Η ανομβρία του 2017 στη Δράμα και τρόποι αντιμετώπισης

Φαινόμενο του θερμοκηπίου η διατάραξη

της περιοδικότητας της ανομβρίας στη Δράμα;

Το καρστικό σύστημα των πηγών της Αγίας Βαρβάρας

Μιλάει στον «Π.Τ.» ο αν. προϊστάμενος του Τμ. Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας κ. Μαλκάκης

Του Θανάση Πολυμένη

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ περίοδος ανομβρίας και ξηρασίας που έκανε τις πηγές της Αγίας Βαρβάρας ν’ αδειάσουν, ήταν το 2001-2002. (Σχετικά μάλιστα στο χθεσινό φύλλο είχαμε δημοσιεύσει ανάλογες φωτογραφίες). Έκτοτε το πρόβλημα παρουσιάστηκε μόνο φέτος το 2017, με μια έντονη ξηρασία σε όλη την περιοχή.

Η ανομβρία του 2017, έδειξε τα σημάδια της στην περιοχή του λεκανοπεδίου Κ. Νευροκοπίου, αλλά και στην περιοχή της πεδιάδας της Δράμας, όπου οι καλλιέργειες αντιμετώπισαν μεγάλα προβλήματα. Από το τράβηγμα των νερών για το πότισμα, έμελλε να στεγνώσουν σχεδόν οι πηγές της Αγίας Βαρβάρας και να λιγοστέψουν σημαντικά τα νερά του Αγγίτη.

Ένας άνθρωπος που θα μπορούσε να μας δώσει στοιχεία για το ζήτημα αυτό, είναι ο προϊστάμενος του Τμήμα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας της Περιφερειακής Ενότητας Δράμας κ. Ευάγγελος Μαλκάκης. Σε μια συζήτηση που είχαμε μαζί του, μας εξηγεί για την περιοδικότητα του φαινομένου της ανομβρίας στην περιοχή, η οποία αγγίζει τα 11 χρόνια περίπου. Όπως υποστηρίζει όμως, αυτή η περιοδικότητα έχει αλλάξει πιθανότατα εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και του φαινομένου του θερμοκηπίου. Που σημαίνει ότι, από το 2002 που είχαμε την τελευταία περίοδο της ξηρασίας στην Αγία Βαρβάρα, συνέβη ξανά το 2017 και όχι το 2011 όπως θα έπρεπε ίσως να είχε συμβεί.

Στις δηλώσεις του στον «Π.Τ.», ο κ. Μαλκάκης μιλάει ακόμα για την υδροοικονομία του νερού, τι μπορούμε να κάνουμε και τα προγράμματα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής που τώρα ξεκινούν να σχεδιάζονται από την Περιφέρεια και την Πολιτεία, ενώ τονίζει ιδιαίτερα ότι το 90% του νερού χρησιμοποιείται στην γεωργία και μόνο το 10% το διαχειριζόμαστε ως πόσιμο και για άλλες εργασίες.

Ο κ. Ευάγγελος Μαλκάκης.

Τι φταίει για την ανομβρία;

Η ερώτηση έρχεται αβίαστα. Τι φταίει για την ανομβρία και κατά συνέπεια την ξηρασία; Ο περιβαλλοντολόγος κ. Μαλκάκης, μιλάει για την περιοδικότητα του φαινομένου:

«Φαίνεται από τους αριθμούς, ότι υπάρχει μια περιοδικότητα σ’ αυτό. Που όμως μάλλον εξαιτίας του φαινομένου του θερμοκηπίου, αρχίζει και διαταράσσεται. Όχι όμως μόνο προς το λιγότερο νερό, αλλά και προς το περισσότερο νερό. Πριν από δυο χρόνια, τα νερά στην Αγία Βαρβάρα έφευγαν από τα φρεάτια.

Ξεχωρίζοντας το κομμάτι του φαινομένου του θερμοκηπίου, φαίνεται ότι υπάρχει μια διακοπή ή αλλαγή σ’ αυτή την περιοδικότητα, που μάλλον έχει να κάνει με το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Κατά τ’ άλλα, ίσως έχει να κάνει και με τη ζήτηση του νερού από τη γεωργία,  κατά πολύ λιγότερο όμως. Κατά 90% πρόκειται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου».

