Από το Μουσείο Μπενάκη και τη Raycap
«Η Αυτοκρατορική Κίνα»
εκτίθεται στον χώρο πολιτισμού
Σαντιρβάν στη Δράμα
Μια ακόμα εξαιρετική έκθεση του Μουσείου Μπενάκη στη Δράμα
Του Θανάση Πολυμένη
ΕΙΝΑΙ η τρίτη κατά σειρά έκθεση του Μουσείου Μπενάκη που ανοίγει τις πύλες της στη Δράμα και στον χώρο πολιτισμού της Raycap, Σαντιρβάν, με κεντρικό τίτλο «Αυτοκρατορική Κίνα».
Τα εγκαίνια έγιναν το βράδυ του Σαββάτου 9 Δεκεμβρίου, με πλήθος κόσμου να συρρέει από νωρίς, ώστε να δουν από κοντά σπάνια αντικείμενα από τη συλλογή του Μουσείου Μπενάκη, τα περισσότερα εκ των οποίων δεν έχουν εκτεθεί ποτέ μέχρι σήμερα.
Η έκθεση θα παραμείνει στην πόλη της Δράμας έως 31 Μαρτίου 2024, με ελεύθερη είσοδο και με ωράριο λειτουργίας: Πέμπτη: 10:00-14:00 και 18:00-21:00 – Παρασκευή: 10:00-14:00 και 18:00-21:00 – Σάββατο: 10:00-14:00 και 18:00-21:00 – Κυριακή: 11:00-14:00 και 18:00-21:00. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, στους επισκέπτες δίδεται δωρεάν ο κατάλογος της έκθεσης, ένα υπέροχο βιβλιαράκι, σωστός θησαυρός το ίδιο με την εξαιρετική επιμέλεια του Επιστημονικού Διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη κ. Γιώργου Μαγγίνη.
«Η Αυτοκρατορική Κίνα»
Τα αντικείμενα που εκτίθενται – αυθεντικά κινεζικά – μας διηγούνται εν συντομία την ιστορία του πολιτισμού της Κίνας, ξεκινώντας από τον πρώτο αυτοκράτορα (259 – 210 π.Χ.) μέχρι και τον τελευταίο αυτοκράτορα της δυναστείας των Τσινγκ στον 20ο αιώνα (1912 μ.Χ.), όταν πλέον αυτός παραιτείται και αναλαμβάνει την εξουσία στη χώρα το κομμουνιστικό καθεστώς μέχρι και σήμερα.
Όπως εξήγησε κατά την ξενάγηση που έκανε προς τα τοπικά μέσα ενημέρωσης ο Επιστημονικός Διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη κ. Μαγγίνης, «η ιστορία των αντικειμένων που εκτίθενται, ξεκινάει απ’ όταν το έτος 221 π.Χ. ανεβαίνει στο θρόνο του βασιλείου της Μακεδονίας ο Φίλιππος Ε΄. Έναν αιώνα μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η απέραντη αυτοκρατορία του έχει διασπαστεί. Ο Πτολεμαίος Δ’ ο Φιλοπάτωρ βασιλεύει στην Αίγυπτο και οι Σελευκίδες στη Συρία, τη Μεσοποταμία και το Ιράν, ενώ το βασίλειο της Βακτριανής απλώνεται στην Κεντρική Ασία. Προς το Νότο, την Ινδία κυβερνά ο Σαμπράτι, εγγονός του θρυλικού βασιλιά Ασόκα, και φυλές θιβετιανών ελέγχουν τα Ιμαλάια. Στο δυτικό άκρο του κινεζικού κόσμου κυριαρχεί από το 235 π.Χ. ο Τζάο Τζενγκ, βασιλιάς της δυναστείας των Τσιν, που καταφέρνει το 221 π.Χ. να ενώσει την Κίνα».
