Σημαντικά ιστορικά στοιχεία από την αρχαιολόγο κα. Σαμαρτζίδου
Επισκέψιμος τρεις μέρες
την εβδομάδα ο Ελληνιστικός
Τάφος της οδού Τροίας
Μιλάει στον «Π.Τ.» η δ/ντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δράμας κ. Πουλιούδη
Του Θανάση Πολυμένη
ΕΥΧΑΡΙΣΤΑ ΝΕΑ μας φέρνει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας, καθώς πλέον ήδη έχει ξεκινήσει και είναι επισκέψιμος ο Ελληνιστικός ή Μακεδονικός Τάφος της οδού Τροίας στην πόλη της Δράμας.
Σύμφωνα με ΦΕΚ που υπέγραψε η Υπουργός Πολιτισμού κα. Μενδώνη, ο Ελληνιστικός Τάφος της οδού Τροίας, θα μπορεί να είναι ανοικτός και επισκέψιμος τρεις ημέρες της εβδομάδας: Τρίτη, Πέμπτη και Κυριακή τις ώρες από 11.00 έως 13.00 χωρίς ραντεβού.
Το προηγούμενο διάστημα, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας, είχε προχωρήσει σε διάφορες εργασίες αναβάθμισης του σημαντικού αυτού αρχαιολογικού χώρου που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και οι οποίες έχουν πλέον ολοκληρωθεί.
Σύμφωνα με τις εργασίες αυτές, έγινε η επιδιόρθωση του διαδρόμου πρόσβασης από την είσοδο του μνημείου μέχρι το εσωτερικό του. Στο διάδρομο έχει τοποθετηθεί βιομηχανικό δάπεδο προκειμένου να αποφεύγεται η υγρασία. Επίσης, έχουν γίνει διάφορες επιδιορθώσεις στα σκαλοπάτια. Επιπλέον, έχουν γίνει νέοι χρωματισμοί και επιδιόρθωση της τοιχοποιίας και επιχρισμάτων του διαδρόμου της εισόδου καθώς και της οροφής περιμετρικά του μνημείου.
Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε έπιπλο ως μικρός χώρος αποθήκευσης και ταυτόχρονης κάλυψης της ηλεκτρολογικής εγκατάστασης με υλικά που συνάδουν με το μνημείο.
Σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν μαρμάρινα καθιστικά για τους επισκέπτες με τον φωτισμό τους. Έγινε μελέτη για παρεμβάσεις φωτισμού και εξαερισμού, καθώς και αντικατάσταση φωτιστικών στοιχείων και τροποποίηση της ηλεκτρολογικής εγκατάστασης.
Κατασκευή και τοποθέτηση πινακίδας πληροφόρησης που απεικονίζει την κάτοψη του μνημείου.
Επίσης, μετατοπίστηκαν, μια μονάδα κλιματισμού άλλης ιδιοκτησίας που ήταν μπροστά στην είσοδο του μνημείου ώστε να μην ενοχλείται η πρόσβαση σ’ αυτό, καθώς και μια κατακόρυφη υδρορροή με αποτέλεσμα την αισθητική βελτίωση της εισόδου του μνημείου.
Πουλιούδη: Δυνατότητα επισκέψεως χωρίς ραντεβού
Μιλώντας στον «Π.Τ.» η διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δράμας κα. Βασιλική Πουλιούδη, σημειώνει ότι «στον Ελληνιστικό Τάφο έχουν γίνει ορισμένες εργασίες αναβάθμισης της εισόδου. Οι εργασίες αυτές αφορούν στο διάδρομο προς το μνημείο και τη διαμόρφωση της εισόδου. Στην ουσία με τις παρεμβάσεις αυτές, έχει αναδειχθεί η είσοδος του μνημείου, ενώ αυτή την ώρα υπολείπεται μια ενημερωτική πινακίδα η οποία θα αναφέρεται στο ιστορικό του μνημείου. Στόχος της Εφορείας Αρχαιοτήτων, είναι να επέμβει μελλοντικά στο εσωτερικό του μνημείου σε επόμενο χρόνο, για συντήρηση και ανάδειξη του ίδιου του αρχαιολογικού χώρου».
