«Η ευθύνη του λαού»

«Την ανάδειξη στα δημόσια αξιώματα δεν πρέπει να την καθορίζει η καταγωγή ή ο πλούτος, αλλά μόνο οι αρετές, που κοσμούν ένα άτομο» (Θουκυδίδης, ΙΙ, 37, 1)

Του Γ.Κ. Χατζοπούλου, τ. Λυκειάρχη

Είναι πολυακουσμένη η κατηγορία, που διατυπώνεται από πλειάδα Ελλήνων, ότι η κακοδαιμονία του ελληνικού λαού οφείλεται σ’ εκείνους, οι οποίοι με τη θέλησή τους αναλαμβάνουν να χειριστούν τις τύχες τους.

Αυτή η εύκολη και βαριά κατηγορία, η οποία διατυπώνεται εναντίον των ανθρώπων, που ασκούν την εξουσία, νομίζουμε ότι όχι μόνο είναι άδικη, αλλά δίνει και το μέτρο της ανευθυνότητας εκείνων, που τη διατυπώνουν.

Είναι πασίδηλο ότι όσοι ασκούν την εξουσία κατά τρόπο αναποτελεσματικό, ο οποίος οδηγεί το λαό σε ατυχίες και μερικές φορές σε περιπέτειες οδυνηρές, δεν παύουν να είναι παιδιά εκείνων, που με τόση άνεση επιρρίπτουν την ευθύνη της κακοδαιμονίας σ’ όσους καθίστανται πρόξενοι των περιπετειών τους.

Αλήθεια δεν αντιλαμβάνονται ότι την ευθύνη της κακοδαιμονίας τους την επωμίζονται οι ίδιοι, αφού αυτοί ευθύνονται για τη μεταβίβαση της εξουσίας, της οποίας είναι κάτοχοι, σε ηγεσίες, οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στο χρέος τους;

Γεννάται εύλογα το ερώτημα. Γιατί οι εκάστοτε ηγέτες οδηγούν εκούσια ή και ακούσια το λαό σε περιπέτειες;

Η απάντηση δεν νομίζουμε ότι χρειάζεται πολλή σκέψη. Και επαναλαμβάνουμε. Το άνδρωμα ενός ηγέτη επαφίεται στην όλη δομή του κοινωνικού συστήματος. Και πρώτιστα στο είδος της παιδείας, η οποία παρέχεται όχι μόνο στους ναούς της εκπαίδευσης, αλλά και σε όλους εκείνους τους φορείς, οι οποίοι με την αποστολή των μηνυμάτων τους συμβάλλουν στη διαπαιδαγώγηση και στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του.

Ασφαλώς πέρα από την παιδεία, η οποία παρέχεται από τους φορείς, που κινούνται στον κοινωνικό χώρο, στην επιτυχή άσκηση της εξουσίας συμβάλλουν και οι αρετές, οι οποίες κοσμούν τον κάτοχο της εξουσίας.

Παράλληλα βέβαια σημαντικό ρόλο παίζει και η παιδεία όλων εκείνων, οι οποίοι νόμιμα κατέχουν το δικαίωμα της εκλογής των ηγετών, δηλαδή ο κυρίαρχος λαός.

Κατ’ αρχάς οι εκλέκτορες πρέπει να έχουν την ικανότητα της ορθής επιλογής, επισημαίνοντας τις αρετές των μελλοντικών ηγετών, οι οποίες θα βοηθήσουν στην ορθή και εύστοχη άσκηση της εξουσίας.

Για να έχουν όμως οι εκλέκτορες την ικανότητα να εκλέγουν ηγέτες με σύνεση, σωφροσύνη, μετριοπάθεια, νοικοκυροσύνη, ανυστεροβουλία, ταπεινοφροσύνη και πάνω απ’ όλα αγάπη για την πατρίδα, χωρίς να αναμένουν να εισπράξουν υλικά οφέλη για την επιτυχή άσκηση της εξουσίας, θα πρέπει αυτοί να εμφορούνται από τις ίδιες αρετές, τις οποίες θα τις καλλιεργεί ένα σύστημα παιδείας, το οποίο θα διαμορφώνει χαρακτήρες, που στόχος του θα είναι η αρχή: «Πάνω από το ατομικό συμφέρον πρέπει να τίθεται το συμφέρον της πολιτείας, το συμφέρον των συμπολιτών τους».