Το καρστικό σύστημα της Αγ. Βαρβάρας

Στη Δράμα έχουμε και το γεωλογικό καρστικό σύστημα στο οποίο κάνει αναφορά ο κ. Μαλκάκης. «Λαμβάνουμε επίσης και το γεγονός, ότι εδώ οι πηγές της Δράμας, εμπλουτίζονται από ένα καρστικό σύστημα από μάρμαρα, το οποίο είναι διαφορετικό από ένα άλλο, το οποίο μπορεί να κρατήσει περιοδικά κάποιο νερό, για να το δώσει με ποιο ομαλό ρυθμό. Όπως για παράδειγμα οι πηγές του Κεφαλαρίου, που δεν έχουν αυτή τη διακύμανση όπως των πηγών της Αγίας Βαρβάρας. Εκεί το νερό προέρχεται από άλλο μηχανισμό με άλλο τρόπο και έχουμε μια σταθερότητα στην εκφόρτιση του νερού. Το νερό της Αγ. Βαρβάρας προέρχεται κυρίως από τον όγκο του Φαλακρού αλλά και του Μενοικίου κατά πολύ λιγότερο. Όλο το σύστημα Αγία Βαρβάρα, Μυλοπόταμος, Σπήλαιο Αγγίτη παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις. Γι’ αυτό βλέπουμε, μόλις σταματήσουν οι βροχές, αυτό φαίνεται πολύ γρήγορα στις πηγές της Αγ. Βαρβάρας, αντίθετα από ότι στις πηγές Κεφαλαρίου. Η προσέγγιση είναι ότι υπάρχει μείωση των βροχοπτώσεων, οπότε αυτή η μείωση φαίνεται περισσότερο σε ένα καρστικό σύστημα όπως αυτό, απ’ ό,τι σε ένα μη καρστικό που είναι η περιοχή του Κεφαλαρίου για παράδειγμα».

Η περιοδικότητα

Αναφερόμενος στο φαινόμενο της περιοδικότητας, μας εξηγεί ότι «κατά ένα μεγάλο ποσοστό η διάσπαση της περιοδικότητας, οφείλεται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Παλαιότερα βλέπαμε μια περιοδικότητα κατά 10-11 χρόνια περίπου, όπου είχαμε μείωση βροχοπτώσεων. Αυτή τη φορά όμως άργησε μερικά χρόνια. Αν δείτε, είχαμε μια περίοδο το 1989-1991 μια περίοδο ανομβρίας και μετά το 2001-2002. Από το 2011-2012, λέγαμε ήδη ότι άργησε να φανεί η περιοδικότητα και έχει να κάνει με το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Το 2013-2014-2015, το νερό έφευγε από τα φρεάτια, επειδή ήταν υπερβολικά πολύ, ενώ τώρα έχουμε λίγο έως καθόλου».

Το 90% στη γεωργία

Στην ερώτηση αν μπορούμε να κάνουμε κάτι να περισώσουμε αυτό το νερό, ο κ. Μαλκάκης επισημαίνει:

«Ποιος θα είναι ο σκοπός μας όμως να περισώσουμε αυτό το νερό; Θα το έχετε ακούσει ίσως, ότι αν έχουμε 100 λίτρα νερό, τα 85%-90% χρησιμοποιούνται στην γεωργία. Και για την πόση και άλλες χρήσεις είναι ένα 10% ίσως και λιγότερο. Μας φαίνεται αστείο, αλλά ένα 10% είναι αυτό που χρησιμοποιούμε αστικά για να ζήσουμε.

Τι σημαίνει αυτό; Ότι εφαρμόζοντας σωστές πρακτικές στη γεωργία, θα έχουμε μεγάλο κέρδος. Φυσικά και θα πρέπει να είμαστε και οικονόμοι και σωστοί στη διαχείριση του πόσιμου νερού. Διαχείριση του πόσιμου νερού, σημαίνει ότι βάζουμε λεφτά, για να το επεξεργαστούμε. Άρα, αν δεν το χρησιμοποιούμε σωστά και το πετάμε για τον κήπο μας και άλλες εργασίες αφειδώς, σημαίνει ότι πετάμε χρήματα για την επεξεργασία του.

Άρα, αν καταφέρουμε να διαχειριστούμε σωστά το 80%-90%, δίνουμε το μεγαλύτερο ποσοστό της λύσης, στο κομμάτι της σωστής διαχείρισης του συνόλου του νερού. Όπως σωστά συστήματα άρδευσης, τόσο στο χωράφι, όσο και στην ενέργεια.

Για παράδειγμα, αυτό σημαίνει ότι, βλέποντας την περιοδικότητα κάθε 11 χρόνια περίπου έχουμε μια μείωση του νερού, θα πρέπει να έχουμε ένα δεύτερο σχέδιο. Όταν δηλαδή θα βλέπουμε ότι έρχεται η μείωση του νερού, θα αλλάζουμε τις καλλιέργειές μας σε χειμερινές, σε καλλιέργειες που δεν θα χρειάζονται νερό, ή σε καλλιέργειες που δεν θα χρειάζονται νερό το καλοκαίρι. Έτσι θα έχουμε μια καλλιεργητική περίοδο λιγότερο υδροβόρα. Πρέπει να το δούμε αυτό, γιατί απ’ ότι φαίνεται, μπορεί να έρθει μια μεγάλη περίοδος με το φαινόμενο του θερμοκηπίου, να μην έχουμε και νερό. Τι θα κάνουμε τότε; Θα εξαφανίσουμε την γεωργία;»

