Από την Πανηπειρωτική Ένωση Δράμας

Τα ηπειρώτικα έθιμα

του Δωδεκαημέρου

και τα «σπάργανα του Χριστού»

Μιλάει στον «Π.Τ.» ο Φιλόλογος κ. Γρηγόρης Μαρτίνης

Του Θανάση Πολυμένη

ΜΕ ΜΙΑ πολύ ωραία εκδήλωση λίγες μέρες πριν από τα Χριστούγεννα, η Πανηπειρωτική Ένωση Δράμας εισέρχεται στο εορταστικό κλίμα, με την παρουσία των εθίμων του Δωδεκαημέρου στην περιοχή της Ηπείρου.

Στο πλαίσιο αυτό, η Πανηπειρωτική Ένωση Δράμας, πραγματοποίησε το βράδυ της Κυριακής 15 Δεκεμβρίου, εκδήλωση με  θέμα τα έθιμα των Χριστουγέννων στην περιοχή της Ηπείρου.

Κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο Φιλόλογος κ. Γρηγόρης Μαρτίνης, με ηπειρώτικη καταγωγή ο ίδιος, ο οποίος και αναφέρθηκε διεξοδικά στα έθιμα του Δωδεκαημέρου.

Χαρακτηριστικό είναι μάλιστα ότι, κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, το έθιμο τα «σπάργανα του Χριστού» πραγματοποιήθηκε μπροστά στους παριστάμενους.

Αναλυτικότερα και μιλώντας στον «Π.Τ.» ο κ. Μαρτίνης, εξηγεί ότι «τα έθιμα στην περιοχή της Ηπείρου ξεκινούν από την παραμονή των Χριστουγέννων και ολοκληρώνονται την ημέρα των Φώτων. Όλο αυτό είναι το Δωδεκαήμερο, με την έννοια ότι τα Φώτα δεν υπολογίζονται στις 12 μέρες γιατί ανοίγει μια καινούρια εποχή. Αυτά τα έθιμα που παρουσιάζουμε εδώ, είναι μέρος μιας γενικότερης εργασίας η οποία μέχρι στιγμής δεν έχει εκδοθεί ακόμα».

Σημειώνει ακόμα, ότι «το χαρακτηριστικό της περιόδου είναι κάτι που δεν συναντούμε σε άλλη φάση του έτους. Και αυτό είναι ότι, τελειώνει ο ένας χρόνος κι αρχίζει ο άλλος. Έχουμε δηλαδή κατά ένα τρόπο την αίσθηση της απώλειας, καθώς τελειώνει ο ένας χρόνος, αμέσως όμως έρχεται ο επόμενος με τις ελπίδες, τις ευχές και τα όνειρα».

Αυτό που επισημαίνει μιλώντας στον «Π.Τ.», είναι ότι, «από τα σπουδαιότερα έθιμα που τηρούνται ακόμα και σήμερα σε πολλά χωριά της Ηπείρου, είναι τα “σπάργανα του Χριστού”. Πρόκειται για ένα παλιό και πολύ γνωστό έθιμο, το οποίο μάλιστα αναφέρεται και από τον Κρυστάλλη από το 1895».

Αναφορά έκανε ακόμα ο κ. Μαρτίνης και στα έθιμα στον πανελλαδικό χώρο γενικότερα, όπως «της ύπαρξης των Καλλικάντζαρων, στους οποίους δίνουμε και κάποιες παραστάσεις εδώ που έχουν κάνει σοβαροί καλλιτέχνες εκείνα τα χρόνια, κάνουμε αναφορά στο χριστουγεννιάτικο δέντρο που ως έθιμο δεν ήταν ελληνικό, γίνεται ειδική αναφορά όπως και το πώς αντέδρασαν τότε οι Έλληνες και επίσης, αναφορά και στα πρωτοχρονιάτικα έθιμα καθαρά ηπειρώτικα τα οποία σχετίζονται κυρίως με τον γεωργικό και κτηνοτροφικό βίο.  Διότι εκεί περισσότερο ήταν κτηνοτρόφοι και γεωργοί».

Τα «σπάργανα του Χριστού»

Ερωτώμενος για το ποια έθιμα τηρούνται ακόμα σήμερα στην περιοχή της Ηπείρου, ο κ. Μαρτίνης εξηγεί ότι «ένα απ’ αυτά που τηρούνται σήμερα σε πολλά χωριά της Ηπείρου, είναι τα «σπάργανα του Χριστού», όπως και τα κάλαντα βέβαια, ενώ τα κτηνοτροφικά έθιμα της Πρωτοχρονιάς δεν υφίστανται πια».

Εξηγώντας τι ακριβώς είναι τα «σπάργανα το Χριστού», σημειώνει: «Μια πλάκα από σχιστόλιθο, απ’ αυτές που στεγάζουν τα σπίτια όταν δεν βάζουν κεραμίδια, την έβαζαν πάνω σε μια πυροστιά στο τζάκι και αφού καιγόταν καλά, έβαζαν επάνω ρευστό ζυμάρι το οποίο όταν ψηνόταν καλά το έβαζαν σε ένα ταψί. Έτσι έβαζαν το ένα πάνω στο άλλο και ενδιάμεσα έβαζαν μέλι ή ζάχαρη. Έριχναν καυτό νερό και αυτό γινόταν σιρόπι και ένα θαυμάσιο γλυκό. Υποτίθεται ότι αυτά ήταν τα ρουχαλάκια που ντύθηκε ο Χριστός όταν γεννήθηκε. Γι’ αυτό έδιναν σχήμα όταν μπορούσαν κάλτσας, κάποιο ρούχο ή ότι άλλο. Γι’ αυτό λέγονται «Σπάργανα του Χριστού». Μάλιστα, στην εκδήλωση παρουσιάστηκε η παρασκευή του εθίμου.