Φόρος τιμής στη μνήμη των γενοκτονηθέντων προγόνων μας
Της Κ.Σ. Παπαδοπούλου
Το Διοικητικό Συμβούλιο της Μέριμνας Ποντίων Κυριών για τα 100 χρόνια από την έναρξη της τελευταίας φάσης της Γενοκτονίας του Ελληνισμού του Πόντου (1919-2019) έκανε την εύστοχη επιλογή να εστιάσει στη Μαύρη Βίβλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, βιβλίο που αναφέρεται διεξοδικά στους διωγμούς και τα μαρτύρια του Ελληνισμού στην Τουρκία από το 1914 έως το 1918. Το βιβλίο εκδόθηκε το 1919 στην Κωνσταντινούπολη στα ελληνικά από το Πατριαρχικό Τυπογραφείο και στο Παρίσι στα γαλλικά. Στη δεκαετία του ’80 κυκλοφορήθηκε ακριβής επανέκδοση από το πρωτότυπο χωρίς προσθήκες ή αλλοιώσεις. Είναι από τα βιβλία που έχω διαβάσει και ξαναδιαβάσει, με συγκινεί και με ταράζει αφάνταστα.
Η συνεργασία της Μέριμνας με την καταξιωμένη πανελλήνια Πόντια Λένα Σαββίδου για την αξιοποίηση αυτού του σπάνιου ντοκουμέντου ήταν η τέλεια επιτυχία. Η χαρισματική καλλιτέχνης αρνομένη στοιχεία και πληροφορίες από τη Μαύρη Βίβλο δημιούργησε ένα δρώμενο με video, απαγγελία αποσπασμάτων από το βιβλίο, λύρα και τραγούδι και ταξίδεψε τους τυχερούς που γέμισαν το Αμφιθέατρο του Δημοτικού Ωδείου το βράδυ της Τετάρτης 15 Μαΐου.
Ακριβοί συνεργάτες για το τέλειο αποτέλεσμα ο Διαμαντής Λαζαρίδης αγαπημένος φίλος και συνεργάτης της Μέριμνας και ο δικός μας επίσης Κώστας Σαλπιγκτίδης, αποκάλυψη ως ταλέντο ηθοποιίας και απαγγελίας.
Η Λένα μας από τα πρώτα λεπτά της παράστασης κατάφερε να παρασύρει τις ψυχές των παρισταμένων στην εκδήλωση και να τις μεταφέρει εκατόν τόσα χρόνια πίσω, από το 1914 έως το 1918, για να ζήσουν τη φρίκη, τον πόνο και την αγριότητα του θύτη. Με τη φωνή, τις εκφράσεις, την κίνηση το αρμονικό τρίο μαζί με τον καταπληκτικό τραγουδιστή και λυράρη Δημήτρη Δαμιανίδη και το νταούλι μας έκαναν εμάς του παρόντες στη μυσταγωγία να νοιώσουμε στο πετσί μας τι σημαίνει ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ. Κατέθεσε η Λένα την ψυχή της στα πόδια μας.
Αποχωρώντας εκείνο το βράδυ από την παράσταση ένοιωθα ότι ζήσαμε ένα masterclass. Το έργο αυτό μπορεί να σταθεί σε μια Μεγάλη Σκηνή. Εύχομαι να είναι καλοτάξιδο και να αφυπνίσει όσο γίνεται περισσότερους Έλληνες.
Για τους αναγνώστες της φιλόξενης εφημερίδας, που δεν είχαν την τύχη να παρίστανται στην εκδήλωση παραθέτω τρία αποσπάσματα από τη Μαύρη Βίβλο, που αφορούν στην εκκλησιαστική περιφέρεια Αμάσειας. Το πρώτο αναφέρεται στο χωριό της μητέρας μου.