Ερωτώμενη για το ποιοι μπορούν να επισκέπτονται τον χώρο, η κα. Πουλιούδη σημειώνει ότι, τις ημέρες και ώρες που θα είναι ανοικτός, θα μπορούν οι πολίτες να επισκέπτονται το μνημείο, καθώς και σχολεία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, καθώς και διάφορες ομάδες επισκεπτών της πόλης, συλλόγων και άλλων».
Αυτό που επισημαίνει η ίδια, «είναι ότι πρόκειται για μια σημαντική ενέργεια και θα υπάρχει η δυνατότητα επίσκεψης και μάλιστα χωρίς ραντεβού και χωρίς να παρεμβαίνει κανένας γι’ αυτό».
Από τον 3ο -2ο αιώνα π.Χ.
Η αποκάλυψη αυτού του μνημείου, έγινε τυχαία το 1976, κατά τη διάρκεια εργασιών θεμελίωσης της παρακείμενης οικοδομής. Όπως σημείωνε η Αρχαιολόγος της ΙΗ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας κα. Σαμαρτζίδου με ανακοίνωσή της στο Συνέδριο «Η Δράμα και η Περιοχή της – Ιστορία και Πολιτισμός» το Νοέμβριο του 1989, «το μνημείο ήρθε απρόσμενα να μας δώσει στοιχεία για την ελάχιστα γνωστή ελληνιστική πόλη της Δράμας.
Ο σχετικός τόμος με τα πρακτικά δημοσιεύθηκε το 1996, από τη ΔΕΚΠΟΤΑ του Δήμου Δράμας.
Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία της κας Σαμαρτζίδου, «ο τάφος βρέθηκε συλημένος και το άνοιγμα των τυμβωρύχων κατέστρεψε τον μικρό διάδρομο που υπήρχε ανάμεσα στον προθάλαμο και το θάλαμό του. Παρ’ όλα αυτά, διέσωσε αρκετά κτερίσματα που βοηθούν να τον χρονολογήσουμε και δίνουν πληροφορίες για τα έθιμα και τη ζωή της πόλης στα ελληνιστικά χρόνια».
Σε άλλο σημείο αναφέρει η κα. Σαματζίδου: «Όσον αφορά στη θεματογραφία της ζωγραφικής διακόσμησης του τάφου, είναι φανερό ότι ο αρχαίος καλλιτέχνης χρησιμοποιεί θέματα αγαπημένα στην τέχνη της ελληνιστικής εποχής. Τα βούκρανα, στολισμένα με ταινίες ή γιρλάντες – όπως και τα ζώα όταν θυσιάζονταν – αποτελούν ένα θέμα που πολύ συχνά χρησιμοποιείται για να διακοσμήσει ανάγλυφα βωμούς, διαζώματα αρχιτεκτονημάτων, σαρκοφάγους και μαρμάρινες οστεοθήκες, δηλαδή, κτίρια της πόλης, μνημεία λατρείας και ταφικά μνημεία. Η ζωγραφική απόδοση των βουκράνων όμως είναι αρκετά σπάνια και, φυσικά στην περίπτωση του μακεδονικού τάφου, μεταφέρει και αποτυπώνει στον εσωτερικό χώρο ένα θέμα που συνήθως αποτελεί στοιχείο εξωτερικού διακόσμου. Παρόμοιο διακοσμητικό θέμα βουκράνων που εναλλάσσονται με ρόδακες συναντάμε στον 3ο π.Χ. αιώνα στον εξωτερικό αλλά και στον εσωτερικό ανάγλυφο διάκοσμο των θωρακείων του Αρσινόειου στο Ιερό της Σαμοθράκης».
Χρονολόγηση
Αναφορικά με τη χρονολόγηση του μνημείου, η ίδια αναφέρει ότι, «ο τάφος χρονολογείται στο πρώτο μισό του 3ου π.Χ. αι. και ανήκει σε σημαντικό πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο της Θράκης, που διατηρεί στενές σχέσεις με τον ελληνιστικό κόσμο, μέσω των ελληνικών αποικιών του Ευξείνου Πόντου. Η ίδια η ύπαρξη του τάφου αποδεικνύει τους δρόμους και τον τρόπο αφομοίωσης των τύπων της νέας ελληνιστικής τέχνης στο κέντρο της Θράκης.
