Ενοχές: Τι είναι ακριβώς αυτή η εσωτερική φωνή που μας κατακρίνει;
Ενοχές. Όλοι οι άνθρωποι τις νιώθουμε. Μας κατατρέχουν και μας βασανίζουν σε διάφορες περιόδους της ζωής μας, αν είμαστε τυχεροί. Αν δεν είμαστε, απλά μένουν μαζί μας για πάντα… Τι είναι στ’ αλήθεια αυτή η εσωτερική φωνή που μας κατακρίνει; Τι κρύβεται από πίσω;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Όταν νιώθουμε ενοχές συνήθως τις βιώνουμε αναφορικά με ένα άλλο άτομο. Φανταζόμαστε ότι έχουμε κάτι το οποίο το έχει πειράξει. Κάτι το οποίο δεν ήταν «σωστό». Κάτι «λάθος». Και τότε κατηγορούμε τον εαυτό μας και του λέμε: «Είσαι άχρηστος». «Ποτέ δε θα μάθεις». «Είσαι βλάκας, πραγματικά». «Πώς μπόρεσες και πάλι έκανες το ίδιο πράγμα;» «Έλεος πια, με αυτή την αδυναμία σου». «Σε σιχαίνομαι!».
Θα μπορούσαμε να επιχειρηματολογήσουμε ότι αυτό το οποίο φανταζόμαστε δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Είναι όλα στο μυαλό μας και το άτομο αυτό δεν έχει πληγωθεί από τη συμπεριφορά μας. Ενώ αυτό θα μπορούσε να είναι ένα ρεαλιστικό σενάριο, παραείναι εύκολο για την ανάλυσή μας. Ας υποθέσουμε πως όντως έχουμε κάνει κάτι το οποίο έχει πειράξει τον άλλον. Έστω, λοιπόν, ότι τα πράγματα είναι ακριβώς όπως τα λέμε και το άλλο άτομο γυρίζει και μας λέει όλα αυτά τα οποία λέμε εμείς στον εαυτό μας. Το ακούμε να μας λέει: «Είσαι άχρηστος». «Ποτέ δε θα μάθεις». «Είσαι βλάκας, πραγματικά». «Πως μπόρεσες και πάλι έκανες το ίδιο πράγμα;» «Έλεος πια, με αυτή την αδυναμία σου». «Σε σιχαίνομαι!».
Ποιο είναι το πρώτο συναίσθημα το οποίο θα μας γεννιόταν αν κάποιος μας έλεγε αυτά τα πράγματα; Ποια θα ήταν η αυτόματη αντίδραση σε μια τέτοιου είδους επίθεση; Θα ήταν να σκύψουμε το κεφάλι και να πούμε «Ναι, έχεις δίκιο;» Οι περισσότεροι άνθρωποι (αν όχι όλοι) δε θα έκαναν αυτό όταν αντιμετώπιζαν ανάλογη συμπεριφορά. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα του έλεγαν: «Εγώ άχρηστος; Εγώ βλάκας; Δε μας παρατάς; Με σιχαίνεσαι μια, σε σιχαίνομαι δέκα!». Θα θύμωναν αν άκουγαν κάποιον να τους κατηγορεί με αυτά τα λόγια.
Εδώ είναι όλο το ζουμί! Αυτός ο θυμός είναι που κρύβεται πίσω από τις ενοχές. Είναι θυμός τον οποίο, για κάποιο λόγο, υποσυνείδητα θεωρούμε ότι δεν μπορούμε να εκφράσουμε προς τον άλλον και τον στρέφουμε προς τα εμάς. Κάτι μέσα μας νομίζει πως δεν είναι «σωστό», δεν «πρέπει», δεν δικαιούμαστε, «απαγορεύεται» να θυμώσουμε με τον άλλον. Ίσως επειδή ο άλλος είναι ένας γονέας στο απυρόβλητο, ένας κοντινός σύντροφος, ακόμα και η κοινωνία ολόκληρη, Το συναίσθημα, όμως, υπάρχει. Είναι εκεί και ψάχνει να εκφραστεί. Έτσι, βρίσκει τη μοναδική διαθέσιμη διέξοδο και ξεσπάει επάνω μας. Αποτέλεσμα: Θυμώνουμε με τον εαυτό μας.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο αν νιώθω ενοχές όταν τρώω ένα γλυκάκι ίσως κατά βάθος θυμώνω με την κοινωνία (ή τη μάνα μου, το φίλο μου, κλπ), που θεωρεί ότι μόνο οι αδύνατοι είναι αποδεκτοί. Αν νιώθω ενοχές που ξεγέλασα τον σύντροφό μου, ίσως μέσα μου του θυμώνω που με έφτασε στο σημείο να τον ξεγελάσω. Αν νιώθω τύψεις που είπα ψέμματα στους γονείς μου, ίσως ένας μέρος μου να είναι αγανακτισμένο με το ότι δεν «επιτρέπεται» να εκφράσω την αλήθεια μου. Αν νιώθω τύψεις που πήρα μια «λάθος» απόφαση, ίσως υποσυνείδητα να θυμώνω με το ότι η ανατροφή μου μού επιβάλει να είμαι πάντα «σωστός». Αν νιώθω ενοχές για το ότι απογοήτευσα κάποιον, ίσως βαθύτερα να του θυμώνω για το ότι έχει τόσο μεγάλες απαιτήσεις από εμένα τις οποίες δεν μπορώ να εκπληρώσω.
Η λίστα δεν έχει τέλος και καμία κατάσταση δεν είναι άσπρη μαύρη. Επίσης το γεγονός ότι νιώθω τύψεις δε σημαίνει ότι ο θυμός μου είναι δικαιολογημένος ή όχι. Σημαίνει μόνο ότι υπάρχει. Άλλωστε τι σημαίνει δικαιολογημένος θυμός; Ποιος έχει την εξουσία να τον χαρακτηρίσει έτσι; Κανένας! Αν καταφέρω να αντιληφθώ την πραγματική διάσταση των ενοχών, θα μπορέσω να σταματήσω να κατηγορώ τον εαυτό μου και να μου αφαιρώ πολύτιμη ενέργεια. Θα μου ήταν πιο χρήσιμο να την κατευθύνω στις πραγματικές αιτίες πίσω από το πολύ έντονα δυσάρεστο συναίσθημα που βιώνω, ώστε να επιτύχω να επιλύσω την εσωτερική μου σύγκρουση. Να καταφέρω να με κάνω σύμμαχο και όχι αντίπαλο…
Συγγραφέας Δημήτρης Φλαμούρης
Γεννήθηκα στη Δράμα, σπούδασα μαθηματικά στη Θεσσαλονίκη. Μετά Master και διδακτορικό στα χρηματοοικονομικά στο Λονδίνο. Δούλεψα για πολλά χρόνια στις επενδυτικές τράπεζες του City. Μια ζωή αφιερωμένη στην επιτυχία… Κάποια στιγμή η αληθινή ζωή μου χτύπησε την πόρτα και μου έδειξε πως το μονοπάτι που ακολουθούσα δε θα μου έβγαινε σε καλό… Αλλού είναι το ζουμί! Ξανά στα θρανία, σπούδασα ψυχολογία, με ειδίκευση στη θετική ψυχολογία, σε πανεπιστήμιο του Λονδίνου και τώρα αφιερώνω τη ζωή μου πλέον μόνο στην ευτυχία. Στόχος μου να μεταφέρω στους συνανθρώπους μου πρακτικούς, χειροπιαστούς τρόπους για να γίνουν πιο ευτυχισμένοι. Σήμερα!
