Τι θα συμβεί αν μια καταιγίδα παρόμοια του Daniel χτυπήσει στη Δράμα;

Ανάγκη μελέτης για ολιστική

αντιπλημμυρική αντιμετώπιση

των χειμάρρων στη Δράμα

Μιλάει στον «Π.Τ.» ο κ. Ζαΐμης, Διευθυντής του Εργαστηρίου Γεωμορφολογίας, Εδαφολογίας και Παρόχθιων Περιοχών – επικεφαλής του Εργαστηρίου GERi Lab  και καθηγητής του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος Δράμας, του ΔΙΠΑΕ

«Η Δράμα πλημμυρίζει κυρίως όταν γεμίζει ο υπόγειος υδροφορέας και το νερό βγαίνει από οχετό»

Του Θανάση Πολυμένη

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ της Μεσογειακής καταιγίδας Daniel, που άφησε το ιστορικό της αποτύπωμα στην περιοχή της Θεσσαλίας και οι καταστροφικές πλημμύρες με τα τραγικά αποτελέσματα, σίγουρα είναι ένα μοναδικό φαινόμενο.

Είτε είναι προϊόν της κλιματικής κρίσης από ανθρωπογενή αίτια, είτε μια μεσογειακή καταιγίδα που συμβαίνει κάθε 100 ή 200 χρόνια, αυτό λίγο ενδιαφέρει τον κόσμο. Αυτό που ενδιαφέρει τους πολίτες, είναι ότι οι καταστροφές είναι μεγάλες, ο κρατικός μηχανισμός δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει την κατάσταση, αλλά κυρίως, αποδείχθηκε για άλλη μια φορά, ότι θα πρέπει να αλλάξουν πολλά πράγματα, όσον αφορά τα αντιπλημμυρικά έργα, τις προβλέψεις των φαινομένων και την πρόληψη και βέβαια, τον σχεδιασμό επέμβασης τόσο κατά τη διάρκεια του φαινομένου, όσο και αμέσως μετά, στα επόμενα λεπτά.

Η αλλοτινή Δράμα

Η Δράμα, είναι μια πόλη με πολλά νερά, με πολλά υπόγεια ύδατα. Όσοι θυμούνται τη Δράμα στα χρόνια του 1950, αλλά ακόμα και μέχρι τις αρχές του 1980, θα θυμούνται σίγουρα ότι η πόλη είχε στο κέντρο της πολλά μικρά και μεγαλύτερα ποταμάκια.

Βέβαια, είχε και έχει και τους δύο μεγάλους χειμάρρους, αυτόν του Μοναστηρακίου που περνάει κάτω από την οδό της 19ης Μαΐου και αυτόν της Καλλιφύτου.

Ο χείμαρρος Μοναστηρακίου είχε κλείσει από ένα μεγάλο έργο στη δεκαετία του 1950, και ο χείμαρρος Καλλιφύτου έκλεισε στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1980. Κάθε φορά που υπήρχαν καταιγίδες κτλ. και οι δύο χείμαρροι πλημμύριζαν και οι ζημιές ήταν μεγάλες.

Με τις μελέτες που είχαν ξεκινήσει επί του αειμνήστου δημάρχου Δράμας Αναστασίου Μακρή και υλοποίησε ο επίσης αείμνηστος δήμαρχος Δράμας Σωκράτης Δημητριάδης, ο χείμαρρος Καλλιφύτου έκλεισε και δημιουργήθηκε η μεγάλη περιοχή της ανάπλασης επίσης της οδού Χελμού.

Και οι δύο μεγάλοι χείμαρροι, έχουν μπει μέσα σε τεράστιους πλακοσκεπής αγωγούς και έτσι η πόλη της Δράμας σώθηκε κυριολεκτικά από τις πλημμύρες. Οι χείμαρροι αυτοί ΔΕΝ μπαζώθηκαν, τα διάφορα ποταμάκια εντός της πόλης επίσης ΔΕΝ μπαζώθηκαν αλλά εντάχθηκαν σε μεγάλους αγωγούς και έτσι το νερό κυλάει απρόσκοπτα.

