Από το Σύλλογο Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου Δράμας

 Η Χάρτα του Ρήγα – Ο Τόπος

και η [Ου]τοπία της Επανάστασης

 Μιλάει στον «Π.Τ.» η κα. Παζαρλή, Αρχαιολόγος, Δρ. Ιστορίας της Χαρτογραφίας – «Ο Ρήγας άλλαξε ανθρώπους. Και οι μεγάλες αλλαγές δεν γίνονται έτσι με κραυγαλέους τρόπους, αλλά με μικρές –  μικρές αλλαγές»

Του Θανάση Πολυμένη

ΜΙΑ ΠΟΛΥ ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Δευτέρας 4 Ιουλίου στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του δημαρχείου Δράμας.

Θέμα της εκδήλωσης: «Ρήγα Βελεστινλή, Χάρτα της Ελλάδας – Ο Τόπος και η [Ου]τοπία της Επανάστασης». Η εκδήλωση εντάσσεται στα Ελευθέρια 2022 και διοργανώθηκε από το Δήμο Δράμας και το Σύλλογο Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου Δράμας, σε συνεργασία με το Αρχείο Χαρτογραφικής Κληρονομιάς των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Την εκδήλωση συνδιοργάνωσαν επίσης η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας – Τμήμα Ανατολικής Μακεδονίας.

Εισηγήτρια ήταν η κα. Μαρία Παζαρλή, Αρχαιολόγος, Δρ. Ιστορίας της Χαρτογραφίας.

Οι άνθρωποι ονειρευόντουσαν καλύτερους κόσμους

Ο «Πρωινός Τύπος», συνομίλησε με την κα. Παζαρλή, η οποία μας έδωσε άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία σημειώνοντας αρχικά: «Οι άνθρωποι πάντα ονειρευόντουσαν καλύτερους κόσμους, ονειρευόντουσαν να αλλάξουν τη ζωή τους. Τώρα και με τη συγκυρία που είχαμε πέρυσι με τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, μας έκανε να αναστοχαστούμε λίγο, το τι έγινε πριν από 200 χρόνια και το πώς έγιναν όλες αυτές οι διεργασίες για να αλλάξει κάτι πολύ σημαντικό με μια Επανάσταση, μιας και υπήρχε πολύ μεγάλη προετοιμασία πριν».

Άνθρωπος με μεγάλο βάθος

Αναφερόμενη στην προσωπικότητα του Ρήγα, τονίζει: «Ο Ρήγας είναι μια προσωπικότητα, που λίγο-πολύ ξέρουμε από το σχολείο ως έναν ήρωα αγαπητό, μια πολύ ευχάριστη μορφή. Ήταν επίσης και ένας άνθρωπος με πάρα πολύ μεγάλο βάθος και με πολλή αγάπη για τη ζωή και ένας άνθρωπος πολύ μέσα στη ζωή».

Όπως εξηγεί η κα. Παζαρλή, «καμιά φορά ξεχνάμε να δούμε και την ανθρώπινη πλευρά σ’ αυτές τις προσωπικότητες, τους ήρωές μας, που κάνουν υπερβάσεις στη ζωή και ονειρεύονται κάτι καλύτερο».

Διευκρινίζοντας τον τίτλο της διάλεξης, μας λέει ότι, «ο τίτλος παίζει με τις έννοιες του τόπου και τη δυνατότητα να πραγματοποιήσεις την πραγματικότητα στον τόπο που ζεις, μια μεγάλη αλλαγή και με την ουτοπία, που μπορεί να είναι κάτι απραγματοποίητο και μπορεί να είναι μια ιδανική πολιτεία, ένα όνειρο, ένα όραμα».

Ο Ρήγας άλλαξε ανθρώπους

Ερωτώμενη για το κατά πόσο άλλαξε τον κόσμο ο Ρήγας, η κα. Παζαρλή σημειώνει: «Δεν ξέρω αν άλλαξε τον κόσμο, αλλά άλλαξε ανθρώπους. Και οι μεγάλες αλλαγές δεν γίνονται έτσι με κραυγαλέους τρόπους, αλλά με μικρές –  μικρές αλλαγές. Άλλαξε ανθρώπους, άλλαξε κάποιους λίγους ίσως που βρεθήκανε. Ωρίμασαν οι σκέψεις, επηρέασε και νομίζω ότι διαμόρφωσε σε πολύ μεγάλο βαθμό το όραμα μιας ιδανικής πολιτείας, που εξέθρεψε το όραμα ελευθερίας και της Επανάστασης. Και γι’ αυτό ακριβώς, επειδή αρκετά από τα πράγματα που σκέφτηκε εκείνος, διαπραγματεύονται πολύ βασικές ιδέες και έννοιες και αναζητήσεις που έχουμε και σήμερα, γι’ αυτό και συνεχίζει και μας δίνει τροφή για σκέψη, τόσα χρόνια μετά. Έχουμε να σκεφτούμε και να πούμε πράγματα από βασικές έννοιες που όρισαν τον πολιτισμό μας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, όπως για τη Δικαιοσύνη, την Ισονομία, την Ελευθερία, το πώς ορίζουμε αυτές τις έννοιες ξανά και ξανά σε κάθε εποχή».

