Η άγνωστη βυζαντινή
ιστορία της Δράμας και
η προστασία των μνημείων της
- Μιλάει στον «Π.Τ.» η αρχαιολόγος κα. Κοντογιαννοπούλου
- Ιδιαίτερες προσπάθειες από τη νεοσύστατη Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας
Του Θανάση Πολυμένη
ΑΝ ΚΑΙ η Δράμα ήταν πάντα μια πόλη ήσσονος σημασίας στο ιστορικό της παρελθόν, φαίνεται όμως ότι είχε τη δική της θέση στην ιστορία, όπως και στην περίοδο του Βυζαντίου. Και μάλιστα σήμερα διαθέτει αξιόλογα μνημεία, τα οποία χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας και ανάδειξης.
Αυτό συνάγεται ως ένα κεντρικό συμπέρασμα, από την επιτυχημένη διάλεξη της κας. Μαρίας Κοντογιαννοπούλου, προϊσταμένης του Τμήματος Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δράμας, η οποία πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Τετάρτης 27 Νοεμβρίου στην αίθουσα του Δημοτικού Ωδείου Δράμας, υπό τον Σύλλογο Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών Δράμας με κεντρικό τίτλο: «Η Βυζαντινή Δράμα: Ιστορία και μνημεία».
Από την γενικότερη αναφορά της κας Κοντογιαννοπούλου, διαφαίνεται ότι «η Δράμα μοιράστηκε από τον 4ο έως τον 15ο αιώνα την τύχη των ευρωπαϊκών εδαφών της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Αρχικά ως κομμάτι του territorium (χώρας) Φιλίππων και, στη συνέχεια, ως μία μικρή πόλη-κάστρο, μέχρι την κατάληψή της από τους Οθωμανούς Τούρκους. Κατά τη διάρκεια της διάλεξης, αναζητώντας τα ίχνη της βυζαντινής Δράμας στον ιστό της σύγχρονης πόλης αλλά και έξω από αυτή, θα «αναγνώσουμε» ένα, άγνωστο στους περισσότερους, κεφάλαιο της ιστορίας της περιοχής και, κυρίως, θα μας δοθεί η ευκαιρία να προβληματιστούμε επάνω στο πολύ σοβαρό ζήτημα της προστασίας της πολιτιστικής μας κληρονομιάς».
Μια πόλη ήσσονος σημασίας!
Στον «Πρωινό Τύπο», δέχθηκε ευγενώς να μιλήσει η κα. Κοντογιαννοπούλου και να απαντήσει στις σύντομες ερωτήσεις. Έστω και αυτά τα λιγοστά στοιχεία, είναι σημαντικά για να καταλάβουμε ένα μέρος της ιστορίας της πόλης και της περιοχής της Δράμας, η οποία – όπως η ίδια μας λέει – η περιοχή της Δράμας μπορεί να ήταν μια πόλη ήσσονος σημασίας, είχε όμως πάντα τη δική της θέση στην ιστορία!
Ποια είναι η Βυζαντινή Δράμα κα. Κοντογιαννοπούλου;
«Βυζαντινή Δράμα, είναι ότι έχει απομείνει από άποψη υλικών καταλοίπων ή από μαρτυρίες σε γραπτές πηγές για τη Δράμα, από τον 5ο και από τον 4ο ακόμα αιώνα μ.Χ., μέχρι και τον 15ο αιώνα, την Άλωση της Κωνσταντινούπολης ή της Δράμας που προηγήθηκε της Αλώσεως της Κωνσταντινούπολης».
Η άλωση της Δράμας είχε ήδη προηγηθεί από τους Οθωμανούς πριν από την Κωνσταντινούπολη.
«Ναι, προηγήθηκε η άλωση στην περιοχή της Δράμας. Αυτή ήταν και η στρατηγική τους. (σ.σ. των Οθωμανών). Αρχικά κατέλαβαν τις περιοχές γύρω από την Κωνσταντινούπολη, την περικύκλωσαν, την απομόνωσαν και στο τέλος την πήραν. Ήταν θέμα χρόνου! Η Δράμα καταλαμβάνεται από τους Οθωμανούς, στα 1383 ή 1384 κατά την πιθανότερη εκδοχή, εβδομήντα χρόνια πριν από την Κωνσταντινούπολη. Αυτό είναι το Βυζάντιο για την περιοχή μας».
Παίρνω αφορμή από ένα εισαγωγικό σημείωμα για τη διάλεξή σας όπου αναφέρετε: «Η ‘ανάγνωση’ ενός αγνώστου στους περισσότερους, κεφαλαίου της ιστορίας του τόπου». Ποιο είναι αυτό το «άγνωστο» κεφάλαιο όπως το αναφέρετε;
«Άγνωστο κεφάλαιο, είναι στην ουσία, η ιστορία της Βυζαντινής Δράμας. Ούτε οι ίδιοι οι Δραμινοί γνωρίζουν αυτό το κεφάλαιο της ιστορίας. Δεν γνωρίζουν πώς ήταν η περιοχή τους στο Βυζάντιο, βλέπουν τα μνημεία στην πόλη όταν περπατούν, αλλά δεν ξέρουν πολλά πράγματα γι’ αυτά, δεν γνωρίζουν την ταυτότητα της Βυζαντινής Δράμας και βέβαια και η Βυζαντινή Δράμα, είναι ένα μικρό κεφάλαιο της Βυζαντινής Ιστορίας».
