Στις 23 Μαρτίου η μεγάλη γιορτή στο Νευροκόπι

Ο εορτασμός των Αγίων Θεοδώρων

και η αντίσταση του Δ. Νευροκοπίου

στο άνοιγμα λατομείου στην περιοχή

Προσπάθειες σύνταξης φακέλου να ενταχθεί στο έθιμο στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Του Θανάση Πολυμένη

ΤΟ ΕΘΙΜΟ της πανήγυρης κατά των εορτασμό των Αγίων Θεοδώρων στο Νευροκόπι, είναι τόσο παλιό, που χάνεται στα βάθη του χρόνου. Σύμφωνα με πληροφορίες που αναγράφονται στην ιστοσελίδα του Δήμου Κ. Νευροκοπίου «η γιορτή των Αγίων Θεοδώρων, (Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης & Άγιος Θεόδωρος ο Τήρον) είναι ένα έθιμο που επιβιώνει  εδώ και αιώνες στο  Νευροκόπι, από την εποχή του Ιουλιανού του Παραβάτη».

Κάθε χρόνο, στο εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων, οι Νευροκοπιώτες στήνουν ένα μεγάλο πανηγύρι και κάνουν μια μεγάλη διαδρομή σε ένα μονοπάτι ξεκινώντας από το χωριό.

Η τελευταία φορά που έγινε το μεγάλο πανηγύρι, ήταν το 2019, ενώ από το 2020 μέχρι και το 2022 σταμάτησε εξαιτίας των αυστηρών περιοριστικών μέτρων κατά της πανδημίας του κορωνοϊού. Το 2023, παρ’ όλο που είχαν ξεκινήσει κάποιες προετοιμασίες, ακυρώθηκαν όλες οι πανηγυρικές εκδηλώσεις εκτός από το θρησκευτικό κομμάτι, λόγω του πολύνεκρου σιδηροδρομικού δυστυχήματος στα Τέμπη.

Αιτήματα για λατομεία

Για την Κοινότητα Κ. Νευροκοπίου, η εορτή των Αγίων Θεοδώρων, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πατροπαράδοτες παραδόσεις. Ήδη, η Κοινότητα και ο Δήμος, έχουν ξεκινήσει ενέργειες, ώστε να συντάξουν σχετικό φάκελο με πλήρεις ιστορικές αναφορές και άλλα στοιχεία, με στόχο να εντάξουν το έθιμο στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Το εξωκκλήσι των Αγίων Θεοδώρων, βρίσκεται σε υψόμετρο 1150 μέτρων, βορειοανατολικά του Νευροκοπίου και σε μια απόκρημνη πλαγιά, στο «Αλώνι» που βρίσκεται στην περιοχή κοντά στο δρόμο προς τους Ποταμούς.

Παρ’ όλα αυτά, είναι μια περιοχή η οποία έχει μεγάλη ζήτηση από επιχειρήσεις λατομείων, οι οποίες συνεχώς καταθέτουν αιτήματα. Ο Δήμος Κ. Νευροκοπίου, κάνει αρκετή προσπάθεια να μην παραχωρήσει άδειες, καθώς αν ανοίξει κάποιο λατομείο εκεί, τότε το εξωκκλήσι θα καταστραφεί, όπως το ίδιο και η περιοχή και φυσικά η διαδρομή στο μονοπάτι.

Κατ’ επανάληψη ο Δήμος έχει εκφράσεις την αρνητική του θέση για τη συγκεκριμένη περιοχή, και μάλιστα και πολύ πρόσφατα, εντός του 2024. Όπως είχε τονίσει με δηλώσεις του στον «Π.Τ.»  (βλ. «Π.Τ.» 7 Φεβ. 2024) ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Κ. Νευροκοπίου κ. Χατζηκωνσταντίνου, «στην περιοχή έχει βρεθεί μια πηγή νερού, ενώ υπάρχουν στοιχεία πολιτιστικής κληρονομίας στους Αγίους Θεοδώρους. Μάλιστα σε νόμο του 2018 αναφέρεται ότι, απαγορευτικός λόγος για τη λειτουργία λατομείων σε μια περιοχή, είναι και ζητήματα πολιτικής κληρονομιάς ενός τόπου».