Τα προβλήματα στον κάμπο

Η συζήτηση γυρνάει στο θέμα των προβλημάτων στον κάμπο, όπου το φαινόμενο της λειψυδρίας ήταν έντονο. «Το καλοκαίρι φέτος είχαμε θέματα στο κάμπο. Υπήρχαν προβλήματα μεταξύ των ΤΟΕΒ και όταν υπάρχει έλλειψη νερού, αρχίζει η γκρίνια. Αν όμως λειτουργήσουμε με συνεργασία και σωστά, μπορούμε να τα προλάβουμε όλα αυτά. Σ’ αυτό το πλαίσιο, εμείς ως Τμήμα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας, παρακολουθούμε τα δεδομένα της τάσης του νερού σε μια μεγάλη περιοχή. Έχουμε κάνει πρόταση προς την Περιφέρεια, για την εγκατάσταση ενός συστήματος να μετράμε με αυτόματους σταθμούς το νερό, σε διάφορα νευραλγικά σημεία της πεδιάδας της Δράμας. Τώρα μπορεί να μην έχουμε νερό, όμως μπορεί να έχουμε και μια απότομη εισροή του νερού και να έχουμε πλημμύρες. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου δημιουργεί πολύ απότομες αλλαγές σε πολύ μικρές χωρικές περιοχές. Μπορεί δίπλα να έχουμε πλημμύρες και λίγο παραπέρα να έχουμε ανομβρία.

Οπότε εμείς έχουμε κάνει μια πρόταση, όπου μπορεί να τοποθετηθεί ένα σύστημα αυτόματων μετρητών, να μετράει τις παροχές του νερού σε διάφορες σημεία πηγών της πεδιάδας της Δράμας. Στις  πηγές Μυλοποτάμου, του Αγγίτη, του Κεφαλαρίου, της Αγίας Βαρβάρας, για να έχουμε μια συνεχή παροχή στοιχείων, σε σημεία που έχουμε χρονοσειρές από τη δεκαετία του 1960. Αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε ένα σύστημα, το οποίο είναι ρυθμισμένο από το παρελθόν, για να σου δώσει αποτελέσματα στο μέλλον. Το οποίο από μόνο του είναι νεωτεριστικό και καινοτόμο. Δεν ξεκινάει από το μηδέν».

Οικονομία και σχέδια!

Αναγκαστικά πάντα, η κουβέντα καταλήγει στα οικονομικά δεδομένα. Διαθέτει η Πολιτεία τα απαραίτητα κονδύλια για να γίνουν όλα αυτά που απαιτούνται; Όπως σημειώνει ο κ. Μαλκάκης, «ένα πρώτο βήμα, είναι ότι τα τελευταία δυο χρόνια είναι υποχρεωμένες οι Περιφέρειες της χώρας και θα λειτουργήσουν, επιχειρησιακά σχέδια για διάφορους τομείς περιβάλλοντος.

Ένα απ’ αυτά τα περιφερειακά σχέδια, το ανακοίνωσε και ο περιφερειάρχης κ. Μέτιος την περασμένη Δευτέρα. Πρόκειται να συνταχθεί και θα εγκριθεί το περιφερειακό σχέδιο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Κάποιες Περιφέρειες μπορεί να το έχουν κιόλας εντάξει προς έγκριση. Κι αυτό γιατί ίσως μας έσπρωξε λίγο η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε ένα σχέδιο, έχουμε μελετήσει την κλιματική αλλαγή, τις επιπτώσεις που θα έχει στην Περιφέρεια, ή θα πρέπει να μελετηθεί, τι επιπτώσεις θα έχει αυτό στο περιβάλλον οικονομικά και κοινωνιολογικά και τι πρέπει να γίνει. Αυτό είναι ένα καλό πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Κάθε Περιφέρεια θα πρέπει να εκπονήσει ένα τέτοιο σχέδιο που θα λέει: τι βλέπω, τι θα έχω και τι θα κάνω για να μην το έχω ή να λειάνω τις επιπτώσεις απ’ αυτό. Περιμένουμε να δούμε αυτό το σχέδιο. Όταν έχεις ένα σχέδιο, έχεις ένα στόχο. Αν δεν έχεις σχέδιο, δεν έχεις στόχο. Οπότε προχωράμε με καλό βήμα, να έχουμε ένα καλό σχέδιο, δομημένο, σωστό για να προχωρήσουμε στα επόμενα βήματα. Μέτρα και δράσεις, στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ή καλύτερα στη λείανση των επιπτώσεων».