Παρουσιάστηκαν τα πρακτικά του Συνεδρίου από το Ίδρυμα της Βουλής

100 χρόνια μετά, οι πρόσφυγες

του 1922 και η δημιουργία

της νέας Ανατολικής Μακεδονίας

Μιλάει στον «Π.Τ.» η κα. Γ. Βλαχοδήμου για την εποχή του Βενιζέλου και τη Δράμα

Του Θανάση Πολυμένη

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ τη συμπλήρωση εκατό ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία διοργάνωσε ένα πλούσιο κύκλο δράσεων και εκδηλώσεων (εκθέσεις, εκδηλώσεις, συνέδρια, εκδόσεις και ερευνητικά προγράμματα).

Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τους Δήμους Καβάλας και Δράμας επιστημονικό συνέδριο με θέμα: «100 χρόνια μετά: οι πρόσφυγες του 1922 και η δημιουργία της νέας Ανατολικής Μακεδονίας» στις 11-13 Νοεμβρίου 2022.

Η παρουσίαση των πρακτικών τού επιστημονικού συνεδρίου έγινε το απόγευμα του περασμένου Σαββάτου και διοργανώθηκε από το Ίδρυμα της Βουλής σε συνεργασία με τον Δήμο Δράμας και τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Δράμας. Στην εκδήλωση μίλησαν για την έκδοση των πρακτικών η δρ. ιστορίας Γεωργία Μπακάλη και η δρ. ιστορίας Γεωργία Βλαχοδήμου, ενώ τις ομιλήτριες παρουσίασε ο συγγραφέας Βασίλης Τσιαμπούσης.

Από αρ. η κα. Βλαχοδήμου, η κα. Μπακάλη και ο κ. Τσιαμπούσης.

Ένας συλλογικός τόμος

H Μικρασιατική Καταστροφή αναμφισβήτητα υπήρξε ένα από τα πιο σημαντικά και ταυτόχρονα «τραυματικά» γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Με τη Συνθήκη της Λωζάννης και την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών, το ελληνικό κράτος εν μέσω οικονομικής εξαθλίωσης κλήθηκε να αποκαταστήσει, να στεγάσει και να σιτίσει τους νεοαφιχθέντες πρόσφυγες. Ταυτόχρονα, η Μεγάλη Ιδέα, το όνειρο της ελληνικής κοινωνίας και ο βασικός σκοπός της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής για σχεδόν έναν αιώνα, εγκαταλείφθηκε οριστικά.

Στον συλλογικό τόμο Πρακτικά Συνεδρίου «100 χρόνια μετά: οι πρόσφυγες του 1922 & η δημιουργία της νέας Ανατολικής Μακεδονίας» (Αθήνα 2024) παρουσιάζονται ζητήματα γύρω από την ανταλλαγή, τις νομικές, πολιτικές και ηθικές διαστάσεις της, και την εγκατάσταση των προσφύγων. Η Δράμα και η Καβάλα υπήρξαν οι περιοχές με τη μεγαλύτερη, σε ποσοστό πληθυσμού, εγκατάσταση προσφύγων βάσει της απογραφής του 1928: δύο στους τρεις κατοίκους της Καβάλας και της Δράμας ήταν πρόσφυγες. Πώς, άραγε, κατέστη δυνατή η εγκατάσταση ενός τέτοιου αριθμού σε μια περιοχή κατεστραμμένη από διαδοχικούς πολέμους και δύο, ήδη, βουλγαρικές κατοχές (1912-1913 και 1916-1918); Πώς συνέβαλε η έλευση αυτού του νέου πληθυσμού στην αλλαγή των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών της περιοχής; Πώς αποτυπώθηκε η παρουσία του στο πολιτικό πεδίο;

Βλαχοδήμου: Με τους πρόσφυγες η Δράμα είναι μια νέα χώρα

Η κ. Γεωργία Βλαχοδήμου, η οποία εργάστηκε επί σειρά ετών σε Λύκεια της Δράμας, συμμετέχει στον τόμο με το κείμενο «Εθνικές εκλογές στη Δράμα και την περιοχή της, 1923-1936».

Σε δηλώσεις της για τις πολιτικές εξελίξεις του Μεσοπολέμου, τόσο σε πανελλαδικό επίπεδο όσο και σε τοπικό επίπεδο, η κ. Βλαχοδήμου ανέφερε: «Η Δράμα και γενικότερα η Ανατολική Μακεδονία, με τον ερχομό των προσφύγων είναι μία νέα χώρα και οι πολιτικές επιλογές των προσφύγων ήταν κοντά στον Βενιζέλο και γενικότερα στα φιλοβενιζελικά κόμματα. Η πολιτική τους τοποθέτηση εκφράστηκε ξεκάθαρα στο πρώτο προσφυγικό συνέδριο στην Αθήνα και η πολιτογράφηση των προσφύγων ήταν ένα πρώτο μέλημα και για τους πολιτευτές της Δράμας. Τους δόθηκαν πολιτικά δικαιώματα από την επαναστατική επιτροπή ήδη από τον Οκτώβριο του ’23 και στις πρώτες εκλογές που θα γίνουν στη Δράμα, πρώτες χωρίς τη συμμετοχή των μουσουλμάνων και οι πρώτες που γίνονται χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ο Νομός Καβάλας».

