Το ταξίδι της ανθρώπινης ιστορίας

μέσα από τη διατήρηση των σπόρων

στην περιοχή της Δράμας

Μιλάνε στον «Π.Τ.» ο ιδρυτής του «Πελίτι» κ. Σαϊνατούδης και η διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δράμας κα. Πουλιούδη

Του Θανάση Πολυμένη

ΜΙΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ πρωτότυπη όσο και ενδιαφέρουσα οπτική γωνία της ανθρώπινης ιστορίας μέσα στα χρόνια, είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε, το βράδυ της Τετάρτης 12 Ιουνίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας.

Αυτή η οπτική γωνία – την οποία στην καθημερινότητά μας συνήθως αγνοούμε οι περισσότεροι – έχει να κάνει με τους παραδοσιακούς σπόρους και το ταξίδι του ανθρώπου μέσω αυτών εδώ και χιλιάδες χρόνια. Αυτοί οι σπόροι, που όλους αυτούς τους αιώνες, μας κράτησαν στη ζωή, καθόρισαν τη διατροφή μας και το είναι μας, τον πολιτισμό, σήμερα – δυστυχώς – κοντεύουμε να τους ξεχάσουμε, καθώς έχουμε πλέον στραφεί ή στρεφόμαστε, σε μια διαφορετική διατροφή, η οποία αποδεικνύεται ολοένα και πιο εχθρική προς τον άνθρωπο.

Κεντρικός τίτλος της εκδήλωσης που διοργάνωσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας, σε συνεργασία με την εναλλακτική κοινότητα «Πελίτι»: «Η Ιστορία μας μέσα από το ταξίδι των παραδοσιακών σπόρων». Την εκδήλωση στήριξε με την παρουσία μουσικών το Δημοτικό Ωδείο Δράμας, ενώ παρόντες ήταν ο αντιπρόεδρος του Πολιτιστικού Οργανισμού Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους κ. Παρασκευαΐδης, ο αντιδήμαρχος Τουρισμού και αντιπρόεδρος της ΔΕΥΑΔ κ. Γεωργιάδης, καθώς και ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Αθλητισμού και Παιδείας του Δήμου Παρανεστίου κ. Γιαϊλόγλου.

Στην εκδήλωση μίλησε ο εμπνευστής και ιδρυτής του «Πελίτι» κ. Σαϊνατούδης, καθώς και η αν. διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δράμας κα. Πουλιούδη.

Αυτό που αναδείχθηκε μέσα από τις ομιλίες τους, είναι ότι οι σπόροι αποτελούν ένα ζωντανό κομμάτι του πολιτισμού μας, έχουν χρώμα, γεύσεις και αρώματα, αντοχή στις ασθένειες και στις καιρικές συνθήκες καθώς το κλίμα αλλάζει, ενώ έχουμε τη δυνατότητα να κρατάμε σπόρους κάθε χρόνο για το μέλλον.

Μέσα από αυτή την εκδήλωση, αναδείχθηκε επίσης και η ιστορική συνέχεια των σπόρων  που έχουν βρεθεί στον προϊστορικό οικισμό του Αρκαδικού Δράμας που χρονολογείται 9.000 χρόνια πριν.

Σαϊνατούδης: Μια ποικιλία που βγήκε ξανά στα χωράφια

Μιλώντας στον «Π.Τ.» ο κ. Σαϊνατούδης, εξηγεί ότι  πρόκειται για μια ιδιαίτερη εκδήλωση, όπου «γίνεται αναφορά στο μονόκοκκο σιτάρι και στα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στην περιοχή μας και συγκεκριμένα στον Αρκαδικό Δράμας».

Όπως τονίζει ο κ. Σαϊνατούδης, «μια από τις μεγάλες επιτυχίες που έχει κάνει το Πελίτι σε συνεργασία με την Τράπεζα Γενετικού Υλικού και τον καλλιεργητή Αλέκο Σαρηγιαννίδη, είναι ότι καταφέραμε να βγάλουμε από την Τράπεζα Γενετικού Υλικού στους αγρούς ξανά το μονόκοκκο σιτάρι και σήμερα να υπάρχει και στα χωράφια και στα ράφια των καταστημάτων μια ποικιλία που υπήρχε πριν από 9.000 χρόνια που κινδύνευσε να εξαφανιστεί παντελώς από την ελληνική ύπαιθρο, σήμερα καλλιεργείται».

Αυτό που ιδιαίτερα τονίζει ο κ. Σαϊνατούδης, είναι ότι «το 2003 καταφέραμε να βγάλουμε την ποικιλία αυτά στα χωράφια ξανά σε μεγάλη ποσότητα και από τότε κάνουμε έναν συνεχή αγώνα, ώστε να συνεχίσει να υπάρχει αυτή η ποικιλία, να την καλλιεργούν οι αγρότες μας και οι καταναλωτές να την χρησιμοποιούν για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της».

