Την Πέμπτη 1 και την Παρασκευή 2 Μαΐου

Αναβιώνουν οι Ιπποδρομίες Δοξάτου

ένα έθιμο με βαθιές ρίζες στο χρόνο

Το έθιμο έχει ενταχθεί στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Του Θανάση Πολυμένη

ΕΝΑ ΑΠΟ τα αρχαιότερα έθιμα που αναβιώνουν χωρίς διακοπή μέχρι σήμερα, είναι οι Ιπποδρομίες του Δοξάτου, που γίνονται κάθε χρόνο τις ημέρες 1 και 2 Μαΐου. Πρόκειται για ένα σπουδαίο δρώμενο, που έχει διατηρηθεί αναλλοίωτο από τις ρίζες του μέχρι σήμερα στα βάθη των αιώνων.

Και δεν θα είναι υπερβολή να πούμε ότι, κάθε χρόνο, τόσο οι κάτοικοι του Δοξάτου, της ευρύτερης περιοχής της Δράμας αλλά και πλήθος επισκεπτών, το περιμένουν με ανυπομονησία και μεγάλη χαρά, μιας και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της παράδοσης του ιστορικού και μαρτυρικού Δοξάτου.

Το έθιμο παραμένει μέχρι σήμερα ζωντανό, χάρη στις προσπάθειες του Ιππικού Συλλόγου Δοξάτου «Φίλιπποι» και στηριζόμενο στην σχέση του ανθρώπου με τα άλογα. Μια σχέση που ξεκινά από τους Αρχαίους Μακεδόνες και συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Άλλωστε το Δοξάτο είναι ένας τόπος όπου η ιδιαίτερη σχέση των κατοίκων με τα άλογα είναι πασιφανής.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα που έχει ανακοινωθεί, την Πέμπτη 1 Μαΐου και ώρα 21.00, στο κέντρο του Δοξάτου θα γίνει παρέλαση των ίππων, ενώ την επόμενη μέρα Παρασκευή, στον Ιππόδρομο του Δοξάτου και ώρα 17.00, θα διεξαχθούν οι αγώνες ιπποδρομίας. (Το εισιτήριο στους αγώνες είναι 5 ευρώ).

Αξίζει να σημειωθεί ότι, το απόγευμα της Πρωτομαγιάς στο Δοξάτο, λαμβάνουν χώρα και πολιτιστικές εκδηλώσεις, λόγω του εορτασμού του πολιούχου Αγίου Αθανασίου.

Στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά

Οι Ιπποδρομίες του Δοξάτου, είναι ένα δρώμενο που έχει ενταχθεί στον Εθνικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Σύμφωνα με όσα είναι γνωστά, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι Ιπποδρομίες είχαν μια πρακτική ανταγωνισμού μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Επίσης, δινόταν η δυνατότητα στα νεαρά παιδιά, να επιδεικνύουν τις αρετές τους στην ιππασία, την τεχνική και τη δεξιοτεχνία τους στη χειραγώγηση των αλόγων.

Αργότερα, στην εποχή του Μακεδονικού αγώνα, οι ιπποδρομίες του Δοξάτου ήταν το τέλειο πρόσχημα για τη συνάντηση των οπλαρχηγών της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μακεδονίας, που στόχο είχε τον συντονισμό της δράσης τους για την απελευθέρωση.

Οι ιπποδρομίες, οι οποίες αναδεικνύουν τους ιστορικούς δεσμούς του αλόγου με την περιοχή, πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων του Προστάτη και πολιούχου Αγίου της μαρτυρικής κωμόπολης του Δοξάτου, Αγίου Αθανασίου που είναι την 1η Μαΐου.

Το Δοξάτο ήταν πάντα ένα καπνοπαραγωγικό χωριό, και από την εποχή του μεσοπολέμου μέχρι και το 1967 περίπου είχε 1.200 άλογα, τα οποία στην πλειοψηφία τους ήταν εργαλεία της δουλειάς των κατοίκων.

Σύμφωνα με το έθιμο που διατηρείται ακόμα και σήμερα, τα άλογα που συμμετέχουν στις Ιπποδρομίες, την παραμονή των αγώνων παρελαύνουν στον κεντρικό δρόμο του Δοξάτου, υπό τους ήχους ζουρνάδων και νταουλιών και φυσικά, μπροστά σε μεγάλο πλήθος, που γνωρίζει πολύ καλά τι εστί διασκέδαση.

Στα σπίτια, στα σοκάκια, στα καφενεία και στις ταβέρνες του Δοξάτου επικρατεί μια ατμόσφαιρα, σχεδόν Διονυσιακή. Σαν να γιορτάζουν οι κάτοικοι και οι επισκέπτες το καρναβάλι ή τα Διονυσιακά Δρώμενα του Μάη. Χορός και τραγούδι βγαλμένα από τα σπλάχνα ενός λαού, χωρίς σχεδιασμούς, οργανώσεις και τυπικότητες. Η χαρά της άνοιξης, η αισιοδοξία της αρχής του καλοκαιριού.

Οι Δοξατινοί μπορεί να μιλούν ώρες ατέλειωτες για τα άλογα, ενώ όταν βρίσκονται στον ίδιο χώρο με αυτά, δεν μένουν μόνο στον απλό θαυμασμό τους αλλά εμπράκτως, με την φροντίδα και τα χάδια τους, δείχνουν την αγάπη τους γι’ αυτά.

Μετά τις κούρσες, οι συγγενείς και οι φίλοι του νικητή, έτρεχαν μόλις τερμάτιζε το άλογο, να σπάσουν ένα αυγό στο μέτωπό του, για να μην το πιάσει το «κακό μάτι», να βάλουν το χαϊμαλί με τα δόντια αγριογούρουνου ή τις χάντρες ή να σταυρώσουν το μέτωπο του αλόγου με κόκκινη μπογιά.

Παλαιότερα, οι νικητές καβαλάρηδες,  πάνω στα άλογά τους, κατευθύνονταν από το χώρο του τερματισμού στην εκκλησία του χωριού, όπου τους περίμεναν, αυτοί που δεν είχαν πάει στις ιπποδρομίες.

Τα άλογα, είχαν στη ράχη τους, το παραδοσιακό ταπί, ένα χαλί που έδιναν και εξακολουθούν να δίνουν ακόμη στα άλογα που νικούν. Εκεί, οι νικητές, έπαιρναν το έπαθλό τους, που ήταν ένα αρνί. Το έβαζαν στον ώμο και γυρνούσαν στο χωριό, σαν να έκαναν το γύρο του θριάμβου, όπως οι νικητές στην Αρχαία Ελλάδα.

Το καλύτερο αρνί και τα αρνιά που μαζεύονταν, πέρα από το έπαθλο που δίνονταν σε κάθε αναβάτη, έβγαιναν στη δημοπρασία. Το ένα αρνί μάλιστα που έψηναν, όποιος το τύχαινε θεωρούνταν ο τυχερός της χρονιάς.

Σήμερα τα αρνιά αντικαταστάθηκαν από κύπελλα ή και χρηματικά ποσά. Το ταπί όμως παραμένει όπως και η αγάπη αυτών που συμμετέχουν, στο έθιμο και την αναβίωσή του.