Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια μέχρι και σήμερα

Άνοιξε για το κοινό το έργο

της ανασκαφής του ναού

της Αγίας Σοφίας στη Δράμα

Μιλάει στον «Π.Τ.» η αρχαιολόγος του Τμήματος Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Εφορείας Αρχαιοτήτων κα. Σοφία Γεωργιάδου

Του Θανάση Πολυμένη

ΑΝΟΙΞΕ πλέον για το κοινό και για δυο μέρες την εβδομάδα, το έργο της ανασκαφής του Ιερού Ναού Σοφίας. Ο χώρος θα είναι ανοικτός για δύο ημέρες την εβδομάδα, Τρίτη και Πέμπτη από τις 10.00 το πρωί έως και 14.00 το μεσημέρι.

Αν και ακόμα το έργο δεν έχει ολοκληρωθεί και παραμένει ένα εργοτάξιο, εντούτοις μπορούν συμπολίτες μας και επισκέπτες της Δράμας, να επισκέπτονται τον χώρο και να παρατηρήσουν από κοντά το πραγματικό αξιοθαύμαστο αυτό μνημείο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, ο χώρος είναι επισκέψιμος χωρίς να προηγηθεί οποιαδήποτε συνεννόηση και πάντα θα βρίσκεται εκεί αρχαιολόγος, αρχιτέκτονας ή μηχανικός προκειμένου να κάνει μια σύντομη ξενάγηση στο χώρο.

Πρόκειται για ένα ναό, αυτόν της Αγίας Σοφίας, ο οποίος ξεκινάει και χτίζεται για πρώτη φορά από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, στη συνέχεια οικοδομείται νέος ναός στα βυζαντινά χρόνια, ενώ δέχεται παρεμβάσεις – όπως ένα μιναρέ στη νότια πλευρά του – επί οθωμανικής αυτοκρατορίας και τέλος στις αρχές του 2ου αιώνα οικοδομείται το νεότερο κτίσμα του ναού.

Με την ανασκαφή έχουν βρεθεί μάλιστα πέριξ του ναού και τάφοι οι οποίοι υπολογίζονται ως  χριστιανικοί, μιας και εντός των τειχών εκείνα τα χρόνια, κατοικούσαν μόνο χριστιανικοί πληθυσμοί. Οι οθωμανικοί πληθυσμοί ζούσαν σε άλλα σημεία της πόλης, όπως πιο ανατολικά μέχρι και το Σαντιρβάν τζαμί στην περιοχή του ΙΚΑ για παράδειγμα.

Ο «Π.Τ.» ήταν από τους πρώτους που επισκέφθηκαν τον χώρο το πρωί της Τρίτης χθες, και η αρχαιολόγος του Τμήματος Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Εφορείας Αρχαιοτήτων κα. Σοφία Γεωργιάδου, με ευγένεια μάς έδωσε ορισμένα στοιχεία για το έργο και σε ποιο σημείο βρίσκεται.

Ο «Π.Τ.» παρακολουθεί ιδιαίτερα στενά το έργο από την αρχή του μέχρι και σήμερα, του οποίου στόχος είναι η συντήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη του Ναού της Αγίας Σοφίας και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου.

Το άνοιγμα στο κοινό

Όπως σημειώνει μιλώντας στον «Π.Τ.» η κα. Γεωργιάδου, «ανοίξαμε το χώρο για το κοινό και προς τους Δραμινούς, προκειμένου να μπορεί να βλέπει το έργο που εκτελείται και συνεχίζει να  εκτελείται, για να αισθάνονται ότι μετέχουν σ’ αυτό και να μην νιώθουν αποκλεισμένοι. Με την επίσκεψή τους θα μπορούν να δέχονται πληροφορίες για το ναό και να βλέπουν το πώς ήταν παλαιότερα».

Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια

Όπως μας εξηγεί η κα. Γεωργιάδου, «ήδη έχει ανασκαφεί ένα μεγάλο τμήμα του ναού, έχουν φύγει όλα τα εξωτερικά επιχρίσματα και πλέον μπορεί να παρατηρήσει τις τοιχοποιίες, μεταγενέστερες επεμβάσεις, ρωγμές και πολλά άλλα».

Ερωτώμενη αν χρονικά μπορούμε να τοποθετήσουμε κάπου αυτά τα διάφορα επίπεδα του ναού, η ίδια μας λέει: «Αυτό που βλέπουμε αρχικά, είναι ότι ο ναός της Αγίας Σοφίας έχει κτιστεί σε έναν προγενέστερο ναό, ο οποίος υπολογίζεται στα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Για να δώσουμε πάντως ασφαλή υπόθεση χρονολόγησης, θα πρέπει να γίνουν διάφορες μελέτες ακόμα».

Να σημειώσουμε ακόμα εδώ, ότι, είναι ιδιαίτερα σημαντικό αυτό, πράγμα που σημαίνει ότι εκείνα τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, στην περιοχή της Δράμας υπήρχε ένας ικανός πληθυσμός, με πολιτισμό, εμπόριο κτλ., ώστε να δημιουργήσει ένα τέτοιο ναό. Είναι αξιοσημείωτο πάντως, ότι, ο επισκέπτης θα πρέπει να καταλάβει πως βρίσκεται σε ένα χώρο, ο οποίος του δίνει την ευκαιρία να δει σε ένα μόνο μνημείο, συμπυκνωμένους αιώνες ιστορίας, όπως και κτίρια τα οποία πέρασαν από διάφορες ιστορικές φάσεις.

Χαρακτηριστικά επισημαίνει η ίδια ότι, «θα εξαρτηθούν πολλά από τις μελέτες της χρονολόγησης. Στη συνέχεια έχουμε ένα νέο οικοδόμημα από επάνω, το οποίο προς το παρόν τοποθετείται στον 15ο αιώνα μ.Χ. και στη συνέχεια φτάνουμε στα οθωμανικά χρόνια, όπου κατασκευάζεται ο μιναρές στα νότια και σήμερα κωδωνοστάσιο. Η βάση του κωδωνοστασίου είναι ο μιναρές. Τέλος, στις αρχές του 20ου αιώνα έχουμε την προσθήκη της αίθουσας στα δυτικά του ναού, που είναι και το μεταγενέστερο κτίσμα».

Όπως τονίζει η ίδια, «έχουμε τελικά ένα κτίριο, ένα ναό, που ενσωματώνει πάρα πολλές προσθήκες, με μεταγενέστερες επεμβάσεις. Ακόμα και το ίδιο το κτίριο έχει διάφορες παρεμβάσεις, όπως τον τρούλο, το κλείσιμο στις ποδιές των παραθύρων, το κλείσιμο με τοιχοποιία της βάσης του τρούλου και άλλα».

Χαρακτηριστικό είναι ότι, όσο ανεβαίνει το κτίριο προς τα πάνω, τόσο ανεβαίνει και η στάθμη του εδάφους γύρω του, ενώ όλοι οι Δραμινοί παλαιότερα, θα θυμούνται ότι, η είσοδος του ναού είναι δυο μέτρα κάτω από τη σημερινή στάθμη του εδάφους.

Αυτή την ώρα γίνονται οι σχετικές συντηρήσεις σε ορισμένες τοιχογραφίες εντός του νεότερου κτίσματος αλλά και του παλαιού, ενώ μπορεί να δει κανείς τόσο χριστιανικές τοιχογραφίες όσο και οθωμανικές.

Όσον αφορά τους τάφους στα θεμέλια του ναού, αυτοί αναπτύσσονται, τόσο στη νότια, όσο και στη βόρεια πλευρά του, ενώ στη βόρεια  πλευρά του έχουν βρεθεί επιτύμβια που είναι κυρίως μουσουλμανικά.