Όπως επίσης αναφέρεται σε αρνητική γνωμοδοτική απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Νευροκοπίου, «η περιοχή αποτελεί μόνιμο καταφύγιο άγριας ζωής και χαρακτηρίζεται από σχετικά πλούσια χλωρίδα με ενδημικά είδη, που αρκετά απ’ αυτά προστατεύονται από την εθνική ή/και τη διεθνή Νομοθεσία. Η κάθε λατομική δραστηριότητα προκαλεί διατάραξη στην οικολογία και ο κερματισμός των βιοτόπων αποτελεί μια από της σημαντικότερες απειλές για την Βιοποικιλότητα. Τα είδη χρειάζονται επαρκή, ενιαίο χώρο, εντός του οποίου να μπορούν αναπτύσσονται, να μετακινούνται και να επικοινωνούν, ώστε οι πληθυσμοί τους να διατηρούνται σε καλή κατάσταση».

Νέα αρχή από φέτος

Από φέτος πλέον και μετά από τέσσερα χρόνια κατά τα οποία δεν τηρήθηκε όπως έπρεπε το έθιμο, ο Δήμος Κ. Νευροκοπίου ετοιμάζεται να δώσει έμφαση, όσον αφορά τις εκδηλώσεις στο πανηγυρικό κομμάτι.

Σύμφωνα με το έθιμο, οι προσκυνητές που ξεκινούν από το Νευροκόπι, ανεβαίνουν προς το εξωκλήσι με τραγούδια και χορούς.  Σταματούν στο εξωκλήσι της Αγίας Ελένης για να ξεκουραστούν, και συνεχίζουν μέχρι να φτάσουν στους Αγίους Θεοδώρους όπου θα περάσουν τη νύχτα. Την επόμενη ανάβουν φωτιά και κάνουν μια μικρή λειτουργία στο εξωκλήσι.

Για να ευλογηθεί το “κουλάκι” το βάζουν μπρος στο εξωκλήσι και κάνουν τρεις φορές το γύρο του εξωκλησιού.

Το πρωί αρχίζουν να κατεβαίνουν. Σταματούν σε ένα διάσελο όπου φυτρώνουν οι “κότκες” (ή “κότσιτσι-μάτσιτσι”), ένα είδος γαλάζιων κρίνων με χνουδωτά πέταλα, γνωστοί και ως “Pulsatilla halleri”, τους οποίους μαζεύουν για να δώσουν στις νέες κοπέλες του χωριού όταν θα φτάσουν στο “Αλώνι”. Η παράδοση λέει ότι τις “κότκες” τις βάζουν οι κοπέλες κάτω από το μαξιλάρι τους για να δουν ποιον θα παντρευτούν. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η ιδιαίτερη ομορφιά των κρίνων αυτών, δεδομένου ότι ανθίζουν μέσα στο χιόνι δηλώνει περίτρανα τη δύναμη της φύσης, και προμηνύει την επερχόμενη Άνοιξη και την Ανάσταση. Στο “Αλώνι” ο κόσμος περιμένει την επιστροφή των προσκυνητών.

Από το 2015 και μετά, με πρωτοβουλία του συμβουλίου της Κοινότητας Κάτω Νευροκοπίου  σε συνεργασία με «Αγιοθεοδωρείτες» και  πολιτιστικούς συλλόγους, στο Αλώνι πραγματοποιείται η αναβίωση του ανταμώματος με παραδοσιακές φορεσιές το οποίο συνοδεύεται με γλέντι και άφθονα νηστίσιμα εδέσματα. Αξίζει να αναφέρουμε και τη συμβολή του Εφημέριου του Αγίου Δημητρίου, ο οποίος κάθε χρόνο ανεβαίνει και τελεί παράκληση προς τους Αγίους και στη συνέχεια μαζί με τους προσκυνητές μεταφέρει την εικόνα από το εξωκλήσι στο αλώνι. Μια διαδρομή 5 χλμ περίπου.

Έχει ενδιαφέρον να ψάξει κανείς την πλούσια παράδοση που συνοδεύει αυτό το έθιμο, θρησκευτική και λαϊκή. Το θαύμα των κολλύβων των Αγίων Θεοδώρων έχει μεγάλη σημασία για τους Νευροκοπιώτες και το προσκύνημα είναι συνυφασμένο με την ύπαρξή τους. Οι Άγιοι Θεόδωροι είναι αυτοί που μαζί με τον Άι Λια δημιούργησαν κάποτε μια αλυσίδα προστασίας για τους κατοίκους της περιοχής, γι’ αυτό και κατέχουν ιδιαίτερη θέση στην καρδιά τους. Η ανάβαση στο εξωκλήσι είναι για κάποιους δια βίου τάμα και μεταφέρεται από τον πατέρα στον γιο, από γενιά σε γενιά.

Οι φωτογραφίες είναι από τον εορτασμό των Αγίων Θεοδώρων του 2019 και μας έχουν παραχωρηθεί από τον κ. Ησαΐα Χατζηκωνσταντίνου.