1ο Επιστημονικό Συνέδριο για τον Πόντο στη Δράμα
Η δράση των αναρτών στον Πόντο και
η μετέπειτα πορεία τους στην Ελλάδα
Β. Χατζηθεοδωρίδης – «Το 1927 ιδρύθηκε στη Δράμα Σύλλογος Ποντίων Οπλαρχηγών με πρόεδρο τον Ιστύλ Αγά»
Μιλούν στον «Π.Τ.» οι εισηγητές του συνεδρίου
Του Θανάση Πολυμένη
ΕΝΑ ΠΟΛΥ ενδιαφέρον συνέδριο για τους αντάρτες του Πόντου, για μια κυριολεκτικά άγνωστη περίοδο, διεξήχθη το πρωί της Κυριακής 5 Νοεμβρίου στη Δράμα με θέμα: «Η δράση των ανταρτών στον Πόντο και η μετέπειτα πορεία τους στην Ελλάδα». Το συνέδριο διοργάνωσε η Ένωση Χορευτών Ν. Δράμας ΠΥΡΡΙΧΙΟΣ, σε συνεργασία με το Δήμο Δράμας και τη ΔΕΚΠΟΤΑ.
Οι εργασίες του συνεδρίου άνοιξαν στις 11.00 το πρωί, με χαιρετισμούς των βουλευτών Ν. Δράμας κ. Δ. Κυριαζίδη και Χ. Κεφαλίδου, του σεβασμιότατου Μητροπολίτη Δράμας κ. Παύλου, του θεματικού αντιπεριφερειάρχη κ. Χρ. Λιθηρόπουλου, του δημάρχου Δράμας κ. Χρ. Μαμσάκου, του προέδρου της Ε.Χ. ΠΥΡΡΙΧΙΟΣ κ. Δ. Τσακαλίδη και του αντιπεριφερειάρχη Δράμας κ. Αν. Πατακάκη.
Εισηγήσεις στο συνέδριο έκαναν οι κ.κ. Θεοδόσης Κυριακίδης με θέμα: «Σχόλια και παρατηρήσεις για την ανάπτυξη αντάρτικων σωμάτων στον Πόντο», ο κ. Θωμάς Αλεξιάδης με θέμα: «Το αντάρτικο του Πόντου και η δράση των ανταρτών στον Πόντο», ο κ. Θεόδωρος Παυλίδης με θέμα: «Η δράση των Ποντίων ανταρτών στην Ελλάδα μετά την ανταλλαγή» και ο κ. Βασίλειος Χατζηθεοδωρίδης με θέμα: «Οπλαρχηγοί του Πόντου στο νομό Δράμας».
Ο κ. Θεοδόσης Κυριακίδης.
Θ. Κυριακίδης: Αντάρτικο αυτοάμυνας
Στον «Πρωινό Τύπο» μίλησαν οι εισηγητές του συνεδρίου και εξ αυτών ο κ. Θεοδόσης Κυριακίδης, Διδάκτωρ Νεότερης Ιστορίας, Επιστημονικός συνεργάτης στην έδρα Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ.
Ο κ. Κυριακίδης αναφέρθηκε γενικότερα στα χαρακτηριστικά του αντάρτικου, για ποιο λόγο αναπτύχθηκε και πού, γιατί εντοπίζεται κυρίως στο Δυτικό Πόντο και όχι στον Ανατολικό, πόσοι ήταν αριθμητικά οι αντάρτες, καθώς και τα προβλήματα της ιστοριογραφίας και της έρευνας και οι περιορισμοί της προφορικής ιστορίας γύρω από το θέμα.
Όπως είπε μιλώντας στον «Π.Τ.» ο κ. Κυριακίδης, «είναι πολύ σημαντικό να διευκρινίσουμε, ότι το αντάρτικο στον Πόντο, δεν είναι ένα αντάρτικο απόσχισης, δεν είναι αντάρτικο δημιουργίας ανεξάρτητου κράτους. Είναι ένα αντάρτικο αυτοάμυνας. Είναι ένα αντάρτικο, το οποίο δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε κυρίως κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν πια γενικεύεται ο νόμος για την στράτευση των Χριστιανών από τον Ιούλιο του 1914 και μετά, όπου επειδή οι Χριστιανοί στέλνονται στα αμελέ ταμπουρού – συνώνυμο της κακουχίας, της ψυχικής και σωματικής εξόντωσης, λιποτακτούν. Οι λιποτάκτες ανεβαίνουν στα βουνά, διότι αν συλληφθούν δολοφονούνται, και δημιουργούν τις πρώτες ομάδες του αντάρτικου».
Όπως εξηγεί ο κ. Κυριακίδης, «αυτές οι ομάδες, υπό την καθοδήγηση καπετάνιων, ουσιαστικά δρουν προστατευτικά προς τον άμαχο πληθυσμό, από τις επιθέσεις των τσετών. Αυτό είναι σημαντικό να το διαχωρίσουμε, διότι οι Τούρκοι ιστοριογράφοι, προσπαθούν να δικαιολογήσουν τις πράξεις γενοκτονίας, μέσα από τη δικαιολογία ότι είχαν να αντιμετωπίσουν τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ποντιακού κράτους μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτό είναι ένα ψεύδος. Η ιδέα για τη δημιουργία ανεξάρτητου Πόντου έρχεται μετά 1916-1917, όταν πια βλέπουν οι Έλληνες ότι δεν υπάρχει πεδίο συνεργασίας όπως το είχαν διακηρύξει οι Νεότουρκοι για συνύπαρξη, οπότε έχουμε τη δημιουργία του αντάρτικου για να σώσουμε τα γυναικόπαιδα στα χωριά».
