Το έθιμο του «κουρμπανιού»

στο Καλαμπάκι Δράμας μένει

ανεξίτηλο στο πέρασμα του χρόνου

► Αναβάλλεται το φετινό έθιμο

► Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος Καλαμπακίου: «…καλούμε όλους τους κατοίκους να τιμήσουν τον Άγιο Αθανάσιο ανάβοντας το καντηλάκι στο σπίτι,

με μια προσευχή για να μπορέσουμε όλοι γεροί  να δώσουμε το παρόν του χρόνου»

Η ευρύτερη περιοχή του νομού Δράμας, διαθέτει ιδιαίτερα ήθη και έθιμα, τα οποία παραμένουν αέναα στο πέρασμα του χρόνου και οι κάτοικοι της περιοχής μας τα αναβιώνουν κάθε χρόνο.

Φέτος, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν με την έξαρση της πανδημίας του κορωνοϊού, η αναβίωση αυτών των εθίμων αναβλήθηκε, ενώ παραμένει ευχή όλων, η πραγματοποίησή τους την επόμενη χρονιά με καλύτερες συνθήκες. Η πανδημία είναι δεδομένο ότι δεν μπορεί να καταστείλει την διαιώνιση αυτών των ηθών και εθίμων και την αποκοπή μας από το παρελθόν.

Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, στο Καλαμπάκι της Δράμας, οι κάτοικοί του, τηρώντας την παράδοση των προγόνων τους που κατάγονταν από το Κρυόνερο της Ανατολικής Θράκης, κάθε χρόνο στις 18 Ιανουαρίου – από το 1922 και χωρίς διακοπή στο πέρασμα των χρόνων – πραγματοποιούν το έθιμο του «κουρμπανιού». Όποιες κι αν είναι οι καιρικές συνθήκες, το έθιμο πραγματοποιείται χάρη στο μεράκι και την αγάπη των εθελοντών και των μελών του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου Καλαμπακίου.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει με δελτίο τύπου ο Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος Καλαμπακίου, «Το «κουρμπάνι» δεν είναι απλά ένα ακόμη έθιμο για τους κατοίκους στο  Καλαμπάκι Δράμας. Δεν είναι απλά ένα πανηγύρι, ούτε απλά το κορυφαίο πανηγύρι του νομού. Το «κουρμπάνι» δεν είναι απλά η ανάμνηση θυσίας που γίνεται κάθε χρόνο τιμώντας τους προγόνους μας, τους απλούς ανθρώπους που μαζί με τον πόνο του ξεριζωμού απ’ το Κρυόνερο της Ανατολικής Θράκης έφεραν τα έθιμά τους μεταφυτεύοντας τη ρίζα τους στη νέα πατρίδα. Δεν είναι απλά η τιμή προς τον Άγιο Αθανάσιο, προστάτη του τόπου και των ανθρώπων του.

Το «κουρμπάνι» είναι για μας το στέρεο νήμα που μας συνδέει με  τις γενιές των προγόνων μας, το στέρεο νήμα που κρατά δεμένες τις γενιές στο πέρασμα των χρόνων κρατώντας τα βήματα της νέας γενιάς σταθερά».

Το «κουρμπάνι» φέτος δε θα γίνει, όπως σημειώνει ο Σύλλογος. Δε θα ηχήσουν οι φωνές των μικρών και μεγάλων «κουρμπαντζήδων» στους δρόμους του χωριού στη «γύρα» ζητώντας την προσφορά του καθενός για την τέλεση του εθίμου. Δε θα σπάσει το στάρι να γίνει πλιγούρι στην αυλή της εκκλησιάς, δε θα κατεβεί από τα ψυγεία το κρέας για να μπει στα καζάνια, δε θα ηχήσουν οι ζουρνάδες, δε θα μπει «φωτιά» στα καζάνια το βράδυ της παραμονής, ούτε η εικόνα του Αγίου θα περιφερθεί στους ώμους των μελών του Συλλόγου.  Φέτος δε θα γίνει ο χορός στην πλατεία, δε θα χτυπήσει ανήμερα η καμπάνα για να μοιραστεί το «κουρμπάνι».

