110 Χρόνια
Το Ιστορικό από
την απελευθέρωση της Δράμας
«Χαράς ευαγγέλια! Ελευθερία και Ελευθέρια εορτάζομεν!»
Η 1η Ιουλίου 1913 αποτελεί έναν από τους κορυφαίους σταθμούς της νεότερης ιστορίας της μαρτυρικής μας πόλης.
Είναι η ημέρα κατά την οποία ο Δραμινός λαός ανέπνευσε το μυρωμένο αγέρι της πιο λατρευτής θεάς, της λευτεριάς, αποτινάσσοντας τον διπλό ζυγό της σκλαβιάς, τον τουρκικό και βουλγαρικό.
Ιστορικά, η απελευθέρωση της Δράμας, ανήκει στο πλαίσιο των πολεμικών επιχειρήσεων, που έλαβαν χώρα στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται στο βιβλίο «Οι δραματικαί περιπέτειαι της Δράμας μέχρι της απελευθερώσεως αυτής», εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ των Γ. Χατζόπουλου, Β. Πασχαλίδης και Τ. Τσελεπίδη, η έναρξη του πρώτου Βαλκανικού Πολέμου, τον Σεπτέμβριο του 1912, βρίσκει την Ελλάδα σύμμαχο της Σερβίας, της Βουλγαρίας και του Μαυροβουνίου, ενώ η Δράμα, όπως και όλη η Βόρεια Ελλάδα, βρίσκεται υπό την κατοχή της Τουρκίας.
Η τελευταία σκιά πια της άλλοτε κραταιής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κλονίζεται ήδη ισχυρά υπό το βάρος της επικείμενης επίθεσης των συνασπισμένων λαών της Βαλκανικής που αγωνίζονται να απελευθερώσουν τα εθνικά τους εδάφη.
Η πορεία των επιχειρήσεων φέρνει τελικά την Ελλάδα στη Θεσσαλονίκη, ενώ η Βουλγαρία καταλαμβάνει το Νοέμβριο του 1912 την περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και φυσικά τη Δράμα. Έκτοτε, και επί οχτώ μήνες η Δράμα παραμένει στα χέρια των Βουλγάρων. Είναι η περίοδος της πρώτης Βουλγαρικής κατοχής.
Με την έναρξη του δεύτερου Βαλκανικού Πολέμου, στις 17 Ιουνίου 1913, οι Βούλγαροι βρίσκονται αντιμέτωποι με τους τέως συμμάχους τους, τους Έλληνες και τους Σέρβους. Η απληστία και η υπεροψία τους, τους εμποδίζει να αντιληφθούν ότι μειονεκτούν έναντι των αντιπάλων τους. Έτσι, η μία μετά την άλλη, οι ελληνικές πόλεις απελευθερώνονται.
Για τη Δράμα, η 1η Ιουλίου 1913, αποτελεί έναν από τους κορυφαίους σταθμούς στη μαρτυρική της ιστορία. Η 1η Ιουλίου 1913, είναι η ημέρα κατά την οποία ο Δραμινός λαός είναι πλέον ελεύθερος.
«Πήραμε την Θεσσσαλονίκη μας, τας Σέρρας τας ωραίας και την Δράμα», τραγουδούσαν σε εμβατηριακούς ρυθμούς οι Έλληνες της εποχής.
Στη Δράμα ήδη από τον Απρίλιο του 1913 έχει διακοπεί κάθε επικοινωνία με τον έξω κόσμο, ταχυδρομική ή τηλεγραφική. Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες έχουν από καιρό δημιουργήσει κλίμα τρομοκρατίας σε βάρος των Ελλήνων της περιοχής. Όλα δείχνουν ότι οι βουλγαρικές αρχές κινούνται βάσει προδιαγεγραμμένου σχεδίου με στόχο τον εκβουλγαρισμό των κατοίκων. Παρά την καθησυχαστική συμπεριφορά του στρατιωτικού και πολιτικού διοικητή, ο ηρωικός Μητροπολίτης Δράμας Αγαθάγγελος αποκαλύπτει ένα όργιο από εκτελέσεις ανύποπτων πολιτών, συλλήψεις και κακοποιήσεις ιερέων, ατιμώσεις γυναικών, και συλήσεις ναών που μετατρέπουν τη ζωή των Ελλήνων της Δράμας σε κόλαση. Αποκορύφωμα όλων αυτών είναι η πυρπόληση του Δοξάτου και η σφαγή των κατοίκων του στις 30 Ιουνίου 1913.
Η απελευθέρωση της Δράμας κατοχυρώθηκε νομικά με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου 1913), με την οποία τα ελληνικά σύνορα έφτασαν ως το Νέστο και όλη η Ανατολική Μακεδονία προσαρτήθηκε στην ελληνική επικράτεια. Ο Δραμινός λαός που είχε υποστεί τα πάνδεινα μέσα στη δίνη της ιστορίας, κατόρθωσε να ενισχύσει και να χαλυβδώσει τη θέλησή του για Ελευθερία, παρά την ακριτική γεωγραφική του θέση και τη συνύπαρξη του με λαούς διαφορετικών εθνικών προελεύσεων. Με τους λαούς αυτούς ήρθε σε δημιουργική επαφή, χωρίς ποτέ να χάσει ούτε ίχνος της εθνικής του ταυτότητας. Την ελληνικότητά του όμως ο Δραμινός λαός επρόκειτο και πάλι να την πληρώσει ακριβά στα χρόνια που ακολουθούσαν, με άλλες δύο βουλγαρικές κατοχές και όχι μόνο.