Ο κ. Βασίλειος Χατζηθεοδωρίδης.
Β. Χατζηθεοδωρίδης: Ο Ιστύλ Αγάς στη Δράμα!
Σε δηλώσεις του στον «Π.Τ.», ο Δραμινός συγγραφέας και συνεργάτης της εφημερίδας μας, κ. Β. Χατζηθεοδωρίδης, αναφέρεται στο πώς Πόντιοι αντάρτες βρέθηκαν στη Δράμα:
«Το αντάρτικο του Πόντου, είχε λάβει τόσο μεγάλες διαστάσεις, ώστε η φήμη τους είχε ξεπεράσει τα όρια της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γιατί πολλοί απ’ αυτούς είχαν πάει και στη Ρωσία. Ένα μικρό κομμάτι από τον όγκο των πολέμαρχων εκείνης της εποχής στον Πόντο, ήρθε και στη Δράμα το 1924. Και μάλιστα, αμέσως από τα χρόνια της εγκατάστασής τους στο Νομό Δράμας, δημιούργησαν ένα σύλλογο Ποντίων Οπλαρχηγών το 1927. Πρώτος πρόεδρος του συλλόγου, ήταν ο Ιστύλ Αγάς. Ήταν μια φυσιογνωμία, που στον Πόντο, είχε περισώσει, μόνος σε μια μάχη, 6.000 γυναικόπαιδα, τα οποία πλησίαζε ο τουρκικός στρατός για να τα σφάξει. Όταν ήρθε στη Δράμα, δημιούργησε αυτόν τον σύλλογο και λάμβαναν μέρος κυρίως στις εθνικές εορτές με τις τοπικές στολές τους και οπλισμένοι τα πρώτα χρόνια. Με τα όπλα τους ήταν μέσα τον Άγιο Νικόλαο, παραμονή της 28ης Οκτωβρίου 1940. Αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι, όσοι επέζησαν, όταν ήρθε η Κατοχή, οι Βούλγαροι είχαν φροντίσει να έχουν ονομαστική κατάστασή τους. Και επειδή τα δυσάρεστα μαθαίνονται, πληροφορήθηκαν ότι κινδυνεύουν άμεσα και σκορπίστηκαν. Άλλοι πέρασαν τον Στρυμόνα και έφυγαν προς την γερμανοκρατούμενη Ελλάδα και άλλοι πήραν τα βουνά εδώ.
Απ’ αυτούς, άλλοι πήγαν στον ΕΑΜ ΕΛΑΣ και άλλοι στα εθνικά αντάρτικα της ΕΑΟ. Είναι μια ενδιαφέρουσα ιστορία, γιατί υπάρχουν πράγματα που έχουν μεν ελάχιστα γραφεί, αλλά έχουν ξεφύγει από τη μνήμη των σύγχρονων».
Ο κ. Θωμάς Αλεξιάδης.
Θ. Αλεξιάδης: Η ιστορία του Πόντου
Σε δηλώσεις του στον «Π.Τ.» ο κ. Θωμάς Αλεξιάδης, Θεολόγος, Διδάκτορας Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού, εξηγεί ότι, «το αντάρτικο ήταν απότοκο της απόφασης των Νεότουρκων, για τη μετατροπή της πολυπολιτισμικής και πολυεθνικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε εθνικό κράτος. Δηλαδή, το αντάρτικο ήταν αντάρτικο σωτηρίας των γυναικών, των παιδιών και των αμάχων από τις νεοτουρκικές και τις κεμαλικές ορδές της βαρβαρότητας, των θηριωδιών, των ακροτήτων, των ωμοτήτων, του ολέθρου και της ολοκληρωτικής καταστροφής.
Δεν αποσκοπούσε στην εκδίωξη των μουσουλμάνων συντοπιτών τους, αλλά στο δικαίωμα των γηγενών, αυτόχθονων ελληνικών πληθυσμών να ζήσουν ειρηνικά, ισότιμα και ισόνομα με τις υπόλοιπες εθνότητες του τόπου τους. Και υπάρχει μια σημαντική παράμετρος εδώ: η δράση των γυναικών ειδικότερα στην περιοχή της Μπάφρας και γενικότερα στην περιοχή του Δυτικού Πόντου, που ντυμένες με την μαύρη αντάρτική στολή και τα παιδιά δεμένα στην πλάτη κατά περίπτωση, πολεμούσαν για την τιμή τους, την αξιοπρέπειά τους, για το αγαθό της ελευθερίας τους, απέναντι σε μια πάνοπλη κρατική μηχανή που τους αρνήθηκε το δικαίωμα να υπάρχουν.
Το αντάρτικο λοιπόν, είναι η ιστορία της αντίστασης των Ελλήνων του Πόντου, τόσο κατά τη νεοτουρκική εθνική εκκαθάριση, όσο και κατά την κεμαλική, με καταγεγραμμένες πράξεις αυτοθυσίας και ηρωισμού, που τιμά, πλουτίζει και βαθαίνει την ιστορία του ελληνικού έθνους. Κι εδώ υπεισέρχεται το χρέος της ελληνικής ιστορίας, να εντάξει την ιστορία του Πόντου στα σχολικά εγχειρίδια για να διδάσκεται και να παραδίδεται στις επόμενες γενιές.
Οφείλουμε να ερμηνεύσουμε τα γεγονότα της εποχής εκείνης για να αντιληφθούμε τι συμβαίνει μέχρι σήμερα με τη γείτονα χώρα και γιατί συμβαίνει. Και ακόμα παραπάνω, να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο μέλλον για τις γενιές που έρχονται».
