Μια μελέτη φοιτητών για την αντιμετώπιση της χλωρίδας
Η πράσινη αρρώστια
των σπηλαίων απειλεί
το Σπήλαιο Αγγίτη;
Η μελέτη υποβλήθηκε στον Δήμο Προσοτσάνης
και έχει υποβληθεί σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα
ΤΙ ΕΙΝΑΙ η αρρώστια των σπηλαίων; Και κατά πόσο μπορεί να απειλεί το Σπήλαιο Αγγίτη; Η ονομασία που έχει δοθεί, δεν είναι τυχαία: Mallatia Verde η πράσινη αρρώστια των σπηλαίων, και αφορά στην ανάπτυξη μικροχλωρίδας στους σταλακτίτες και σταλαγμίτες του χώρου.
Τόσο από τη βιβλιογραφική έρευνα όσο και από την πράξη, η κύρια αιτία εμφάνισης του φαινομένου στα σπήλαια είναι ο τεχνητός φωτισμός τους. Συγκεκριμένα, ο φωτισμός δημιουργεί συνθήκες οι οποίες ευνοούν την ανάπτυξη χλωρίδας η οποία, εάν δεν αποφευχθεί, απειλεί τον σπηλαιολογικό διάκοσμο. Συγκεκριμένα, το πρόβλημα αφορά στην αλλοίωση του λιθωματικού διακόσμου των σπηλαίων κάτι το οποίο μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στην καταστροφή τους. Ειδικότερα, η αλλοίωση αφορά στην ανάπτυξη μικροχλωρίδας επί των σταλακτιτών και σταλαγμιτών.
Τα σπήλαια στον ελλαδικό χώρο αποτελούν ένα ξεχωριστό και ιδιαίτερο πεδίο της εθνικής μας πολιτιστικής κληρονομιάς. Ωστόσο, με την πάροδο των χρόνων υπήρξε συνεχής τουριστική εκμετάλλευση χωρίς ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο το οποίο να διασφαλίζει, πρωτίστως, τη βιωσιμότητα και την αειφορεία τους. Ως εκ τούτου, φαίνεται να αναδύεται ένα σημαντικό πρόβλημα.
Η μελέτη των φοιτητών και ο Δήμος Προσοτσάνης
Πρόσφατα μία μελέτη φοιτητών του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών της Πολυτεχνικής Σχολής Ξάνθης, του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης υπό την επίβλεψη του αν. καθηγητή κου Σπυρίδωνα Γ. Μουρούτσου διερεύνησε το πρόβλημα, προτείνοντας μία σειρά από λύσεις για τον περιορισμό έως και την εξάλειψη του φαινομένου στην περίπτωση του σπηλαίου των πηγών Αγγίτη. Συγκεκριμένα, η ομάδα των φοιτητριών αποτελείται από τις: Κούβελα Χριστίνα, Λαμπριανίδου Ιφιγένεια, Τσοτσοπούλου Ελένη και τις Δραμινές, Στάικου Καλλιόπη και Χαραλαμπίδου Μαρία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα της έρευνας και των τεχνικών λύσεων της μελέτης ενσωματώθηκαν σε σχετική πρόταση, η οποία έχει υποβληθεί σε χρηματοδοτικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα με την παρότρυνση του δημάρχου Προσοτσάνης κου Λύσσελη Άγγελου.
Τα αποτελέσματα της μελέτης του σπηλαίου Αγγίτη ανακοινώθηκαν το Σάββατο 28/10/2017 στο 10o Συνέδριο Φοιτητών Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, στην Ξάνθη.
Το σπήλαιο πηγών Αγγίτη
Το σπήλαιο των πηγών Αγγίτη είναι ένας μοναδικής ομορφιάς προορισμός και πολιτισμικό στολίδι του τόπου μας. Το σπήλαιο, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα ποτάμια σπήλαια στον κόσμο και είναι από τα ελάχιστα ποτάμια σπήλαια στην Ελλάδα. Έχει μήκος 21 χλμ. και βρίσκεται στο Δήμο Προσοτσάνης του νομού Δράμας. Από το συνολικό μήκος του σπηλαίου είναι επισκέψιμα μόλις τα 480 m και είναι ανοιχτό για το κοινό από το 2000.
Στο σπήλαιο των Πηγών Αγγίτη έχει εμφανιστεί πράσινη απόχρωση που δημιουργείται στο λιθωματικό διάκοσμο των σπηλαίων κοντά στα φωτιστικά σώματα η οποία είναι φυτικής προέλευσης (μικροχλωρίδα). Η μικροχλωρίδα, αυτή, που σε περιπτώσεις είναι τόσο έντονη όπου έχει φυτρώσει φυτικός οργανισμός, οφείλεται στην ακαταλληλότητα των φωτιστικών σημείων καθώς και την παρατεταμένη χρήση τους, στη διάρκεια λειτουργίας του σπηλαίου. Επιπλέον είναι πιθανό, το φαινόμενο να επιδεινώνεται λόγο του αερισμού του σπηλαίου και του μικροβιακού φορτίου των επισκεπτών.