Η χαρτογραφική κληρονομιά

Στην ερώτηση για το ποιος είναι ο συνδυασμός για την Χάρτα του Ρήγα και την χαρτογραφική κληρονομιά σήμερα, η κα. Παζαρλή τονίζει: «Η χαρτογραφική κληρονομιά είναι μια έννοια, η οποία έχει αρχίσει και καθιερώνεται τα τελευταία 15 χρόνια στην επιστημονική κοινότητα, διεθνώς και στην Ελλάδα. Πρόκειται για τους χάρτες εκείνους που αποτελούν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Την χαρτογραφία του παρελθόντος δηλαδή, όπως τη βιώνουμε σήμερα στο παρόν και όπως τη διαφυλάττουμε γιατί έχει κάτι να μας πει, είναι χρήσιμη.

Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, υπάρχει το Αρχείο Χαρτογραφικής Κληρονομιάς, που έχει ακριβώς αυτό το αντικείμενο: την προβολή της χαρτογραφικής κληρονομιάς, της δικής μας χώρας και σε διεθνές επίπεδο».

Η ίδια σημειώνει επίσης ότι, «η Χάρτα, είναι ένα από τα πιο εμβληματικά αντικείμενα, ως ιστορικό μνημείο και ως μνημείο της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας, που σχετίζεται όμως με την χαρτογραφία. Είναι ένας χάρτης που δεν περιορίστηκε σε ένα μόνο ρόλο, τον αρχαιογνωστικό ή ιστορικό, αλλά δημιούργησε και ιδεολογίες, επηρέασε νοοτροπίες, οπότε μέχρι σήμερα θεωρείται ένα πολύτιμο κεφάλαιο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς».

Η συμβολή της Χάρτας στην Επανάσταση

Στην ερώτηση για την συμβολή της Χάρτας του Ρήγα στην Επανάσταση, η κα. Παζαρλή διευκρινίζει: «Η συμβολή της Χάρτας στην Επανάσταση, δεν ήταν τόσο μεγάλη όσο την οραματίστηκε ο Ρήγας, διότι δεν  πρόλαβε να γίνει τόσο μεγάλη. Ξέρουμε όμως ότι ήταν ένα χάρτης ο οποίος επηρέασε πάρα πολύ, έφτασε σε σχολεία, έφτασε στα χέρια φιλελλήνων, έφτασε στα χέρια ανθρώπων που στήριξαν την Επανάσταση και συνέχισε να συγκινεί για πολλά χρόνια ακόμα τους λογίους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Είχε την επίδρασή της, ξέρουμε από μαρτυρίες ξένων που έφτασαν στην Ελλάδα, ότι ήταν ένα εξαιρετικό αντικείμενο της ελληνικής λογιοσύνης της προεπαναστατικής περιόδου, οπότε ναι έπαιξε το ρόλο της στην Επανάσταση και το ωραίο είναι ότι συνεχίζει να μας λέει ακόμα ιστορίες για την Επανάσταση. Είναι ωραίο λοιπόν, ότι μπορούμε να πλησιάσουμε ένα αντικείμενο που φτιάχτηκε 200 χρόνια πριν, με σημερινούς όρους και μάλιστα να το δούμε ως ένα εκπαιδευτικό πολυμέσο για την εποχή του. Όπως βλέπουμε σήμερα τους χάρτες και κλικάρουμε πάνω τους και βλέπουμε εικόνες, πληροφορίες και κάνουμε ταξίδια πάνω στο χάρτη».

Η θέση της Χάρτας σήμερα

Ερωτώμενη για το ποια είναι η θέση της Χάρτας του Ρήγα σήμερα στην ελληνική κοινωνία, πολιτεία και στην επιστημονική κοινότητα, η κα. Παζαρλή εξηγεί: «Από το 1997 που συμπληρώθηκαν τα 200 χρόνια από την έκδοσή της, έχει ανανεωθεί το ενδιαφέρον. Η αλήθεια είναι ότι, σε σχέση με τα υπόλοιπα έργα του Ρήγα, αυτά τα 200 χρόνια που πέρασαν από τη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους, ήταν το πιο αδικημένο από τα έργα του. Ίσως επειδή αυτό ήταν το λιγότερο κατανοητό, ίσως ακριβώς επειδή υπάρχει μια έλλειψη, ένα έλλειμμα χαρτογραφικό στην παιδεία μας. Παρ’ όλα αυτά, από το 1997 και μετά, υπάρχει ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον και σε επίπεδο πανεπιστημιακό, διδακτορικό, σε επίπεδο της ιστορικής και χαρτογραφικής επιστήμης, αλλά υπάρχει και πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και με την συγκυρία των 200 χρόνων από την Επανάσταση, για να χρησιμοποιηθούν τέτοιου είδους τεκμήρια για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Και φαίνεται ότι έχουμε τη δυνατότητα πια να κάνουμε καινούριες προσεγγίσεις, να δημιουργούμε παιχνίδια και να φέρουμε στην εκπαίδευση, στους μαθητές και το ευρύ κοινό και τους ερευνητές, αυτά τα αντικείμενα του παρελθόντος με μια καινούρια ματιά πλέον».

Ερωτώμενη αν έχουν ξεκινήσει να μπαίνουν στα σχολεία με κάποιο τρόπο, σημειώνει ότι, «υπάρχουν συμπληρωματικά προγράμματα, μιας και επιγραμματικά ο Ρήγας και το έργο του διδάσκονται στο σχολείο. Δεν μπορεί το σχολείο να καλύψει το σύνολο όλων όσων θέλουμε, ενώ υπάρχουν πολύ καλές δράσεις σε εκπαιδευτικά προγράμματα, σε Μουσεία και αλλού. Προσπαθούμε να βρούμε τρόπους, ώστε να φέρουμε τα αντικείμενα αυτά στα σχολεία και τους εκπαιδευτικούς και ευτυχώς υπάρχει ανταπόκριση γι’ αυτό».