται να αντιμετωπίσει, αντιδρά στις παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων και επιχειρεί να δημιουργήσει εργασιακές σχέσεις αμοιβαίου σεβασμού και υπευθυνότητας. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν για τη διαμόρφωση μιας καλύτερης μελλοντικής συνθήκης στην εργασία!!
Email: giorgosfilts@gmail.com