«Κατά Μάρτιον (1916) οι Τούρκοι της περιφερείας Κεμπή εισελθόντες εις το Ταγκαρλού, γνωστοί κατ’ όνομα, εφόνευσαν 8 χριστιανούς, εν οις το 4ετές κοράσιον Εύαν Ανανίου. Τη δε ημέρα του Μ. Σαββάτου εισελθόντες και πάλιν εις το αυτό χωρίον, τουτέστιν εις το εκ πυρκαϊάς περισωθέν διαμέρισμα, συν γυναιξί και τέκνοις αυτών ελεηλάτησαν ό,τι απέμεινεν εκ της προηγουμένης πυρπολήσεως φονεύσαντες τον εφημέριον Παπά Γεώργιον, ον ηκρωτηρίασαν και κατεκερμάτισαν, τον Ελευθέριον Παύλου ηλικίας 80 ετών, ον και κατακερματίσαντες εκρέμασαν κατά τεμάχια, ως εις κρεωπωλείον, επί των δένδρων, των Σουλτάνων Δεμιρτζή Θανάση 60 ετών, τον Αναστάσιον Μπαϊρακτάρογλου 85 ετών, τον Αθανάσιον Καραγιάννογλουν 60 ετών, τον Λεόντιον Σάββογλουν 14 ετών και τον Κωνσταντίνον Παναγιώτογλουν 12 ετών. Εν γένει οι φονευθέντες και αι παραβιασθείσαι υπήρξαν απείραριθμοι». (σελ. 304)
«Το ομογενές στοιχείον της Επαρχίας Αμασείας (κοινότητες 340 και πληθυσμός 131181) προεγράφη τω 1914 υπό της νεοτουρκικής κυβερνήσεως. Τον εμπορικόν αποκλεισμόν, υποστηριζόμενον και παρ’ αυτών των επιτοπίων αρχών, επηκολούθησαν απειλαί τοιχοκολληθείσαι εν Αμισώ υπό το εξής πνεύμα “Φύγετε απ’ εδώ, άπιστοι Ρωμηοί· θα σας σφάξωμε, θα σας εξολοθρεύσωμε μέχρι ενός”, δεν έπαυσαν δε διαφοροτρόπως εκδηλούμενα προς τους ημετέρους αισθήματα μίσους και εχθροπαθείας και ιδίως δια της βιαίας και οπισθοβούλου εγκαταστάσεως εις καθαρώς χριστιανικά χωρία τουρκαλβανών εκ Κοσσυφοπεδίου. Εις την τελευταίαν ταύτην προέβαλλον ηρωϊκήν αντίστασιν τα χωρία Δέβκερη, Ασάρ αγάτς, Οξε, Τσιρακμάν και τινα άλλα, αμυνθέντα ερρωμένος του πατρίου αυτών εδάφους, παρά τας απειλάς του καταφθάσαντος εξ Αμισού αρχηγού της χωροφυλακής, δηλώσαντος: “Η κυβέρνηση απεφάσισε και διατάσσει να δεχθήτε τους πρόσφυγας, τους οποίους ωρίσαμεν δια τα χωρία σας· αν επιμένητε να μην τους δέχεσθε, τότε να φύγητε όλοι σας εκεί όπου σας αγαπούν και τους αγαπάτε· άλλως θα στρέψω τα τηλεβόλα εναντίον των χωρίων σας και θα τα μεταβάλω εις ερείπια και τέφραν”. Οι χριστιανοί βλέποντες αλονέν πολιορκούμενα τα χωρία αυτών και κατανοούντες το μάταιον πάσης περαιτέρω αντιστάσεως, προς δε και μη δυνάμενοι, να συζήσωσι μετά των τουρκαλβανών μεταναστών, ετράπησαν την προς Αμισόν άγουσαν. Αλλά τότε μία διαταγή του παρευρισκομένου Διοικητού Αμισού ήρκεσεν, όπως 30 εν όλω χωροφύλακες εκκενώσωσι τα όπλα αυτών εναντίον αόπλων ανδρών και γυναικοπαίδων φονεύσαντες τον Ιωάννην Δημήτρογλου και πληγώσαντες βαρέως τους: Θεόδωρον Εφραίμογλου, Πανίκαν Καραπαύλου, Ανέστην Ιωσήφογλουν και δύο γυναίκας. Οι χωρικοί περίτρομοι έφευγον ανά τους αγρούς, πυροβολούμενοι συνεχώς υπό των χωροφυλάκων και αυτού του διευθυντού της αστυνομίας” (σελ. 289-290).
«Τη 10 Αυγούστου 1916 ερρίφθησαν εις τας φυλακάς Λαδίκ (Διοικήσεως Αμασείας) ο εκ Πεκ – Αλάν Παύλος και ο εκ Σερνίτς Ηλίας Παπαμιχαήλ εκτός πολλών άλλων· αμφότεροι δαρέντες ενηλεώς υπό του αρχηγού της χωροφυλακής απέθανον. Την ημέραν του θανάτου του Ηλία ένοπλοι Τούρκοι παραβιάσαντες την οικίαν αυτού διήρπασαν παν το εν αυτή. Φεύγοντες δε συμπαρέλαβον τον πατέρα αυτού υπερογδοηκοντούτη ιερέα Μιχαήλ, εξ προκρίτους και μίαν 18 έτιδα κόρην, τους οποίους και εφόνευσαν, πλην της κόρης την οποίαν συμπεριέφερον μεθ’ εαυτών. Του ιερέως απέκοψαν τα ώτα, τα χείλη και την ρίνα και εξέδειραν τον πώγωνα» (σελ. 292).