Ανάλογη, ζωγραφική αυτή τη φορά, διακόσμηση σε μνημειακό τάφο, συναντάμε στον τάφο του Καζανλά, επίσης στη Βουλγαρία, που χρονολογείται γύρω στο 300 π.Χ. και πιστεύεται ότι φιλοτεχνήθηκε από Έλληνα καλλιτέχνη».
Παρακάτω αναφέρει: «Ακριβώς πάνω από τα υπέρυθρα του προθαλάμου του τάφου της Δράμας και στους τοίχους του, διατηρούνται ακόμα σιδερένια καρφιά, όπου κρεμούσαν γιρλάντες με λουλούδια και ταινίες. Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι στη ΒΑ γωνία του προθαλάμου σώζεται στο επίχρισμα του τοίχου αποτύπωμα από το πόδι και το πίσω μέρος πιθανότατα θρόνου (;), ενώ κατά μήκος της δυτικής πλευράς υπάρχει χαμηλά βάθυνση, ίσως για στερέωση “τράπεζας”».
Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν και αναφέρεται η κα. Σαμαρτζίδου, «η αρχική και παλαιότερα ταφή πρέπει να έγινε στην ανατολική σαρκοφάγο, δεξιά από την είσοδο, αφού σ’ αυτήν βρέθηκαν δύο από τα αρχαιότερα λυχνάρια του τάφου που χρονολογούνται στις τελευταίες δεκαετίες του 3ου π.Χ. αι.».
Επίσης, «η ίδια σαρκοφάγος πρέπει να ξαναχρησιμοποιήθηκε και για μια μεταγενέστερη ταφή, κοντά στα μέσα του 2ου π.Χ. αι., όπως φαίνεται από τα λίγο νεότερα μυροδοχεία που περιείδε και τα υπόλοιπα νομίσματα, που είναι κυρίως χάλκινα νομίσματα Αμφίπολη και Θεσσαλονίκης (187 – 168 π.Χ.) και ένα ασημένιο τετρώβολο Μακεδόνων (185 – 168 π.Χ.). Τα οστά της ταφής, διαλυμένα από τη σύληση, δεν μας επιτρέπουν να υπολογίσουμε αριθμό νεκρών».
Κοντά στον μακεδονικό τάφο των Φιλίππων
Καταλήγοντας, όπως σημειώνει η κα. Σαμαρτζίδου, «από τους μακεδονικούς τάφους που έχουν βρεθεί στην περιοχή μας, πολύ κοντά στον τάφο της Δράμας χρονολογικά και γεωγραφικά βρίσκεται ο μακεδονικός τάφος των Φιλίππων, ενώ στην ελληνιστική εποχή επίσης ανήκει και η μαρμάρινη υποδοχή ταφικού μνημείου που βρέθηκε στον Καλαμώνα της Δράμας».
«Η εντόπιση του ελληνιστικού τάφου στην πόλη της Δράμας έχει, πρώτα απ’ όλα, τοπογραφική αξία, γιατί ορίζει σαφώς την περιοχή έξω από την πόλη και μας δίνει τη δυνατότητα να οριοθετήσουμε το ανατολικό άκρο της αρχαίας πόλης δυτικά του τάφου. Ο ίδιος το ο τάφος με τα κτερίσματά του, την αρχιτεκτονική του διαμόρφωση και τη ζωγραφική διακόσμηση, αποκαλύπτει σε ένα ακόμα τμήμα του μακεδονικού κόσμου, την ίδια τάση για μνημειακές κατασκευές, την ίδια φροντίδα για ζωγραφική διακόσμηση, τα ίδια ταφικά έθιμα και τις ίδιες τάσεις της τέχνης, που χαρακτηρίζουν όλο τον ελληνιστικό κόσμο, ενώ συγχρόνως αφήνει να διαφανούν και οι τοπικές και ανατολικές επιδράσεις στο μακεδονικό χαρακτήρα της περιοχής. Η ομοιότητα άλλωστε των κοσμημάτων του τάφου με εκείνα της αρχαίας Αμφίπολης, καθώς κα η ποικιλία των νομισμάτων του, που προέρχονται όχι μόνο από μακεδονικές πόλεις αλλά και από άλλες απομακρυσμένες, δηλώνουν με σαφήνεια τις σχέσεις και τις εμπορικές συναλλαγές της πόλεις με γειτονικές ή και με μακρινές περιοχής στην ελληνιστική περίοδο».
