Δρώμενα στο Μοναστηράκι
Στις 6 Ιανουαρίου, ανήμερα των Θεοφανείων οι κάτοικοι του Μοναστηρακίου Δράμας, κάθε χρόνο, συνεχίζουν να τελούν ένα πανάρχαιο έθιμο, ένα δρώμενο που το ονομάζουν «Αράπηδες».
Είναι ένα έθιμο που οι ρίζες του χάνονται μέσα στα βάθη των αιώνων και έχουν αναφορά στη Διονυσιακή λατρεία, στην παράφορη έκφραση της ανθρώπινης φύσης. Ο θίασος του δρώμενου, η «τσέτα», αποτελείται από τους «Αράπηδες», τις «Γκιλίγκες», τους «Παππούδες» και τους «Τσολιάδες». Οι «Αράπηδες» φορούν μαύρες φλοκωτές ποιμενικές κάπες, που καλύπτουν ολόκληρο το σώμα και εντυπωσιακές υψικόρυφες προσωπίδες από δέρματα αιγοπροβάτων. Στη μέση τους κρεμούν τρία μεγάλα κουδούνια ή μπατάλια, τα οποία είναι αρμονικά συνταιριασμένα, ενώ στα χέρια τους κρατούν ένα μεγάλο ξύλινο σπαθί και ένα σακουλάκι στάχτη του Δωδεκαημέρου.
Την τσέτα συνοδεύουν αδιάλειπτα οι οργανοπαίκτες τοπικών παραδοσιακών μουσικών οργάνων, της τρίχορδης αχλαδόσχημης μακεδονικής λύρας, του κεμενέ και του νταϊρέ.
Ανήμερα των Θεοφανείων νωρίς το πρωί, η τσέτα μαζί με τους οργανοπαίκτες περιηγείται όλα τα σπίτια του χωριού όπου με χορούς, τραγούδια και κεράσματα ανταλλάσσουν ευχές. Το έθιμο κορυφώνεται με την εντυπωσιακή κατάληψη της πλατείας από τους Αράπηδες, έτσι ανοίγουν το δρόμο στα υπόλοιπα μέλη της τσέτας, με πρώτους τους Τσολιάδες που ακολουθούν χορεύοντας. Στη συνέχεια, στήνεται ο τρανός χορός στον οποίο συμμετέχουν οι κάτοικοι και οι επισκέπτες του χωριού.
Στο τέλος του δρώμενου, γίνεται αναπαράσταση του οργώματος και της σποράς. Ένας Τσολιάς «ζεύει» δυο Αράπηδες σε ένα ξύλινο άροτρο και «οργώνει» την πλατεία ενώ «σπέρνει» ένας παλιός γεωργός του χωριού. Η μίμηση της άροσης και της σποράς έχει αποτροπαϊκό και ευετηριακό χαρακτήρα και αποσκοπεί, έως τις μέρες μας, στην προστασία της κοινότητας από τις κακές δυνάμεις.
Πρόκειται για ένα χαρούμενο και εύθυμο καλωσόρισμα του νέου χρόνου, στο οποίο όποιος παραβρεθεί παρασύρεται απ τους ξέφρενους ρυθμούς των κουδουνιών και των μουσικών οργάνων.
Στις 6 Ιανουαρίου, στον Βώλακα, στις 11.00 π.μ., στην πλατεία, θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο της «μπάρας». Μετά τα μεσάνυχτα, θα γίνει το «κλέψιμο» των αντικειμένων. Στην Καλή Βρύση, στις 10.00 π.μ., μεταμφιεσμένοι θα κυκλοφορούν στους δρόμους. Στο Μοναστηράκι, στις 15.00 μ.μ., στην πλατεία θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο των «Αράπηδων». Στον Ξηροπόταμο, στις 10.00 π.μ., θα πραγματοποιηθεί γύρα του χωριού με τους μεταμφιεσμένους. Στο Παγονέρι, στις 11.00 π.μ., στην πλατεία, θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο των «Χαράπηδων». Στην Πετρούσα, στις 20.30 μ.μ., θα γίνει μικρή γύρα στο χωριό με τους μεταμφιεσμένους. Στους Πύργους, στις 20.00 μ.μ., θα πραγματοποιηθεί η «νταβανίσκα», ολονύχτιο παραδοσιακό γλέντι.
7 Ιανουαρίου, στον Βώλακα, στις 10.00 π.μ., θα γίνει πλειστηριασμός των κλεμμένων αντικειμένων και στις 14.00 μ.μ., στην πλατεία θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο των «Αράπηδων». Στην Καλή Βρύση, στις 15.00 μ.μ., θα γίνει χορευτική εκδήλωση στην πλατεία, ενώ «Μπαμπούγεροι» θα κυκλοφορούν στους δρόμους. Στον Ξηροπόταμο, στις 10.00 π.μ., θα γίνει γύρα του χωριού στους εορτάζοντες, ενώ στις 15.00 μ.μ., στην πλατεία θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο των «Αράπηδων». Στο Παγονέρι στις 12.00 μ.μ., θα γίνει γύρα του χωριού με τους μεταμφιεσμένους. Στην Πετρούσα, στις 12.00 μ., θα γίνει μεγάλη γύρα στο χωριό με τους μεταμφιεσμένους και την καμήλα. Στους Πύργους, στις 10.00 π.μ., θα γίνει γύρα του χωριού, και στις 18.00 μ.μ., θα πραγματοποιηθεί γλέντι με τις «αρκούδες» στην πλατεία του χωριού.
8 Ιανουαρίου, στον Βώλακα, στις 14.00 μ.μ., θα γίνει η τέλεση του παραδοσιακού γάμου, και στις 16.30 μ.μ., θα πραγματοποιηθεί στην πλατεία το δρώμενο των «Αρκούδων». Στην Καλή Βρύση, στις 14.00 μ.μ., στην πλατεία θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο του σατυρικού γάμου. Στην Πετρούσα, στις 16.00 μ.μ., στην αυλή του σχολείου θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο της «Μπάμπως». Στους Πύργους, στις 18.00 μ.μ., στην πλατεία θα πραγματοποιηθεί το δρώμενο της «Μπάμπως».
