Αναβίωση μετά από 700 χρόνια!!!
Η αποκάλυψη του παλίμψηστου
της Παναγίας της Χρυσοκεφάλου
στο Δήμο Κάτω Νευροκοπίου
ΕΝΑ ΣΠΟΥΔΑΙΟ έθιμο αναβιώνει μετά από επτά αιώνες, ο Δήμος Κ. Νευροκοπίου την παραμονή της 25ης Μαρτίου 2025.
Συγκεκριμένα, την παραμονή του Ευαγγελισμού στις 24 Μαρτίου, και μετά από επτά αιώνες, οι κάτοικοι της περιοχής στην Κοινότητα Χρυσοκέφαλος του Δήμου Κ. Νευροκοπίου, θα υμνήσουν την χάρη της Παναγίας της Χρυσοκεφάλου.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα, στις 19.30 θα τελεστεί Πανηγυρικός Εσπερινός και στις 20.30 Ιερά Λιτανεία (περιφορά) της εικόνας της Παναγίας της Χρυσοκεφάλου. Στις 21.00, θα ακολουθήσει προσφορά κεράσματος και στις 21.30 θα τελεστεί Όρθρος και Πανηγυρική Θεία Λειτουργία προς τιμήν της Παναγίας Χρυσοκέφαλου.
Σύμφωνα με στοιχεία που δίνει στη δημοσιότητα ο κ. Γιώργος Μουρουζίδης, η Παναγία η Χρυσοκέφαλος στην Τραπεζούντα του Πόντου ήταν μεγάλος ναός και μάλιστα Μητρόπολη, ενώ σήμερα στην Ελλάδα δεν υπάρχει το όνομά της σε κανένα ναό ή σε κάποια κοινότητα.
Όλοι οι κάτοικοι του χωριού Χρυσοκέφαλος του Δήμου Κάτω Νευροκοπίου, είναι προσφυγικής καταγωγής, προερχόμενοι, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, από την περιοχή της Τραπεζούντας.
Από το 1938 άρχισε η ανέγερση του ναού του χωριού, από το υστέρημα κυρίως και με την προσωπική εργασία των κατοίκων του χωριού, η οποία ολοκληρώθηκε το 1955.
Το 1928 το χωριό ονομάστηκε Χρυσοκέφαλος από την «Παναγία την Χρυσοκέφαλο» της Τραπεζούντας , η οποία θεωρείται η πιο παλιά εκκλησία της πόλης, με κτήτορα τον βασιλιά της Καππαδοκίας και Τραπεζούντας Αννιβαλιανό, που ήταν γαμπρός του Μεγάλου Κωνσταντίνου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει στη δημοσιότητα ο κ. Μουρουζίδης, «η παράδοση αποδίδει την επωνυμία “Χρυσοκέφαλος” είτε στην χάλκινη κάλυψη των πλακών του τρούλου του Ναού, που από μακριά φάνταζε χρυσός, είτε στην ύπαρξη σε αυτόν εικόνας της Θεοτόκου με ανάλογη χρυσή επένδυση. Επειδή όμως ο Ναός αναφέρεται στις πηγές με την επωνυμία “Χρυσοκέφαλος” ήδη από τον 11ο αιώνα, ενώ ο τρούλος του χρονολογείται στο 12ο αιώνα, η εκδοχή που αναφέρεται στην εικόνα πρέπει να θεωρηθεί πιο πιθανή. Πρόκειται για την εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας που υπήρχε στον ναό. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς κατασκευάστηκε ο Ναός, πάντως στις αρχές του 11ου αιώνα υπήρχε ήδη, όταν ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος χορήγησε την διακόσμησή του.
Καταπληκτικά ψηφιδωτά, πολύχρωμα μάρμαρα, καθώς επίσης αρχαιοελληνικοί ραβδωτοί ιωνικοί κίονες και κιονόκρανα, στόλιζαν τον μεγάλο Ναό. Ήταν ο μητροπολιτικός Ναός της Τραπεζούντας την εποχή των μεγάλων Κομνηνών.
Μετά την αποτελεσματική αντιμετώπιση της τουρκικής επίθεσης στην Τραπεζούντα το 1223, η εικόνα κοσμήθηκε από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Α΄ με “λίθους τιμίους και μαργάρους λαμπρούς”.
Είναι κρίμα που δεν έχει διασωθεί η εντυπωσιακή, εσωτερική διακόσμηση αυτού του εξαιρετικά σημαντικού Ναού.
Ο Ναός καταστράφηκε τον Ιούλιο του 1341, κατά την πυρπόληση της Τραπεζούντας από τους Τούρκους Αμιτιώτες και ανακαινίσθηκε εκ βάθρων υπό του Τραπεζούντος Ακακίου. Μετά την αποκατάσταση, την ημέρα του Ευαγγελισμού που πανηγύριζε ο Ναός, τελέσθηκαν τα εγκαίνια του νέου ανακαινισμένου Ναού. Στην Ωδή των εγκαινίων αναφέρεται «εις τον κοσμόσωστον και θείον ευαγγελισμόν … καθ ήν γέγονε νύν και η τήσδε εορτής επωνύμου ιδρυμένου νέου ναού». Οι αυτοκράτορες Κομνηνοί μετά από νικητήριους πολέμους προσέφεραν πολλά αφιερώματα, στην Παναγία (Θεοτόκο) Χρυσοκεφάλου.
Ο Fallmerayer o οποίος είχε επισκεφθεί τον Ναό το 1840 είχε δει ολόκληρο το μωσαϊκό, το οποίο αναπαρίστανε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου … «Οι κυανές και χρυσές ψηφίδες της εικόνας σπινθηροβολούσαν και άστραφταν από τις ακτίνες του ήλιου».
Μετά το 1461 που έπεσε η Τραπεζούντα ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί.
Το 1880 μεγάλο μέρος του ψηφιδωτού του επάνω μέρους της μεγάλης αψίδας καλύφθηκε με κονίαμα.
Δεν υπάρχει σε όλο τον χριστιανικό κόσμο «Παναγία Χρυσοκέφαλος», ούτε χωριό με το όνομα της.
Όλες οι εκκλησίες και τα μοναστήρια του Πόντου δοξάζονται στην Ελλάδα, πλην της «Παναγίας της Χρυσοκεφάλου».
Ήρθε η στιγμή μετά από επτά αιώνες λήθης να αποκαταστήσουμε την τιμή και την μνήμη της προστάτιδας των Κομνηνών.
Φέτος, για πρώτη φορά μετά από επτά αιώνες θα υμνηθεί η χάρις της «Παναγίας της Χρυσοκεφάλου».
Η χαμένη αχλή των αιώνων της δόξας της αποκαλύπτεται σε ένα μικρό χωριό.
Η εκκλησία του χωριού μας στέλνει μήνυμα ελευθερίας στην πάλαι ποτέ κραταιά πρωτεύουσα των Κομνηνών, αποκαλύπτοντας το παλίμψηστο των γραφών της πίστης και της ιστορίας μας».
