Στις 26 Δεκεμβρίου στην Καλλίφυτο
Οι Μωμόγεροι Καλλιφύτου
από τα πρώτα
δρώμενα του Δωδεκαημέρου
Ένα δρώμενο μεταμφιέσεων που μας έρχεται από τον Πόντο
Του Θανάση Πολυμένη
ΟΙ ΜΩΜΟΓΕΡΟΙ Καλλιφύτου, είναι το πρώτο δρώμενο μεταμφιεσμένων του Δωδεκαημέρου που αναβιώνει χρονικά από όλα τα υπόλοιπα στην περιοχή μας. Είναι ένα δρώμενο που μας έρχεται από τον Πόντο και φυσικά έχει τις ρίζες του και αυτό στην αρχαιότητα.
Όλα τα υπόλοιπα δρώμενα μεταμφιεσμένων του Δωδεκαημέρου, αναβιώνουν από τα ντόπια χωριά την ημέρα των Θεοφανείων.
Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, οι Μωμόγεροι θα αναβιώσουν στην Καλλίφυτο τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων την Τρίτη 26 Δεκεμβρίου και ώρα 12.00 το μεσημέρι, στην πλατεία των Καλλιφύτου. Ένα λαϊκό δρώμενο που μας έρχεται από τις πάλαι ποτέ πατρίδες του Πόντου και αναβιώνει μόνο στην Καλλίφυτο στο Νομό Δράμας.
Οι ρίζες του εθίμου
Οι ρίζες του εθίμου βρίσκονται στους προ-χριστιανικούς χρόνους, αλλά οι Πόντιοι αργότερα του έδωσαν χριστιανικό χαρακτήρα. Στο δρώμενο των Μωμόγερων, παρουσιάζεται η αναγέννηση της φύσης με την αλλαγή του νέου έτους και έχει κεντρικό σκοπό την σάτιρα. Στο έθιμο αυτό όσοι συμμετέχουν φοράνε τομάρια ζωών όπως λύκων και τράγων, ενώ άλλοι ντύνονται με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά και έχουν την μορφή γεροντικών προσώπων. Όλοι τριγυρνούν στις αυλές των σπιτιών.
Το έθιμο αναβιώνει πάντα τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων στις 26 Δεκεμβρίου και είναι το πρώτο από τα δρώμενα των μεταμφιέσεων του Δωδεκαημέρου που αναβιώνει πριν από το τέλος της χρονιάς και πριν από τον αγιασμό των υδάτων την ημέρα των Φώτων. Ενώ, όλα τα υπόλοιπα δρώμενα των μεταμφιέσεων στην περιοχή της Δράμας, αναβιώνουν από τον αγιασμό των υδάτων και την επόμενη ημέρα.
Δρώμενο από τον Πόντο
Όπως λέει μιλώντας στον «Π.Τ.» ο κ. Μιχάλης Παπαδόπουλος, μέλος του Δ.Σ. του Πολιτιστικού Συλλόγου Καλλιφύτου, την Κυριακή στην πλατεία του χωριού θα γίνουν κάποιες εκδηλώσεις με χορευτικά και ο κόσμος θα μπορεί να κεραστεί και να θαυμάσει την ανάπτυξη του δρώμενου με τα νέα χαρακτηριστικά που έχει λάβει με το πέρασμα των χρόνων.
Όπως σημειώνει ο ίδιος, «η καταγωγή του εθίμου έρχεται από την αρχαία Ελλάδα, από τα γνωστά παναθήναια και τα σατουρνάλια. Στη διάρκεια των χρόνων, τόσο στην προ-βυζαντινή και αργότερα στη μετά-βυζαντινή εποχή το έθιμο χάνει τον ευετηριακό του χαρακτήρα».
Σημειώνει ακόμα ότι, «όταν πέρασε από τον Πόντο ο απόστολος Ανδρέας, το έθιμο πήρε έναν χριστιανικό χαρακτήρα. Στην ουσία το δρώμενο αυτό είναι θεατρικού χαρακτήρα. Και εδώ ο κορυφαίος του χορού ονομάζεται Ακρίτας, ο φύλακας των άκρων των βυζαντινών συνόρων. Έτσι και τα άτομα χορού ονομάζονται ως παλικάρια του Ακρίτα. Ο Ακρίτας φέρει επάνω του το σύμβολο του σταυρού. Καταργείται λοιπόν ο μέχρι τότε ευετηριακός και γονιμικός χαρακτήρας του δρώμενου και παίρνει ένα χριστιανικό χαρακτήρα».
Συνεχίζοντας αναλυτικότερα για το δρώμενο, ο κ. Παπαδόπουλος σημειώνει: «Ο Ακρίτας και τα παλικάρια του, φυλάσσουν τη νύφη – που συμβολίζει τον ελληνικό πολιτισμό και η αρπαγή της νύφης σημαίνει εξισλαμισμό. Φυλάσσουν ακόμα τη γριά που συμβολίζει την αρχαία ελληνική σοφία και υπάρχουν ακόμα πολλοί συμβολισμοί, όπως ο γέρος που συμβολίζει τον χρόνο γι’ αυτό και τον πειράζουν όλοι».
Αναλύοντας το δρώμενο, ο κ. Παπαδόπουλος μας λέει ότι «το δρώμενο αποτελείται από δύο μέρη: το θεατρικό στο οποίο συμμετέχουν ο γέρος, η γριά, η νύφη, ο γιατρός, ο αστυνόμος και όλα έχουν σκωπτική μορφή. Στη συνέχεια ακολουθεί η χορευτική διαδικασία. Σ’ αυτό που διαφέρουμε από τα άλλα ντόπια δρώμενα στα χωριά της Δράμας, είναι ότι έχουμε συγκεκριμένο τραγούδι, συγκεκριμένο χορευτικό και όλοι δρουν κατ’ εντολή του Ακρίτα που είναι ο αρχηγός των Μωμόγερων. Αυτός δίνει εντολές για το ποια φιγούρα θα πραγματοποιηθεί την ώρα του χορού. Κανένας δεν κάνει τίποτα άλλο, πέρα από τη διαταγή του Ακρίτα. Δεν βάφουμε και δεν πειράζουμε κόσμο, δεν κάνουμε ζημιές στα σπίτια που επισκεπτόμαστε εκτός από το διάβολο, που είναι ο μη χριστιανός, αυτός που επιβουλεύεται τον πολιτισμό μας, τα γράμματά μας και γενικά δεν πειράζουμε κανέναν. Χορευτικό, βηματισμός και διαδικασία είναι όλα συγκεκριμένα και γίνονται μόνο κατ’ εντολή του Ακρίτα».
Όσον αφορά το θεατρικό μέρος του δρώμενου, τονίζει: «Τα σπίτια που επισκεπτόμαστε είναι ανάλογα με την οικονομική τους ευμάρεια, κοινωνική θέση και πόσα παιδιά έχει, δέχεται και το ανάλογο πείραγμα. Όλα αυτά με ένα μέτρο, χωρίς καμιά υπερβολή, χωρίς να γινόμαστε χυδαίοι. Αν κάποιος ξεφύγει με τα πειράγματα, ο αρχηγός με ένα του κάλεσμα, επιβάλει την τάξη».