Είναι πασιφανές ότι ένας πολίτης ευτυχεί, όταν ευτυχεί η πολιτεία στην οποία ανήκει. Σε διαφορετική περίπτωση η πολιτεία μοιάζει με ακυβέρνητο σκάφος, το οποίο παλεύει με τα μανιασμένα κύματα λυσσομανούσας θάλασσας έτοιμο να καταποντισθεί, παρασύροντας στο βυθό κυβερνώντες και κυβερνωμένους.

Και είναι εύλογο να συμβεί μια τέτοια καταστροφή, αφού η ανικανότητα των ηγετών ή η σκόπιμη ανορθόδοξη άσκηση της εξουσίας επιφέρει την έλλειψη ισονομίας, αλλά και τη διάκριση των πολιτών σε πληβείους και πατρικίους ή σε πολίτες πρώτης και δεύτερης κατηγορίας.

Ζώντας οι πολίτες μέσα σ’ ένα τέτοιο κλίμα, στο οποίο κυριαρχεί ο κοινωνικός ρατσισμός, μοιραία αναφύονται οι εκρήξεις, οι αναταραχές, οι συγκρούσεις, οι διχοστασίες και η διατάραξη της κοινωνικής γαλήνης, καταστάσεις οι οποίες θολώνουν το νου των πολιτών, απενεργοποιούν τη θέλησή τους για δημιουργική προσφορά, η οποία με τη σειρά της καθιστά τη ζωή τους με τριβές, οδηγώντας στη στασιμότητα της προόδου και της ευημερίας.

Εύλογο είναι να αναμένει κάποιος από μια πολιτεία ευνομούμενη με πολίτες, που διαθέτουν καθαρό μυαλό, μια ρηξικέλευθη πορεία, η οποία οδηγεί ανεπιφύλακτα στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική πρόοδο, η προέκταση της οποίας εύλογα θα αγγίζει και άλλους λαούς.

Η ιστορική πορεία της ανθρωπότητας αποφαίνεται πως ό,τι δημιουργήθηκε στον τομέα του πολιτισμού ήταν καρπός ειρηνικής συμβίωσης των ανθρώπων, αγαστής συνεργασίας με τους ομόρους λαούς, αποφυγή απώλειας αθώων ψυχών, ερειπίων, τέφρας και ύψωσης ανυπέρβλητων τειχών.

Συνεπώς καθοριστική βάση της υλικής ευδαιμονίας και ψυχικής γαλήνης των ανθρώπων είναι η ανάθεση της εξουσίας σε σώφρονες ηγέτες, οι οποίοι θα στέκουν μακριά από αλαζονικές συμπεριφορές, τάσεις μεγαλομανίας, αντικαπιταλισμό, αντιρατσισμό, πλεονεξία και γένεση θρήνων ατελεύτητων και μετατροπή των χωρών τους σε τόπους, όπου με ευκρίνεια θα κυριαρχεί η παρουσία οδυνηρών αμενηνών καρήνων.

Καιρός, λοιπόν, όσοι με περισσή ευκολία αποδίδουν την κακοδαιμονίας τους στις εκάστοτε ηγεσίες, να συνειδητοποιήσουν ότι η ευθύνη των συμφορών ανήκει αποκλειστικά στους ίδιους, αφού με ευκολία συχνά μεταβιβάζουν την εξουσία, χωρίς συναίσθηση του κυρίαρχου ρόλου τους, σε ηγέτες όχι μόνο ανίκανους, αλλά και δέσμιους των ολεθρίων παθών τους. Ηγέτες, οι οποίοι με τη συμπεριφορά τους ξεθωριάζουν τις αρχές της ισονομίας και ισοτιμίας, υψώνοντας νοερά τείχη ανάμεσα στις ψυχές των πολιτών, είναι καρπός των κυρίαρχων λαϊκών στρωμάτων, τα οποία ατύχησαν να αποκτήσουν παιδεία, της οποίας κυρίαρχη βάση αποτελεί ο άνθρωπος, για τον οποίο τόσο εύγλωττα εκφράστηκε ο πατέρας της νέας αττικής κωμωδίας τονίζοντας εκείνο το ανεξίτηλο: «Ως χαρίεν άνθρωπος, όταν άνθρωπος η».