«Το κουρμπάνι φέτος δε θα γίνει, όχι γιατί απλά συμμορφωνόμαστε με τις κρατικές οδηγίες, όχι γιατί φοβόμαστε.  Αλλά γιατί σεβόμαστε την κάθε ζωή που χάθηκε το χρόνο αυτό από την πανδημία κι η Δράμα έχει πληρώσει ήδη ακριβό τίμημα. Γιατί σεβόμαστε τον πόνο των ανθρώπων και των οικογενειών που δοκιμάστηκαν, την υπομονή και την καρτερία των ανθρώπων που μάζεψαν τη ζωή τους, τον αγώνα και την αυτοθυσία των υγειονομικών του Νοσοκομείου Δράμας, γιατί τιμάμε τη ζωή.

Τιμώντας την παράδοση ενός αιώνα που θέλει το κορυφαίο έθιμο του χωριού μας να είναι η ευλογία για το καλό της χρονιάς καλούμε όλους τους κατοίκους να τιμήσουν τον Άγιο Αθανάσιο ανάβοντας το καντηλάκι στο σπίτι, με μια προσευχή για να μπορέσουμε όλοι γεροί  να δώσουμε το παρόν του χρόνου.  Για να ηχήσουν πιο δυνατά οι φωνές των «κουρμπαντζήδων» του χρόνου στο χωριό, φέτος ας κρατήσουμε τη φλόγα στην καρδιά για να είμαστε όλοι εδώ πιο δυνατοί.

Το Δ.Σ. του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου Καλαμπακίου εύχεται  σε όλους χρόνια πολλά  «και του χρόνου με υγεία», επισημαίνει μεταξύ άλλων ο Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος Καλαμπακίου.

Ιστορικό του εθίμου

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Θεός κάθε χρόνο, το ξημέρωμα της γιορτής του Αγίου Αθανασίου, έστελνε στο προαύλιο του ναού των Κρυονεριτών ένα ελάφι, το οποίο αφού ξεκουραζόταν, «θυσιαζόταν» με την ευλογία του ιερέα νωρίς το πρωί της γιορτής από τους «κουρμπαντζήδες», οι οποίοι το μαγείρευαν και στη συνέχεια το μοίραζαν σε όλους τους κατοίκους.

Μια χρονιά που τα χιόνια ήταν πολλά, το ελάφι άργησε να έρθει και οι «κουρμπαντζήδες» θορυβημένοι από την καθυστέρηση, επέσπευσαν τη θυσία χωρίς να το αφήσουν να ξεκουραστεί, όπως το έθιμο απαιτούσε. Έκτοτε το ελάφι δεν ξαναφάνηκε ίσως γιατί, όπως πίστευαν οι Κρυονερίτες, ο Θεός θύμωσε μαζί τους επειδή δεν τήρησαν τους κανόνες της θυσίας. Από τότε, στη θέση του ελαφιού χρησιμοποιούσαν ταύρο ή αγελάδα.

Το κουρμπάνι στο Καλαμπάκι

Το έθιμο ήρθε αυτούσιο στο Καλαμπάκι από τους Κρυονερίτες πρόσφυγες, και γινόταν κάθε χρόνο με ευθύνη των «κουρμπαντζήδων».  Με τα χρόνια, το χωριό μεγάλωνε και οι κάτοικοί του, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους, διαφύλαξαν το κουρμπάνι θεωρώντας το πανηγύρι του Αγίου Αθανασίου το μεγαλύτερο γεγονός στην κοινωνική ζωή του χωριού. Το 1979 ιδρύεται από τους κατοίκους του Καλαμπακίου ο Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος και περνά στα χέρια του η ευθύνη της διάσωσης και διατήρησης των τοπικών εθίμων και παραδόσεων.

Αρχικά συγκροτείται, με την επιμέλεια και συμμετοχή του Μορφωτικού Πολιτιστικού Συλλόγου, επιτροπή κουρμπανιού. Η συμμετοχή στην ομάδα αυτή είναι εθελοντική, και  ελεύθερη – όποιος έχει το μεράκι και την αγάπη για το έθιμο.. Κάθε χρόνο όλο και περισσότερα άτομα συμμετέχουν μικροί και μεγάλοι, παλιοί και νέοι. Υπάρχουν άνθρωποι που για τριάντα και πλέον χρόνια δίνουν τις μέρες αυτές τον καλύτερο εαυτό τους για να γίνει το έθιμο.