Όπως τόνισε, «στη συνέχεια θα στηρίξουν με ένα υψηλό ποσοστό τον Βενιζέλο. Στις εκλογές του 1928, για παράδειγμα, έχουμε πανελλαδικά ποσοστά γύρω στο 46% και κάτι, και στη Δράμα κοντά στο 66%, ενώ η Καβάλα έχει 75%. Ο Βενιζέλος έρχεται να καλύψει ένα ιδεολογικό κενό της Μεγάλης Ιδέας. Είναι η επανάκαμψη του Βενιζέλου το 1928 και έρχεται με προτάσεις για ανάπτυξη, πολιτική, κοινωνική και οικονομική. Θα εξαγγείλει μεγάλα έργα στην περιοχή των Νέων Χωρών και ειδικότερα σε εμάς τα έργα των Τεναγών Φιλίππων –είναι πάρα πολύ σημαντικά-, οικιστικά προγράμματα, στεγαστικά, οδικό δίκτυο κλπ.

Θα παραμείνει σταθερή η δύναμή του, παρά την άνοδο του Λαϊκού Κόμματος, μετά το 1932 κυρίως, με την οικονομική κρίση και την υπογραφή πιο μπροστά, το 1930 του Ελληνοτουρκικού συμφώνου, με το οποίο χάνεται κάθε ελπίδα των προσφύγων για αποζημίωση. Οπότε αρχίζει να χάνει τη δύναμή του ο Βενιζέλος, όχι όμως στη Δράμα, όπου πάλι τα ποσοστά παραμένουν υψηλά, γύρω στο 50%».

Το ΚΚΕ στην Ανατολική Μακεδονία

Σχετικά με την παρουσία του ΚΚΕ στην Ανατολική Μακεδονία, η κ. Βλαχοδήμου σημείωσε: «Άνοδο έχει και το ΚΚΕ, το 1926, γενικά στον Νομό. Όταν οι εκλογές γίνονται με αναλογική, 1926, 1932, 1936, έχουμε εδώ στη Δράμα εκλογή και Βουλευτή με το Ενιαίο Μέτωπο Εργατών Αγροτών Προσφύγων, που συμπεριλαμβάνεται και το ΚΚΕ. Γενικά στη Βόρεια Ελλάδα το ΚΚΕ είχε μία δυναμική και ειδικότερα στην Ανατολική Μακεδονία, μέσα στην πόλη της Δράμας και της Καβάλας. Η Καβάλα μάλιστα το 1934 θα εκλέξει τον πρώτο “κόκκινο” Δήμαρχο, τον Μήτσο Παρτσαλίδη, που θα εκλεγεί και Βουλευτής το ’32 και το ’34. Βέβαια η κρίση των κοινοβουλευτικών θεσμών, γιατί μη ξεχνάμε ότι έχουμε αρκετά στρατιωτικά κινήματα την περίοδο από το 1922 μέχρι το 1935, η πολιτική αστάθεια, η οικονομική κρίση, ο Εθνικός Διχασμός πάνω από όλα, θα οδηγήσει στη δικτατορία του Μεταξά».

Πολιτικά πρόσωπα στη Δράμα

Η κα. Βλαχοδήμου αναφέρθηκε επίσης και στα πολιτικά πρόσωπα που ξεχώρισαν στη Δράμα, εκείνη την εποχή, λέγοντας: «Από τους πολιτικούς μας, έχουμε τον Λαμπριανίδη, κορυφαία μορφή του προσφυγικού Ελληνισμού, τον Ζερβό, τον Αντώνη Βεζυρτζόγλου, τον Γεώργιο Βοραζάνη, τον Λάζαρο Θεοδωρίδη, που θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική ζωή του τόπου, θα εκφράσουν δυναμικά μέσα στο Κοινοβούλιο τα προβλήματα. Ο Λαμπριανίδης για παράδειγμα ή ο Βοραζάνης συνεχίζουν την πολιτική τους καριέρα και μετά το ’36».

Τέλος, η κ. Βλαχοδήμου ανέφερε ότι, «το μεταρρυθμιστικό έργο του Βενιζέλου το ’32 δεν θα υλοποιηθεί λόγω της οικονομικής κρίσης και λίγα χρόνια αργότερα, τα μεταπολεμικά χρόνια, θα υλοποιηθεί με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στο δίπτυχο ανάπτυξη και Ευρώπη, ο οποίος Καραμανλής έχει κάνει την πολιτική του παρουσία τη δεκαετία του ’30. Είναι εκλεγμένος ως Βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος αρχικά. Όπως αυτή την περίοδο του Μεσοπολέμου εμφανίζεται και ο Γεώργιος Παπανδρέου, τον οποίο βρίσκουμε τη δεκαετία του 1920 δίπλα στον Βενιζέλο».

Δραμινοί συγγραφείς

Σε δηλώσεις του στα τοπικά μέσα ενημέρωσης, ο κ. Τσιαμπούσης στάθηκε στη συμμετοχή πέντε Δραμινών ιστορικών στην έκδοση επισημαίνοντας: «Μέσα στον τόμο έχουν εισηγήσεις πέντε Δραμινοί ιστορικοί. Πολύ σημαντικοί ιστορικοί. Η Γεωργία Βλαχοδήμου, η Γεωργία Μπακάλη, ο Νίκος Γεωργιάδης, ο Δημήτρης Σφακιανάκης και η Δήμητρα Πατρωνίδου».