Το πρώτο που αντικρίζει ο επισκέπτης μπαίνοντας στην έκθεση για την «Αυτοκρατορική Κίνα» στο Σαντιρβάν στη Δράμα, είναι μια ρόμπα, την οποία φορούσε ένας από τους αυτοκράτορες. Είναι από μετάξι και χρυσοκλωστή, με επίχρυσα κουμπιά της δυναστείας των Τσινγκ τον 19ο αιώνα μ.Χ. (δωρεά Μάρκου Πάλλη στο Μουσείο Μπενάκη). Είναι τόσο εντυπωσιακή, που ο επισκέπτης θα δυσκολευτεί να πάρει τα μάτια του από πάνω της ενώ ο διάκοσμός της είναι γεμάτος συμβολισμούς: εννέα δράκοι με πέντε νύχια που συμβολίζουν τον αυτοκράτορα, ευοίωνα σύμβολα που κολυμπούν μέσα στα κύματα: νομίσματα, μουσικοί λίθοι από νεφρίτη, κοχύλια, σκήπτρα. Ακόμα τα Δώδεκα Αρχαία Σύμβολα της Αυτοκρατορικής Εξουσίας που από το 1766 μόνο ο αυτοκράτορας μπορούσε να φέρει στα ενδύματά του και άλλα πολλά.
Η έκθεση συνεχίζεται με αντικείμενα του πρώτου αυτοκράτορα, ο οποίος μάλιστα απεικονίζεται σε ένα πιάτο πορσελάνης (1680-1690 μ.Χ.) σε μια σκηνή να καίει βιβλία της εποχής.
Ο πρώτος αυτοκράτορας της Κίνας – όπως ο ίδιος έδωσε τον τίτλο αυτό στον εαυτό του – ήταν εκείνος που ένωσε όλα τα μέχρι τότε οχυρωματικά έργα βόρεια της Κίνας, ενοποιώντας έτσι το λεγόμενο Σινικό Τείχος και είναι αυτός που ενοποίησε την χώρα. Ο ίδιος, διέταξε την καύση όλων των βιβλίων που είχαν γραφτεί μέχρι τότε (ποίηση, λογοτεχνία, φιλοσοφία) εκτός από βιβλία οικονομικών. Διέταξε μάλιστα να εξαφανιστεί και ό,τι άλλο υπήρχε πριν απ’ αυτόν και όρισε ότι από εκείνη την χρονική θα μετράει μόνο, ορίζοντας έτσι το έτος μηδέν!
Όποιος αρνιόταν να κάψει τα βιβλία καταδικαζόταν σε καταναγκαστικά έργα στο Σινικό Τείχος. Στο πιάτο αυτό που θα δει ο επισκέπτης πρώτο στην έκθεση για την «Αυτοκρατορική Κίνα», μπροστά στον ένθρονο Πρώτο Αυτοκράτορα στέκει ο πρωθυπουργός του Λι Σι (280-208 π.Χ.), που είχε και την ιδέα γι’ αυτό το «ολοκαύτωμα» βιβλίων.
Οι ενότητες της έκθεσης
Η έκθεση για την «Αυτοκρατορική Κίνα», χωρίζεται σε ενότητες. Η πρώτη ενότητα αναφέρεται στην «Αυτοκρατορική Ιδεολογία», η δεύτερη στην «Φιλοσοφία του Κομφούκιου» και ακολουθούν οι «Λόγιοι Αξιωματούχοι και Διανοούμενοι».
Ακολουθεί ο «Ταοϊσμός» ο οποίος «συνδυάζει πανάρχαιες παραδόσεις και πρακτικές με φιλοσοφικές θεωρήσεις που εστιάζουν στον ιδανικό τρόπο ζωής σε αρμονία με την οδό (τάο) την υπέρτατη αρχή πάνω στην οποία βασίζεται κάθε έννοια πραγματικότητας».
Επόμενη ενότητα είναι ο «Βουδισμός» και όπως μας εξηγεί ο κ. Μαγγίνης, είναι η μοναδική θρησκεία της Κίνας, που ξεκινάει κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. από τη Βόρεια Ινδία και βασίζεται στις διδαχές του Γκαουτάμα (ή Σιντάρτα).
Στην ενότητα «Η Κίνα και ο Κόσμος», εκτίθενται αντικείμενα τα οποία κατασκεύαζαν πολλές φορές κατά παραγγελία. Οι Κινέζοι ήταν εξαιρετικοί στις αντιγραφές και στην παραγωγή αντικειμένων κατά παραγγελία, όπως γίνεται και σήμερα, μόνο που τότε όλα όσα παρήγαγαν ήταν άριστης ποιότητας.