Όπως εξηγεί ο κ. Σαϊνατούδης, «μονόκοκκο σιτάρι είχε βρεθεί εκτός από τη Δράμα και στο Καλαμπουρνάκη της Θεσσαλονίκης, στην Καλαμπάκα και αλλού, όπως και στη Βουλγαρία και αλλού, που σημαίνει ότι ήταν μια ποικιλία που χρησιμοποιούνταν ευρέως εκείνα τα χρόνια».

Πουλιούδη:  Η χρησιμότητα των σπόρων

Μιλώντας στον «Π.Τ.» η κα. Πουλιούδη, σημειώνει ότι αυτοί οι σπόροι, «διατηρήθηκαν χάρη της θερμοκρασίας και έκαναν έναν αγώνα δρόμου και έφτασαν μέχρι εμάς. Οι σπόροι αυτοί απανθρακώθηκαν και έτσι σήμερα έχουμε αυτή τη δυνατότητα να μιλήσουμε για φυτικά κατάλοιπα τα οποία χρησιμοποιούσαν, καλλιεργούσαν, αποθήκευαν και συντηρούσα οι πρόγονοί μας».

Όπως λέει η ίδια, «έχουμε τη δυνατότητα να έχουμε απανθρακωμένους σπόρους που έχουν βρεθεί σε διάφορους χώρους όπως στον Αρκαδικό, στους Σιταγρούς, στην Καλή Βρύση και στην Πλατανιά. Από εκεί και πέρα, μπορούμε να εξηγήσουμε την καθημερινότητα των ανθρώπων εκείνων των εποχών και πως τους χρησίμευαν και τους χρησιμοποιούσαν. Η φωτιά διατήρησε αυτούς τους σπόρους, που σημαίνει ότι μπορεί να τους χρησιμοποιούσαν ακόμα και καβουρδισμένους σε ορισμένες περιπτώσεις».

Αυτό που σημειώνει η κα. Πουλιούδη, είναι ότι «πιθανόν χρησιμοποιούσαν τους σπόρους και τα φυτά αυτά για ένδυση και υπόδηση, αλλά και για την καθημερινή τους ζεστασιά. Γιατί, όταν επεξεργάζονταν τα υπολείμματα των σπόρων, βρισκόντουσαν κοντά στη φωτιά και έτσι μπορούσαν να ζεσταθούν».

Όπως σημειώνει η ίδια, «η διατροφή τους βασιζόταν σ’ αυτούς τους σπόρους και μάλιστα έχουμε και μικρο-ειδώλια από ψωμιά, ακόμα και μικρούς φούρνους και τριπτήρες, οι οποίοι χρησίμευαν στο άλεσμα των σπόρων για να παράγουν το αλεύρι για τη διατροφή τους».

Τι βρέθηκε στη Δράμα

Χαρακτηριστικά είναι τα ευρήματα στον τύμβο των Σιταγρών, όπου έχουμε την πιο ολοκληρωμένη εικόνα της οικοσκευής ενός σπιτιού της νεότερης φάσης της εποχή του χαλκού, την οποία μας παρέχει το «καμένο σπίτι». Είναι πασσαλόπηκτο κτίσμα με τρεις χώρους στους οποίους στεγάζονται διάφορες δραστηριότητες της οικιακής ζωής και οικοτεχνίας.  Οι εσωτερικοί τοίχοι του σπιτιού είναι επιχρισμένοι με πηλό. Μετά τον προθάλαμο ακολουθεί ο κύριος χώρος του σπιτιού, στο κέντρο του οποίου σώζονται τμήματα μιας μεγάλης εστίας με αγγεία γύρω της.  Για την αποθήκευση των δημητριακών, των οσπρίων και των καρπών κατασκευάζονταν πιθόσχημα αγγεία από ωμό πηλό ή ανοίγονταν ορύγματα στο έδαφος, τα τοιχώματα των οποίων επιστρώνονταν με πηλό.

Ο νεολιθικός οικισμός των Σιταγρών, αναπτύχθηκε σε χαμηλό άνδηρο της δυτικής όχθης του ποταμού Αγγίτη. Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από την αγγλική Αρχαιολογική Σχολή σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Λος Άντζελες στο τέλος της δεκαετίας του ’60, αποκάλυψαν επάλληλα στρώματα κατοίκησης Μέσης και Νεότερη Νεολιθικής Εποχής που χρονολογούνται από τα μέσα της 6ης έως τα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ.