Η έκδοση του
«Κώδικα Τσατάλτζας (Χωριστής Δράμας) 1842 – 1916»
Από τους Δημήτρη Α. Πασχαλίδη και Χρίστο Π. Φαράκλα
Του Νίκου Γ. Γεωργιάδη
Επίτιμου Δντή Π.Ε. Καβάλας
Πολλαπλή ήταν η χαρά μου όταν στις 21 Δεκεμβρίου 2018 ο συγχωριανός και δάσκαλός μου Δημήτρης Πασχαλίδης από την άλλη άκρη του τηλεφώνου μού ανακοίνωσε ότι έχει στη διάθεσή μου ένα αντίτυπο του τελευταίου έργου του με τον προαναφερόμενο τίτλο, που ολοκλήρωσε σε συνεργασία με τον Χρίστο Π. Φαράκλα, γνωστό, άοκνο, φιλόλογο της Δράμας.
Πολλαπλή, γιατί γνώριζα ότι ο Δάσκαλος για δεκαετίες ασχολείται ερευνητικά με το ιστορικό αυτό τεκμήριο και επιτέλους έφτασε στην ολοκλήρωση του μόχθου του. Ακόμη γιατί ένας τεράστιος όγκος πληροφοριών, που αφορούν στην τελευταία περίοδο της οθωμανοκρατίας στην περιοχής μας, αφού οι καταγραφές στον Κώδικα αρχίζουν στα 1842 και τελειώνουν τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση του τόπου στα 1916, παραδίδονται στο ενδιαφερόμενο κοινό, μα περισσότερο στην επιστημονική κοινότητα για να εντρυφήσει έτι περαιτέρω στα άπειρα από κάθε προσέγγιση στοιχεία που περιλαμβάνονται σε αυτόν όπως: διορισμοί εφοροεπιτρόπων της Ελληνορθοδόξου Κοινότητας, οικονομικοί απολογισμοί τους, γενικές συνελεύσεις της, διορισμοί δασκάλων, ανεγέρσεις σχολείων, προικοσύμφωνα, σχέσεις μεταξύ των Ελλήνων, κοινωνικές δομές και συνθήκες λειτουργίας της κοινωνίας, αναλήψεις πρωτοβουλιών έναντι του «κοινού» αγοραπωλησίες κτημάτων κ.ά.π., τα οποία με ιδιαίτερη προσοχή και μελέτη μπορεί να διαπιστώσει ο αναγνώστης ότι οι συγγραφείς επιμελώς επεξεργάστηκαν.
Χαρά, γιατί μέσα από τις σελίδες ξεδιπλώνονται ονόματα, γνωστά και άγνωστα, οικογενειακά καταχωρημένα με τον καταγραφικό τρόπο της εποχής.
Η εργασία αναπτύσσεται με τη γνωστή και από άλλες εργασίες των συγγραφέων μέθοδο, με βαθιά δηλαδή επιστημονική προσέγγιση και καταγραφή, αποτελεσματική ανάλυση και εξαγωγή ερμηνευτικών συμπερασμάτων διερμηνεύοντας σκοτεινές πτυχές της ταραχώδους περιόδου του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα.
Είχα την τύχη να έχω ως δάσκαλο τον Δημήτρη Πασχαλίδη, για ένα μικρό διάστημα, όταν προσέφερε τις εκπαιδευτικές του υπηρεσίες τη δεκαετία του ’60 στο Δημοτικό Σχολείο Χωριστής. Τον ξανασυνάντησα ένα απόγευμα, ύστερα από πολλά χρόνια, (Σεπτέμβριος του 1976) στον Κήπο της Δράμας, λίγες μέρες πριν από τη λήψη του πτυχίου μου από την Παιδαγωγική Ακαδημία. Ήταν ένα απόγευμα «πλήρες», όπως πλήρης είναι πάντοτε ο χρόνος όταν συνομιλητής σου είναι ο Δημήτρης Πασχαλίδης. Παρά τη διαφορά της ηλικίας, και κυρίως τα διαφορετικά ενδιαφέροντα, αποχωριστήκαμε με τελευταία του προτροπή “να διαβάζεις!”.
Ξαναβρεθήκαμε με τη λήξη του σχολικού έτους 1983 – 84, στο Δημοτικό Σχολείο Νικηφόρου Δράμας, όπου ο Δημήτρης Πασχαλίδης ως Σχολικός Σύμβουλος οργάνωσε μία επιμορφωτική διδασκαλία για την εφαρμογή των νέων, τότε, βιβλίων και των νέων τεχνικών διδασκαλίας που εφαρμόστηκαν με την αλλαγή των προγραμμάτων σπουδών εκείνη την εποχή. Πέραν τούτου δεν είχα την τύχη να συνεργαστώ εκπαιδευτικά μαζί του, γιατί υπηρετούσα σε εκπαιδευτική περιφέρεια αρμοδιότητας άλλου Σχολικού Συμβούλου. Βρεθήκαμε όμως πολλές φορές σε αίθουσες συνεδρίων ,που οργάνωνε η ΔΕΚΠΟΤΑ ή σε παρουσιάσεις βιβλίων αλλά και εργασιών του.
Το 1999 ιδρύθηκε η Εταιρεία Επιστημών Αγωγής Δράμας. Ο Δημήτρης Πασχαλίδης ασμένως ανταποκρίθηκε στην πρόταση για συμμετοχή του και το όνομά του συμπεριλαμβάνεται στα ιδρυτικά της μέλη. Αποτελεί μέχρι και σήμερα το αρχαιότερο μέλος που παρίσταται σε όλες σχεδόν τις εκδηλώσεις της και σε όλα τα συνέδριά της, που έκτοτε πραγματοποιήθηκαν, ενδεικτικό των διαρκών ενδιαφερόντων του για την επιστήμη που με αγάπη υπηρέτησε.
Πολλές φορές στις συζητήσεις μας μου περιέγραφε, αυτός και η ακάματη συνεργάτης – σύζυγός του κυρία Μαριάνθη, τα προβλήματα που αντιμετώπιζε στην επεξεργασία του Κώδικα. Στην αδυναμία μελέτης του λόγω των ιδιαίτερων γραφικών χαρακτήρων των συντακτών, των πυκνογραμμένων κειμένων, των ιδιόλεκτων, που τα μέσα τεχνολογίας της εποχής (δεκαετία του ’90) δεν βοηθούσαν στη μελέτη των παραπάνω «γι’ αυτό αναγκάστηκα να αγοράσω και να χρησιμοποιήσω μεγεθυντικό φακό σαν αυτό που χρησιμοποιούν οι δερματολόγοι!».
Προϊόντος του χρόνου και της εξέλιξης των μέσων τεχνολογίας (φωτοτυπικά μηχανήματα, Η/Υ, χρήση του διαδικτύου, e-mail) είναι βέβαιο ότι βελτιώθηκαν οι δυνατότητες μελέτης του πρωτόλειου τεκμηρίου. Ωστόσο η πρόσβαση στις πηγές πληροφόρησης και η ανάγκη διαρκούς ερμηνείας των στοιχείων, αλλά και η μεθοδολογία συγγραφής της επιστημονικής εργασίας απαιτούσε διεπιστημονική συμβολή για την ολοκλήρωσή της.
Στο πρόσωπο του Χρίστου Π. Φαράκλα, τις ικανότητες, τις γνώσεις, την προθυμία, μα κυρίως στις άοκνες εργασίες του βρήκε ο Δάσκαλος το συνεργάτη που συνέβαλε στα παραπάνω.
Με τον Χρίστο Π. Φαράκλα δεν έτυχε να συνεργαστούμε. Η Δράμα, ο τόπος μας, είναι μικρός! Και ως εκ τούτου οι δημιουργικοί άνθρωποι ξεχωρίζουν σ’ αυτόν! Ο Χρίστος ανήκει σε αυτούς! Το έργο του είναι πολυσχιδές! Οι δημοσιεύσεις, οι εργασίες, η επιμέλεια εκδόσεων συνεδρίων, οι σχολιασμοί κειμένων, οι παρουσιάσεις βιβλίων είναι λίγα από αυτά με τα οποία έχει ασχοληθεί συμβάλλοντας στην πολιτισμική προαγωγή του τόπου! Ως Δραμινός από τη θέση αυτή τον ευχαριστώ!
Και στους δυο εύχομαι μακροημέρευση, (και αυτό μπορεί να ερμηνευθεί τελείως ωφελιμιστικό) για να χαιρόμαστε το πνευματικό και δημιουργικό έργο τους, αυτό που διευρύνει τα σύνορα του ανθρώπινου νου και μας φέρνει μπροστά στον ωκεανό της γνώσης, ο οποίος δεν είναι το φράγμα – εμπόδιο, αλλά η διέξοδος για την προσφυγή στην ανάληψη της Ευθύνης, που οδηγεί στην εξερεύνηση και απόδοση της Αλήθειας.
Υ.Γ. Ο χώρος δεν είναι ο κατάλληλος για μία πλήρη αναφορά για το εκδοθέν πόνημα και έτσι περιορίζομαι σ΄ αυτά τα ελάχιστα. Επισημαίνω όμως ότι ο αριθμός των αντιτύπων (400) της πρώτης έκδοσης είναι ελάχιστος, αν αναλογιστεί κανείς ότι είναι επιβεβλημένη ανάγκη και πρέπει να αποσταλεί σε πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, σε δημοτικές αντίστοιχες, σε σχολικές βιβλιοθήκες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τουλάχιστον του νομού μας αλλά και σε άμεσα ενδιαφερόμενους. Γι’ αυτό είναι βέβαιο ότι η δεύτερη έκδοση πρέπει να είναι πολλαπλάσια μεγαλύτερη σε αριθμό αντιτύπων.
