Εθελοντισμός

και Κοινωνική Προσφορά

Γραφει ο  Αθανάσιος Κάππας

Πολιτικός Μηχανικός – Συγκοινωνιολόγος

Ο όρος «Εθελοντισμός» αναφέρεται γενικά στην ηθελημένη πράξη για κάποιο κοινωφελή σκοπό χωρίς υλικό ή άλλο αντάλλαγμα. Ως εκ τούτου, εθελοντής είναι ο πολίτης που προσφέρει ανιδιοτελώς χρόνο ή γνώση για χρήσιμες δράσεις προς όφελος άλλων, χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα. Ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα «εθέλω», που σημαίνει θέλω πολύ.

Ο Εθελοντισμός είναι ευρεία έννοια. Μπορεί να περιλαμβάνει σταθερές και επαναλαμβανόμενες δράσεις μέσα από συγκροτημένα προγράμματα ή οργανώσεις, οπότε συνήθως αποκαλείται ως «επίσημος Εθελοντισμός». Όμως, μπορεί να περιλαμβάνει προσωπικές, πρόσκαιρες και μοναδικές δράσεις, οπότε αποκαλείται ως «ανεπίσημος Εθελοντισμός». Μπορεί επίσης να αφορά τη συμμετοχή σε προγράμματα Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ), κοινωφελών ιδρυμάτων ή Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (π.χ. περιβαλλοντικά προγράμματα, αθλητικά προγράμματα, δασοπροστασία, κοινωνική υποστήριξη κ.ά.), αλλά και ατομικές δραστηριότητες, όπως η εθελοντική αιμοδοσία, η βοήθεια ενός ηλικιωμένου στο δρόμο κλπ.

Στη σύγχρονη εποχή ο Εθελοντισμός έχει καθιερωθεί ως ο θεσμός που συμβάλλει στην αντιμετώπιση των κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων, στοχεύει στο συλλογικό όφελος και στη συμμετοχή στα κοινά και καλείται να αναπληρώσει τα κενά που δημιουργούν η αδυναμία του κράτους και οι μηχανισμοί της αγοράς. Στο πλαίσιο αυτό τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει την εμφάνισή τους στη χώρα μας πολλές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις με πληθώρα εθελοντικών δράσεων και κύρια πεδία εφαρμογής το Περιβάλλον, τον Πολιτισμό, τις Κοινωνικές Υπηρεσίες και Αναπτυξιακά Προγράμματα. Οι περισσότερες από αυτές τις οργανώσεις στηρίζουν τις δράσεις τους στην εθελοντική εργασία, ενώ άλλες συνδυάζουν ένα δίκτυο αμειβομένων στελεχών και εθελοντών.

Ο Εθελοντισμός δεν είναι απλώς ένας όρος, είναι μια πολυμορφική διαδικασία και στάση ζωής, καθώς επιδρά εποικοδομητικά στο κοινωνικό στερέωμα, αφορά όλους, ανεξαρτήτως κοινωνικών και οικονομικών διακρίσεων, προάγει την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στην προάσπιση θεμελιωδών δικαιωμάτων και ενδυναμώνει την κοινωνική αλληλεγγύη και συνοχή.

Σημαντικές πρωτοβουλίες – μορφές Εθελοντισμού έχουν αναπτυχθεί από τις τοπικές κοινωνίες σε τομείς όπως η Πολιτική Προστασία (έκτακτες καταστάσεις, θεομηνίες, φυσικές καταστροφές, σεισμοί κ.ά.), η προστασία του Περιβάλλοντος (αντιμετώπιση πυρκαγιών, δενδροφυτεύσεις, αποψιλώσεις, καθαρισμοί ακτών κ.ά.), η βελτίωση δημόσιων χώρων, η διατήρηση και προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Το τελευταίο χρονικό διάστημα της οικονομικής κρίσης και της αποδυνάμωσης του κοινωνικού κράτους έχουν εμφανιστεί νέες μορφές Εθελοντισμού με τοπική δράση, όπως τα δίκτυα ανταλλαγής υπηρεσιών-τράπεζες χρόνου, τα κοινωνικά παντοπωλεία, τα κοινωνικά φροντιστήρια, τα κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία κ.ά.

