Το έθιμο και ο εορτασμός της πολιούχου Αγίας Βαρβάρας

Τα καραβάκια των ευχών

και το έδεσμα της βαρβάρας

Του Θανάση Πολυμένη

ΚΑΝΕ ΤΟ καλό και ρίξτο στο γιαλό, λέει μια παροιμία. Εμείς όμως εδώ στη Δράμα, τις πρώτες του Δεκέμβρη λέμε: κάνε ένα καραβάκι και ρίξτο στην Αγία Βαρβάρα και κάνε μια ευχή! Ένα κομμάτι φελιζόλ, ένα κομμάτι από πλαστικό μπουκάλι, βαμμένο με πολύχρωμες μπογιές, ένα καλαμάκι για ιστό κι ένα γαλάζιο χαρτάκι για σημαία. Ένα κεράκι ρεσό καλά κολλημένο πάνω στο αυτοσχέδιο καραβάκι και δρόμο για τις πηγές της Αγίας Βαρβάρας.

Μικροί και μεγάλοι, εδώ και λίγες μέρες, έχουν ήδη ξεκινήσει να επιδίδονται στην κατασκευή καραβιών, ικανών τουλάχιστον να μην βουλιάξουν! Αυτό είναι το πρωτεύον σημείο. Παιδιά στους Παιδικούς Σταθμούς και στα Σχολεία, αυτές τις μέρες ετοιμάζουν πυρετωδώς καραβάκια. Με μπόλικη φαντασία, πολλά χρώματα, ποικιλία σχεδίων, πανσπερμία ιδεών και ό,τι ήθελε προκύψει. Ακόμα και σύλλογοι, κάθονται και κάνουν τα δικά τους ομαδικά καραβάκια.

Ανήμερα του εορτασμού της Αγίας Βαρβάρας, κυρίως τις απογευματινές ώρες, οι Δραμινοί κατεβαίνουν στις ομώνυμες πηγές στο κέντρο της πόλης. Μετά από τη λιτανεία της ιερής εικόνας της Αγίας, ο τόπος σφύζει από κόσμο. Γίνεται το αδιαχώρητο. Μικροί και μεγάλοι με τα καραβάκια τους.

Ανήμερα το πρωί της εορτής της Αγίας Βαρβάρας, όλοι οι Δραμινοί και οι επισκέπτες της πόλης, πηγαίνουν στις πηγές για να πλυθούν  με το νερό, που αποβραδύς έχει αγιάσει η Αγία.

Η λιτανεία

Η λιτανεία ξεκινάει συνήθως το απόγευμα της παραμονής του εορτασμού. Φέτος, ο εορτασμός εκ μέρους της Ιεράς Μητροπόλεως Δράμας, θα ξεκινήσει με παράκληση προς την Αγία Βαρβάρα στις 15.00, το απόγευμα της Κυριακής 3 Δεκεμβρίου, στο ναΰδριο μπροστά στις πηγές.

Στις 16.00, θα ακολουθήσει η λιτανεία. Από το ναΰδριο της Αγίας Βαρβάρας, η Ιερή εικόνα και τα Ιερά λείψανα της Αγίας, θα περιηγηθούν στους κεντρικούς δρόμους της πόλης. Η λιτανεία ακολουθεί τη διαδρομή από την Αγία Βαρβάρα, προς την οδό Γ. Σταύρου και από εκεί προς την οδό Καραϊσκάκη, στην Εθνικής Αμύνης. Κάνει το γύρο της πλατείας Ελευθερίας και ανηφορίζει προς την οδό Βενιζέλου για να καταλήξει στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου.

Στις 17.00 το απόγευμα, θα τελεστεί ο Μέγας πανηγυρικός Εσπερινός χοροστατούντος του σεβασμιοτάτου Μητροπολίτου Δράμας κ. Παύλου. Τέλος, θα ακολουθήσει αγρύπνια στο ναΰδριο της Αγίας Βαρβάρας από τις 21.00 έως και τα μεσάνυχτα.

Το πρωί ανήμερα του εορτασμού της πολιούχου και ώρα 09.00, στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Εισοδίων της Θεοτόκου θα τελεσθεί όρθρος και Αρχιερατική Θεία Λειτουργία.

Η βαρβάρα

Το δεύτερο χαρακτηριστικό του εθίμου, είναι η βαρβάρα. Όλες οι νοικοκυρές, αλλά και αρκετοί Πολιτιστικοί Σύλλογοι, ετοιμάζουν το παραδοσιακό έδεσμα της βαρβάρας, με  κύριο συστατικό το σιτάρι, το οποίο βράζει με μπόλικες σταφίδες και σερβίρεται ζεστή με κανέλα και τριμμένα ή ολόκληρα κομμάτια καρύδι.

Τι λέει ο θρύλος;

Σύμφωνα με το θρύλο που τυλίγει τις πηγές της πόλης, όταν το 1830 η Δράμα κατακτήθηκε από τους Τούρκους, το εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας γκρεμίστηκε για να χτιστεί στη θέση του ένα τζαμί. Τα σχέδια των κατακτητών όμως άλλαξαν, καθώς ανήμερα της Αγίας Βαρβάρας η περιοχή πλημμύρισε με νερό και έτσι το τζαμί δεν χτίστηκε ποτέ.

Από τότε η Αγία Βαρβάρα έγινε η πολιούχος της Δράμας και ακριβώς απέναντι από τη λίμνη με τα θεμέλια, χτίστηκε η καινούρια εκκλησία που αφιερώθηκε στην Αγία που έσωσε το εκκλησάκι της. Έκτοτε, στις 4 του Δεκέμβρη κάθε χρόνο η πόλη μας τιμά τη μνήμη της πολιούχου της.

Τον θρύλο αυτό ακολούθησε το έθιμο με τα καραβάκια, οι εκδοχές του οποίου είναι δύο. Σύμφωνα με την πρώτη, την παραμονή της Αγίας Βαρβάρας μετά τη λιτανεία, ο κόσμος έστελνε στο βυθισμένο εκκλησάκι το κεράκι του για την Αγία πάνω σε ένα σανίδι από ξύλο.

Η δεύτερη εκδοχή βασίζεται στο ότι η Αγία Βαρβάρα εκτός από προστάτιδα του πυροβολικού ήταν και η προστάτιδα των κοριτσιών που τις φυλούσε από τη γλωσσοφαγιά και βοηθούσε τα «τυχερά» του γάμου τους. Έτσι όλα τα ελεύθερα κορίτσια στις 3 του Δεκέμβρη, κατά τη διάρκεια του εσπερινού και μόλις σκοτείνιαζε, άναβαν κεριά στον ανατολικό τοίχο της λίμνης.

Κάποιες κοπέλες έβαζαν τα κεράκια τους πάνω σε σανίδες ξύλου και μαζί με μια ευχή τα έστελναν στο βυθισμένο εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας. Η πορεία της σανίδας στη λίμνη έδειχνε αν η ευχή θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Αν το κεράκι έσβηνε θεωρούνταν αποτυχία αλλά η ελπίδα έμενε, καθώς το επόμενο πρωί όλα τα κορίτσια κατέφθαναν και πάλι στη λίμνη για να πλυθούν με το νερό που η Αγία Βαρβάρα είχε αγιάσει το προηγούμενο βράδυ.