Ειδικότερα, η μικροχλωρίδα (λειχήνες) η οποία έχει εμφανιστεί πάνω στο λιθωματικό διάκοσμο του σπηλαίου, αναπτύσσεται και πολλαπλασιάζεται τόσο σε έκταση όσο και σε πάχος. Γενικά, οι λειχήνες είναι συμβιωτικοί οργανισμοί και αποτελούνται τόσο από μικροσκοπικά πράσινα φύκη ή κυανοβακτήρια όσο και από νηματοειδής μύκητες ή μανιτάρια. Ζουν σε ποικίλα εδάφη όπως χώμα, δέντρα, βράχους και τοίχους και ορισμένες φορές αποτελούν τη μόνη βλάστηση σε ακραία περιβάλλοντα. Έτσι, οι λειχήνες αναπτύσσονται εκμεταλλευόμενες τις συνθήκες που επικρατούν εντός του σπηλαίου και προσκολλώνται στο λιθωματικό του διάκοσμο.
Συγκεκριμένα, στην ανάπτυξη των λειχήνων συμβάλουν: η ύπαρξη υγρασίας, η θερμοκρασία, το διοξειδίου του άνθρακα, η μεταφορά μικροοργανισμών (κυρίως μυκήτων) από τους επισκέπτες του σπηλαίου και τέλος από την παρουσία τεχνητού φωτός σε συγκεκριμένες περιοχές του ορατού φάσματος και της θερμική ακτινοβολίας.
Προτάσεις περιορισμού του φαινομένου της πράσινης αρρώστιας
Στο πλαίσιο των προτάσεων λύσεων η ολιστική προσέγγιση του προβλήματος φαίνεται να είναι η αποδοτικότερη και η πλέον αξιόπιστη. Έτσι, καθορίζεται ένας συνδυασμός λύσεων που αναλύονται σε:
Καθαρισμός σπηλαίου. Ο κατά τόπους καθαρισμός του σπηλαίου θα απομακρύνει την πρώιμη μικροχλωρίδα καθώς και θα μειώσει την εμφάνισή της σε σημεία όπου το φαινόμενο είναι εντονότερο. Ο καθαρισμός που προτείνεται είναι ήπιας επέμβασης και χωρίς τη χρήση χημικών.
Μελέτη φωτισμού ειδικών συνθηκών. Πρωταρχικός στόχος της μελέτης είναι η ορθή αντικατάσταση των υφιστάμενων λαμπτήρων και φωτιστικών σωμάτων με λαμπτήρες LED κατάλληλου φάσματος οι οποίοι δεν περιλαμβάνουν τα μήκη κύματος τα οποία ευνοούν τη φωτοσύνθεση. Παράλληλα ο φωτισμός πρέπει να αποφευχθεί είναι ο θερμός φωτισμός, ο οποίος προκαλεί τη μεταβολή του μικροκλίματος και ευνοεί την ανάπτυξη της μκροχλωρίδας. Επιπλέον, η μελέτη φωτισμού πρέπει να περιλαμβάνει παράγοντες που αφορούν τις συνθήκες αυξημένης υγρασίας εντός του σπηλαίου έτσι ώστε να πληρούνται ι συνιστώσες της τεχνικής αρτιότητας της λύσης. Όλα τα παραπάνω που προτείνονται στο πλαίσιο της μελέτης φωτισμού ειδικών συνθηκών πρέπει να συνδυαστούν σε αρμονία πάντα με την αισθητική ανάδειξη του σπηλαίου καθώς και την αποφυγή θαμβώσεων.
Αυτοματοποίηση εγκατάστασης φωτισμού, με χρήση αισθητήρων παρουσίας ή/και χρήση χειροκίνητων μπουτόν ενεργοποίησης τμήματος φωτισμού. Η παράμετρος αυτή μειώνει το χρόνο λειτουργίας της εγκατάστασης φωτισμού με αποτέλεσμα τη μείωση της έκθεσης των σταλακτιτών και σταλαγμιτών στις συνέπειες του φωτισμού.
Συνεχής παρακολούθηση περιβαλλοντικών συνθηκών. Η συνεχής παρακολούθηση των περιβαλλοντικών συνθηκών εντός του σπηλαίου προτείνεται ως απαραίτητο στοιχείο για τη διασφάλιση των εσωτερικών συνθηκών του σπηλαίου σε επιθυμητά επίπεδα. Κάτι τέτοιο αφορά τόσο την πλευρά της ασφάλειας των επισκεπτών αλλά και την εξασφάλιση κατάλληλων συνθηκών για το σύνολο του οικοσυστήματος του σπηλαίου.
Αποστείρωση επισκεπτών. Η αποστείρωση των επισκεπτών προτείνεται να γίνει με χρήση μηχανήματος τύπου έντονου αερισμού, το οποίο ενεργοποιείται κάθε φορά που οι επισκέπτες εισέρχονται στο σπήλαιο. Να σημειωθεί εδώ ότι αν και σε πολλές περιπτώσεις σπηλαίων χρησιμοποιούν λάμπες υπεριώδους ακτινοβολίας (UV) προκειμένου να αποστειρώνονται οι επισκέπτες κατά την είσοδο τους, η πρόταση αυτή κρίνεται αμφίβολη λόγω της επικινδυνότητας της υπεριώδους ακτινοβολίας.