Η προσφορά γεμίζει τον άνθρωπο με αγάπη και σεβασμό για τον συνάνθρωπό του και το κοινωνικό σύνολο. Παρ’ όλα αυτά, τα όρια μεταξύ της αφιλοκερδούς προσφοράς και της άμισθης εργασίας είναι πολύ λεπτά. Κάθε εθελοντής θα πρέπει να προσέχει και να σέβεται πρωτίστως τον εαυτό του. Παράλληλα, κάθε φορέας ο οποίος δέχεται εθελοντές θα πρέπει να σέβεται την αφιλοκερδή προσφορά των ανθρώπων που συνεργάζονται μαζί του, χωρίς να υπάρχουν περαιτέρω απαιτήσεις που να αγγίζουν την εργασιακή εκμετάλλευση. Ο εθελοντισμός εξυψώνει τις αξίες και τα ιδανικά της ανθρώπινης ζωής αναπτύσσοντας στους κόλπους του την έννοια της αλληλεγγύης και του αλτρουισμού.

Συνολική αποτίμηση της εθελοντικής δράσης:

Ο εθελοντισμός είναι μια πράξη μέσα από την οποία οι άνθρωποι αποκτούν νέε δεξιότητες και βοηθούνται να είναι ενεργοί πολίτες στην κοινότητα τους. Ο εθελοντισμός δεν έχει πλαίσια και όρια, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που μπορεί να πάρει διάφορες μορφές και διαστάσεις με βάσει τις αξίες, αρχές και την κοινωνικό -οικονομική και πολιτισμική πραγματικότητα της κοινωνίας. Οι εθελοντές προέρχονται από οποιοδήποτε κοινωνικό-οικονομικό στρώμα της κοινωνίας. Αν λάβουμε υπόψη ότι ένας εθελοντής μπορεί να είναι οποιασδήποτε ηλικίας, οικονομικής κατάστασης, ακαδημαϊκού υπόβαθρου, τότε μπορούμε εύκολα να ισχυριστούμε ότι σχεδόν όλοι οι πολίτες μπορούν να είναι υποψήφιοι εθελοντές.

Η συμβολή του σχολείου στην καλλιέργεια εθελοντικής συνείδησης

• Στις σύγχρονες αντίξοες κοινωνικές συνθήκες το σχολείο οφείλει να είναι ανοιχτό στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον και να αναπτύσσει δυναμικό και εξωστρεφή προς την κοινωνία και τους προβληματισμούς της προσανατολισμό. Η σχολική κοινότητα πρέπει να αναπτύσσει αμφίδρομη σχέση με τα ζητήματα κοινωνικής ευαισθησίας, να καλλιεργείται η εγρήγορση των νέων ανθρώπων και το ιδεώδες της συλλογικής προσφοράς.
• Το μαθητικό κοινό μπορεί να αναπτύξει συλλογικά κοινωνικές δράσεις και με βιωματική και συνεργατική προσέγγιση των κοινωνικών θεμάτων να καλλιεργήσει τις αξίες της ανθρωπιστικής συνεισφοράς, της αλτρουιστικής ιδεολογίας και της αλληλεγγύης.
• Η έννοια του εθελοντισμού μπορεί να υποστηριχθεί και να προαχθεί με πολιτιστικές δραστηριότητες, ημερίδες, σεμινάρια και αφιερώματα από μαθητές και εκπαιδευτικούς για να μεταδοθεί το μήνυμα της εκούσιας συνειδητής προσφοράς προς το κοινωνικό σύνολο.
• Προγράμματα Περιβαλλοντικά, Πολιτιστικά, Αγωγής-Υγείας που υλοποιούνται στα πλαίσια της σχολικής κοινότητας είναι δυνατόν να καλλιεργήσουν και να διαμορφώσουν εθελοντική συνείδηση στους μαθητές καθώς τους ενεργοποιούν για να δραστηριοποιηθούν σε διάφορους τομείς και να αναλάβουν πρωτοβουλίες που σχετίζονται με την ευαισθητοποίηση τους για πλήθος ζητημάτων.
• Η συνεργασία του σχολείου με διάφορους κρατικούς φορείς και υπηρεσίες μπορεί επίσης να ενδυναμώσει την εθελοντική δράση των μαθητών. Η επικοινωνία με συμβουλευτικούς σταθμούς, με κέντρα ψυχολογικής υποστήριξης, με εθελοντικές οργανώσεις είναι δυνατό να συμβάλλει στην ενεργό συμμετοχή των παιδιών σε δράσεις με κοινωφελή χαρακτήρα.

Ο εθελοντισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το ήθος, τις ανάγκες, τα όνειρα και τις δυνατότητες του ενεργού πολίτη που αγωνίζεται για μια καλύτερη ζωή, ένα καλύτερο μέλλον και μια καλύτερη κοινωνία μέσα στην οποία ζει και αναπτύσσεται.