Παρ’ όλα αυτά, η πόλη της Δράμας για παράδειγμα, μετά από μια τέτοια τεράστια καταιγίδα, σίγουρα δεν θα γλυτώσει από παρόμοια φαινόμενα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι, σε μικρές καταιγίδες, οι δύο ιρλανδικές – σωληνωτές γέφυρες η μία στην περιοχή της ΝΕΟΓΑΛ και η άλλη στην περιοχή του Αρκαδικού πλημμυρίζουν. Πράγμα που σημαίνει ότι, σε μια μεγάλη καταιγίδα, πιθανότατα, οι δύο μεγάλο χείμαρροι, δεν θα μπορέσουν να συγκρατήσουν τόσο τεράστιες ποσότητες νερού.

Φυσικά, υπάρχουν και άλλες περιοχές στο Νομό Δράμας που έχουν μεγάλα προβλήματα, όπως για παράδειγμα το λεκανοπέδιο Νευροκοπίου, το οποίο συχνά αντιμετωπίζει πλημμυρικά φαινόμενα, απόλυτα πραγματικά και προβληματικά. Το πώς θα ερμηνευθούν αυτά στην περίπτωση μιας υπερκαταιγίδας, κανένας δεν μπορεί να ξέρει σήμερα.

Καταγραφές στη Δράμα

Στο πλαίσιο αυτό, ο «Π.Τ.» μίλησε με τον κ. Γιώργο Ζαΐμη, Διευθυντή του Εργαστηρίου Γεωμορφολογίας, Εδαφολογίας και Παρόχθιων Περιοχών – επικεφαλής του Εργαστηρίου GERi Lab  και καθηγητή του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος Δράμας, του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ).

Ο κ. Ζαΐμης με τους φοιτητές του και μέσω του GERi Lab,έχουν κάνει αρκετές μελέτες για τα πλημμυρικά φαινόμενα, ενώ μια από τις σημαντικότερες εργασίες του είναι τα αντιπλημμυρικά του Νευροκοπίου με τίτλο «Οχυρό αντί Πλημμύρας». Μια ιδιαίτερα σημαντική εργασία.

Επίσης, όπως μας εξηγεί ο κ. Ζαΐμης, μαζί με την ομάδα του, μέσω του ΔΙΠΑΕ, «το GERi Lab έχει δημιουργήσει ένα σημαντικό δίκτυο σταθμών στην περιοχή της Δράμας με έξι μετεωρολογικούς σταθμούς και τρεις σταθμηγράφους». Όπως μας επισημαίνει ο ίδιος, «είναι μια πρώτη προσπάθεια για την καλύτερη καταγραφή καιρικών και υδρογραφικών συνθηκών στη Δράμα» και σημειώνει ότι «πρέπει να υπάρχουν και άλλοι σταθμοί για την ολοκληρωμένη επιστημονικά καταγραφή των νέων συνθηκών στην Π.Ε. Δράμας». Τα παραπάνω έχουν αποκτηθεί είτε με δωρεές, είτε μέσω ερευνητικών προγραμμάτων του Εργαστηρίου.

Αυτό που αρχικά σημειώνει ο κ. Ζαΐμης, είναι ότι «η Δράμα πλημμυρίζει κυρίως όταν γεμίζει ο υπόγειος υδροφορέας και το νερό βγαίνει από οχετό, ενώ δεν έχουμε θύματα και εκτεταμένες πλημμύρες». Να σημειώσουμε ότι, πολλές φορές έχουμε γίνει μάρτυρες με υπόγεια να πλημμυρίζουν στην πόλη της Δράμας.

Εξηγεί ακόμα ο ίδιος, ότι, από την εποχή του 1950 μέχρι και σήμερα, οι χρήσεις γης γύρω από τον χείμαρρο Καλλιφύτου έχουν αλλάξει σημαντικά και έχουμε μια έντονη οικιστική ανάπτυξη στην περιοχή αυτή. Παρ’ όλα αυτά, «μέχρι σήμερα, το θετικό είναι ότι δεν είχαμε μεγάλες ποσότητες  βροχής, διαφορετικά η περιοχή της ανάπλασης σήμερα δεν θα ήταν αυτή που ξέρουμε», μας λέει.

Συνειδητοποίηση της κλιματικής αλλαγής

Μιλώντας στον «Π.Τ.» ο κ. Ζαΐμης, επισημαίνει ότι «θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι με την κλιματική κρίση, θα δούμε και άλλα τέτοια φαινόμενα, ίδιας ή μικρότερης κλίμακας. Σίγουρα όμως και η Δράμα θα έχει πρόβλημα».