Στρατιωτική Ιστορία
Η ιστοσελίδα «Θέματα Στρατιωτικής Ιστορίας», αναφέρεται αναλυτικά στο ιστορικό των ημερών, το οποίο αρχίζει με την αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον των ελληνικών και σερβικών τμημάτων προκάλυψης, στις 16 Ιουνίου 1913.
«Αυτή η επίθεση, σήμανε την έναρξη του Δεύτερου Βαλκανικού Πολέμου και ο Ελληνικός Στρατός κλήθηκε να υπερασπιστεί τα εδάφη της Μακεδονίας που μόλις είχαν απελευθερωθεί από την τουρκική κατοχή. Τον πόλεμο αυτό χαρακτήρισε η ταχύτητα διεξαγωγής του -διήρκεσε μόνο ένα μήνα- η σκληρότητα των μαχών και οι μεγάλες απώλειες. Κορυφαία μάχη αυτή του Κιλκίς-Λαχανά (9-21 Ιουν.), όπου οι Βούλγαροι ηττήθηκαν και υποχώρησαν σχεδόν άτακτα προς τα υψώματα της Δοϊράνης και πέρα από τη γέφυρα του Στρυμονικού προς την πεδιάδα των Σερρών.
Στις 28 Ιουνίου 1913, η VII Μεραρχία που ήταν στο δεξιό της διάταξης του Ελληνικού Στρατού, έλαβε διαταγή του Γενικού Στρατηγείου να κατευθυνθεί προς τις Σέρρες και να απελευθερώσει τις Σέρρες, τη Δράμα και το Σιδηρόκαστρο. Μετά απ’ αυτό η Μεραρχία διέταξε τα τμήματά της που ήταν στο χ. Χείμαρρος (19ο Σύνταγμα Πεζικού και 1ο Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού) καθώς και αυτά που ήταν στο Δασοχώρι (Στρατηγείο Μεραρχίας, 21ο Σύνταγμα Πεζικού και πεδινή πυροβολαρχία) να συγκεντρωθούν στο Στρυμονικό, ώστε ολόκληρη η Μεραρχία να διέλθει από τις γέφυρες Στρυμονικού και Κουμαριάς και να προελάσει προς τα βόρεια.
Το Γενικό Στρατηγείο, στο μεταξύ, επιθυμώντας την επίσπευση της προέλασης στο εσωτερικό της Βουλγαρίας, εξέδωσε στις 16.00 της 29ης Ιουνίου του 1913 νέα διαταγή, σύμφωνα με την οποία η VII Μεραρχία έπρεπε να προελάσει με τον όγκο της δύναμης της προς το Νευροκόπι, αποστέλλοντας ταυτόχρονα ένα απόσπασμα συντάγματος προς τη Δράμα. Η VII Μεραρχία έλαβε τη διαταγή αυτή στην Πεντάπολη την επομένη μέρα και αμέσως, διέταξε το 21ο Σύνταγμα Πεζικού με μια μοίρα Πυροβολικού να κατευθυνθεί στη Δράμα, ενώ η υπόλοιπη δύναμή της να επανέλθει στις Σέρρες, για να προελάσει μέσω Βροντούς προς το Νευροκόπι.
Η φάλαγγα του 21ου Συντάγματος Πεζικού με μια μοίρα Πεδινού Πυροβολικού (Απόσπασμα Δράμας) υπό τη διοίκηση του Αντισυνταγματάρχη Πεζικού Μιχαλόπουλου – Αρκαδικού Νικολάου, κινήθηκε από την Πεντάπολη στις 08.00 της 30ης Ιουνίου και έφθασε ανεμπόδιστα τις βραδινές ώρες στο σιδηροδρομικό σταθμό Αγγίστας όπου και διανυκτέρευσε. Στις 05.00 της 1ης Ιουλίου το Απόσπασμα συνέχισε την κίνησή του, προς τα βορειοανατολικά. Περίπου ένα χιλιόμετρο μετά την Αλιστράτη, η εμπροσθοφυλακή του εξουδετέρωσε εύκολα ενέδρα κομιτατζήδων και συνέχισε την πορεία της. Στη συνέχεια το Απόσπασμα έτρεψε σε φυγή, μετά από σύντομο αγώνα, βουλγαρική φάλαγγα συνοδείας μεταγωγικών που εγκατέλειψε συνολικά 75 οχήματα γεμάτα με διάφορα υλικά και προέλασε προς τη Δράμα. Την ίδια μέρα τα ελληνικά τμήματα εισήλθαν στην πόλη, την οποία πρόλαβαν να σώσουν από βέβαιο εμπρησμό. Δεν έγινε όμως το ίδιο στην κωμόπολη του Δοξάτου την προηγούμενη, όταν οι Βούλγαροι υποχωρώντας διέπραξαν μεγάλης έκτασης βανδαλισμούς, την πυρπόλησαν και έσφαξαν περισσότερους από 3.000 κατοίκους της, ανάμεσά τους πολλούς ιερείς, γυναίκες και παιδιά. Οι κάτοικοι τους επιφύλαξαν ενθουσιώδη υποδοχή, πανηγυρίζοντας για την απελευθέρωσή τους».