Εκείνη την εποχή, σε τι κατάσταση βρισκόταν η περιοχή της Δράμας με την έννοια της πόλης, την οικονομία της και το εμπόριο;
«Πρώτα-πρώτα, δεν μιλάμε για πολλούς αιώνες. Στην αρχή ήταν έναν κομμάτι της χώρας των Φιλίππων. Σαν τμήμα της χώρας των Φιλίππων, ήταν ήσσονος σημασίας. Πάντα η Δράμα ήταν ήσσονος σημασίας, μέρος όχι ιδιαίτερα προβεβλημένο. Και ως τμήμα της χώρας των Φιλίππων και αργότερα ως πόλη κάστρο, ήταν μια μικρή πόλη για το Βυζάντιο. Ήταν ένας μικρός τόπος, ωστόσο είχε τη σημασία του: ήταν κοντά στην Εγνατία Οδό, κοντά σε οδικούς άξονες που οδηγούσαν στην ενδοχώρα της Θράκης από τα παράλια. Είχε το λόγο της ύπαρξής της, ποτέ δεν έγινε μεγάλη πόλη, ποτέ δεν έγινε λαμπρή πόλη!»
Αναφέρεστε κάποια στιγμή, στο έργο της διάσωσης και ανάδειξης – προβολής των βυζαντινών μνημείων της περιοχής. Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε ως προς αυτόν τον τομέα;
«Αν σκεφτεί κανείς ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας ιδρύθηκε μόλις το 2014 και μέχρι σήμερα έχει κυρίως αναλωθεί σε ζητήματα οργανωτικά – πολλές ελλείψεις, διάφορα προβλήματα σε ζητήματα δομής και λειτουργίας – προσπαθήσαμε να στήσουμε μια καινούρια Εφορεία από την αρχή και προσπαθούμε ακόμη.
Παρ’ όλα αυτά, μέσα σ’ όλο αυτό που γίνεται, καταφέραμε να εστιάσουμε και στα ζητήματα της προστασίας και της ανάπτυξης. Για παράδειγμα, επιβλέψαμε με μεγάλη επιτυχία την ανάδειξη του Σαντιρβάν τζαμί στην οδό Άρμεν, που από τέσσερις τοίχους ερειπίων, αυτή τη στιγμή έχει αποδοθεί στην πόλη ένα μνημείο.
Ετοιμάσαμε τη μελέτη για το δεύτερο σκέλος της Αγίας Σοφίας, που σιγά-σιγά ξεκινάει. Ετοιμάσαμε και άλλες μελέτες και προσπαθούμε να ωριμάσουμε μελέτες και για άλλα μνημεία, έτσι ώστε να είμαστε έτοιμοι για να απορροφήσουμε πιστώσεις από το ΕΣΠΑ. Όπως είναι το Βόρειο σκέλος της βυζαντινής οχύρωσης, όπως είναι για παράδειγμα η λεγόμενη αγροικία στο Κεφαλάρι, όπου πρέπει να ολοκληρωθεί η ανασκαφή της πρώτα και έπειτα η ανάδειξή της. Κάνουμε μεγάλη προσπάθεια για να σώσουμε ένα άλλο μνημείο του 15ου αιώνα στην Εξοχή Κ. Νευροκοπίου, ένα σπουδαίο από άποψη παλαιότητας, πρώιμο οθωμανικό μνημείο – μουσουλμανικό τέμενος και όλα αυτά με μεγάλο αγώνα. Γιατί είμαστε μικρή και νεοσύστατη Εφορεία και με πολλά λειτουργικά προβλήματα. Παρ’ όλα αυτά προσπαθούμε και αισιοδοξούμε για το μέλλον».
Έχετε δηλώσει επίσης, ότι η επιτυχία του εγχειρήματος θα εξασφαλιστεί, εάν όλα συνοδευτούν από το διεκδικητικό ενδιαφέρον και την ενεργό δράση της τοπικής κοινωνίας. Τι ακριβώς μπορεί να κάνει η τοπική κοινωνία;
«Είμαστε εδώ με αρμοδιότητά μας στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά χρειαζόμαστε αρωγούς και βοηθούς. Και στο επίπεδο της ενημέρωσης, οφείλει η τοπική κοινωνία να είναι ενημερωμένη στα ζητήματα των μνημείων της πολιτιστικής κληρονομιάς και της προστασίας αυτής και οφείλει να είναι βοηθός και αρωγός.
Δεν ζητούμε από τους πολίτες και τους φορείς, ούτε από τις συλλογικότητες να γίνουν αρχαιολόγοι στη θέση των αρχαιολόγων, αναστηλωτές στη θέση των αναστηλωτών. Ζητούμε ενεργό και έμπρακτο ενδιαφέρον. Αυτό για αρχή είναι καλό!
Είναι ουσιώδες, να μάθουν την ιστορία τους. Είναι δικαίωμά τους και υποχρέωσή τους. Οπότε αυτή είναι μια πρώτης τάξεως βυζαντινή ιστορία να ακουστούν οι βυζαντινές αρχαιότητες, αλλά όχι μόνο από τους ειδικούς της επιστήμης τους Βυζαντινολόγους, αλλά από έναν φορέα που τις προστατεύει».