Τονίζει πάντως ότι, «για παράδειγμα στο χείμαρρο Καλλιφύτου, βλέπουμε ότι συγκεντρώνονται φερτά υλικά και κάθε λίγο καθαρίζεται η κοίτη του. Ο χείμαρρος Καλλιφύτου πλημυρίζει συχνά και εύκολα και αν έχουμε έντονα καιρικά φαινόμενα, σίγουρα θα υπάρξουν προβλήματα».

Ερωτώμενος για το τι πρέπει να γίνει σημειώνει: «Θεωρώ ότι πρέπει να γίνει μια πιο ολιστική μελέτη, να δούμε από πού ακριβώς έρχονται τα νερά, πόσα νερά μπορεί να έρθουν προς την πόλη ή σε άλλα σημεία».

Διευκρινίζει πάντως, ότι ο ίδιος τάσσεται «περισσότερο με τις φυσικές λύσεις. Και ότι, από την στιγμή που βλέπαμε τόσα νερά για παράδειγμα στα βουνά, επόμενο ήταν ότι θα πλημμυρίσει και ο Πηνειός. Αν και στα χωριά μάλλον δεν μπορείς να κάνεις κάτι γιατί ήταν μια αιφνίδια καταιγίδα, νομίζω ότι όλες οι πόλεις θα πρέπει να έχουν ένα σχέδιο, τι κάνουμε μετά, σε περίπτωση που συμβεί κάτι τέτοιο».

Αναφερόμενος στο τι διδάσκουν στους φοιτητές τους, λέει ότι «το πρώτο που διδάσκουμε είναι η πρόληψη. Να υπάρχει ένα καλό σχέδιο, τι κάνεις κατά τη διάρκεια, αλλά και τι κάνεις μετά. Το μεγαλύτερο πρόβλημα μετά από μια πλημμύρα, είναι ότι δεν έχεις καθαρό νερό. Γιατί όλοι οι αγωγοί και οι σωλήνες γεμίζουν».

Επιμένει πάντως ότι, «θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα είναι πιο συχνά πλέον και ότι θα πρέπει να γίνουν ενέργειες μέσω της Πολιτικής Προστασίας για αντιμετώπισή τους».

Στις φωτογραφίες ο χείμαρρος Καλλιφύτου γεμάτος με νερό. Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τον κ. Ζαΐμη.

Ο χείμαρρος Καλλιφύτου

Ο κ. Ζαΐμης μας εξηγεί για άλλη μια φορά, ότι ο χείμαρρος Καλλιφύτου κατεβάζει πολλά φερτά υλικά, ο χείμαρρος πλημμυρίζει με μια απλή καταιγίδα  και αναρωτιέται «τι θα γίνει σε μια καταιγίδα όπως αυτή στη Θεσσαλία».

Στην ερώτηση για το τι μπορείς να κάνεις λ.χ. στον χείμαρρο Καλλιφύτου, «θα πρέπει να δεις τη ροή των νερών και στο διάστημα αυτό, να προσπαθήσεις με διάφορους τρόπους να μειώσεις τη ροή των νερών. Να μην φτάσει για παράδειγμα μέχρι την πόλη. Πρέπει να γίνει μια ολιστική μελέτη. Για παράδειγμα, το ποτάμι μπαίνει μεν στους αγωγούς κάτω από την ανάπλαση και βγαίνει μετά στο Διοικητήριο. Όμως τι θα γίνει όταν αρχίσει να ξεχειλίζει; Όλη η περιοχή της ανάπλασης θα αλλάξει δραματικά».

Επισημαίνει ακόμα ο κ. Ζαΐμης ότι «θα πρέπει να μας προβληματίζει το μέλλον. Και αυτό γιατί, αν γίνει κάτι, θα γίνει ξαφνικά γιατί είναι μικρός ο χείμαρρος. Το ποτάμι το αντιμετωπίζεις πιο εύκολα, γιατί κυλάει πιο αργά, παίρνει περισσότερη ώρα. Ο χείμαρρος γεμίζει σε μια-δυο ώρες πολύ πιο γρήγορα».

Ερωτώμενος στο τι μπορεί να γίνει για να μειωθεί η ταχύτητα του νερού, μας λέει ότι «είτε μπορεί να γίνει σαρζανέτ, είτε εμβάθυνση και διαπλάτυνση. Επιμένω όμως σε μια ολιστική μελέτη και να προσπαθήσεις να ελαττώσεις τον χρόνο συγκέντρωσης των νερών. Να έχεις για παράδειγμα τρεις υπολεκάνες, να μην φτάσει όλο το νερό στο ίδιο χρονικό διάστημα».