«Μέσα στον πρώτο αιώνα αυτοκρατορικής ιστορίας, προϋπάρχοντες χερσαίοι δρόμοι συνενώνονται σε ένα δίκτυ μεταφορών και επικοινωνίας από την Τσανγκάν, τη σημερινή Σιαν, έως τη Μεσόγειο. Οι δρόμοι αυτοί είναι συλλογικά γνωστοί ως “Ο Δρόμος του Μεταξιού”. Η κίνηση είναι αμφίδρομη. Η Κίνα στέλνει μετάξι στην Κεντρική και στη Μέση και Εγγύς Ανατολή και οι περιοχές αυτές ανταποδίδουν με μπαχαρικά, νεφρίτη, πολύτιμους λίθους και λιβάνι. Η μεταφορά γίνεται με καραβάνια χιλιάδων καμηλών».
Η Συλλογή Κινεζικής Τέχνης και ο Γ. Ευμορφόπουλος
Τελευταία ενότητα η «Συλλογή Κινεζικής Τέχνης του Μουσείου Μπενάκη», η οποία αριθμεί περισσότερα από 1.400 αντικείμενα που έχουν προσφέρει πολλοί δωρητές. «Ξεχωρίζει για τον πλούτο, το χρονολογικό της εύρος και τη σύνδεση 800 από τα αντικείμενά της με έναν από τους πιο ξακουστούς συλλέκτες κινεζικής τέχνης όλων των εποχών, τον Γεώργιο Ευμορφόπουλο. Μολονότι δεν έχει στεγαστεί ακόμα μόνιμα σε μια αίθουσα, έργα από τη συλλογή παρουσιάζονται σε περιοδικές εκθέσεις εκπληρώνοντας την επιθυμία των δωρητών της, να συστήσουν τον πολιτισμό της Κίνας στο ελληνικό κοινό μέσα από την τέχνη».
Ο Γεώργιος Ευμορφόπουλος (1863–1939) καταγόταν από τη Χίο αλλά γεννήθηκε στο Λίβερπουλ. Μεγάλωσε στο Νόττιν Χιλλ του Λονδίνου όπου και σπούδασε στο Ελληνικό Κολέγιο και ακόλουθα εργάσθηκε στην οικογενειακή εμπορική επιχείρηση. Μετά από μια σύντομη παραμονή στην Οδησσό παντρεύτηκε την Ιουλία Σκαραμαγκά (1864–1944) το 1890 και το 1902 προσελήφθη στην εμπορική εταιρεία των Αδελφών Ράλλη.
Ξεκίνησε τη συλλεκτική του δραστηριότητα με ευρωπαϊκές και ιαπωνικές πορσελάνες. Το 1906 έφτασαν στην Ευρώπη τα πρώτα δείγματα πήλινων ειδωλίων της δυναστείας Tang και ήταν ένας από τους πρώτους που εκτίμησαν τις αισθητικές τους αρετές. Το προβάδισμά του αυτό και η ακόρεστη περιέργειά του, τού επέτρεψαν να αποθησαυρίσει μια από τις σημαντικότερες ιδιωτικές συλλογές κινεζικής τέχνης όλων των εποχών, με δεκάδες χιλιάδες έργα κεραμικής, μεταλλοτεχνίας, ζωγραφικής και γλυπτικής σε λίθο, μάρμαρο, ξύλο και νεφρίτη.
Μολονότι γεννήθηκε στη Βρετανία και επισκέφθηκε την Ελλάδα για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 1931 για τα εγκαίνια του Μουσείου Μπενάκη, δεν λησμόνησε την χώρα καταγωγής του. Πιθανότατα πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση τη δωρεά προς το έθνος ολόκληρης της συλλογής του δίχως ανταπόκριση. Το 1927 επανέλαβε την πρότασή του σε μικρότερη κλίμακα μέσω του Αντώνη Μπενάκη (1873–1954). Η ενθουσιώδης αποδοχή της δωρεάς τον ενθάρρυνε να προσθέσει περαιτέρω αντικείμενα, βιβλία και προθήκες που είχαν παραγγελθεί στο Λονδίνο και κατέληξαν στο νεοϊδρυθέν Μουσείο Μπενάκη. Η αλληλογραφία Ευμορφόπουλου-Μπενάκη αποδεικνύει την πίστη των δύο συλλεκτών στο όραμα μιας προοδευτικής και οικουμενικής Ελλάδας.
