ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ
ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ
ΠΕΧΛΙΒΑΝ ΓΙΩΡΓΗΣ ΜΑΡΑΝΤΙΔΗΣ,
Ο ΑΝΙΚΗΤΟΣ ΠΑΛΑΙΣΤΗΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ
Του Λεωνίδα Χαραλαμπίδη
H 19η Μαΐου είναι ημέρα μνήμης Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού. Ο ποντιακός ελληνισμός σφαγιάσθηκε από τους Τούρκους και εκδιώχθηκε βιαίως από τις πατρογονικές του εστίες.
Η Βουλή των Ελλήνων αναγνώρισε τη Γενοκτονία την 24η Φεβρουαρίου 1994 δια του νόμου Ν.2493/1994(ΦΕΚ Α΄ 32), (άρθρο 2). Η 19η Μαΐου, ημέρα που αποβιβάσθηκε ο Κεμάλ Πασάς στην Αμισό (Σαμψούντα), καθιερώνεται ως ημέρα μνήμης. Ακολούθησε η έκδοση του π.δ. 99 στις 11-5-1994(ΦΕΚ Α΄ 78), με το άρθρο 1 του οποίου ορίστηκε ότι οι εκδηλώσεις μνήμης της γενοκτονίας, έχουν πανελλήνιο χαρακτήρα και θα γίνονται σε ολόκληρη την επικράτεια.
Να σημειωθεί ότι η 19η Μαΐου είναι για τους Τούρκους εθνική γιορτή και γιορτάζεται ως ημέρα μνήμης. του κατ’ αυτούς, εθνάρχη Μουσταφά Κεμάλ (Ατατούρκ).
Η νομοθετική καθιέρωση από το ελληνικό κοινοβούλιο της 19ης Μαΐου, ως ημέρα μνήμης Γενοκτονίας του Ποντιακού και Μικρασιατικού Ελληνισμού, καθώς και η προώθηση της διεθνούς αναγνώρισής της, αποτελεί για όλους μας ΧΡΕΟΣ ΤΙΜΗΣ.
Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου (1916-1923), με 353.000 νεκρούς, αποτελεί την δεύτερη μεγάλη γενοκτονία του 20ου αιώνα.
Η διεθνής κοινότητα αναγνώρισε τις άλλες δύο γενοκτονίες του 20ου αιώνα, των Εβραίων και των Αρμενίων.
Στα περιβόητα «Δικαστήρια Ανεξαρτησίας» της Αμάσειας (Ιστικλάλ Μουακεμεσί) του Σεπτεμβρίου 1921, υπό την προεδρία του Τούρκου βουλευτή της Αμισού Εμίν Μπέη, σύμφωνα με τον Άνθιμο Παπαδόπουλο, οι καταδικασμένοι σε θάνατο Ελληνοπόντιοι ήταν 174, μεταξύ των οποίων και ο Γεώργιος Μαραντίδης.
ΧΡΕΟΣ ΤΙΜΗΣ για τους απογόνους δεύτερης και τρίτης γενιάς του ανωτέρω εθνομάρτυρα, είναι η αναφορά στο όνομά του, που είναι γραμμένο σε τιμητική στήλη – ηρώο του χωριού Κιβωτός Γρεβενών, γιατί σ’ αυτό το χωριό μετά την ανταλλαγή εγκαταστάθηκαν πολλοί συμπατριώτες του.
Στο Δασωτό Δράμας υπάρχει ακόμα το σπίτι όπου έζησε η σύζυγος του μαζί με τα παιδιά τους, τη Χριστίνα, τον Βασίλη και τον Κλήμαντο.
Στο ανωτέρω χωριό, που υπάγεται στον Δήμο Κάτω Νευροκοπίου, ζούσαν και τα άλλα τρία αδέρφια του, ο Δημήτριος, η Οσία και η Δέσποινα.
Η Δέσποινα ήταν γιαγιά του γράφοντος Λεωνίδα Χαραλαμπίδη, ο οποίος με το κείμενο αυτό, αποτίει ελάχιστο φόρο τιμής στην μνήμη των εκατοντάδων χιλιάδων θυμάτων του Ποντιακού Ελληνισμού.
Πεχλιβάν Γιώργης Μάραντος…
Ένα παλικάρι που δεν είχε την τύχη να ζήσει στο χωριό μας,
το Δασωτό Δράμας…
Όλα τα παρακάθια που γινόντουσαν στο σπίτι της γιαγιάς μου, Δέσποινας, το γένος Μαραντίδη, μνημόνευαν και τον αδελφό της, τον αείμνηστο Πεχλιβάν Γιώργη, που ήταν αήττητος παλαιστής σε όλη την επικράτεια του Πόντου με έντονο το αίσθημα της ελευθερίας.
Η σωματική ρώμη και η βροντερή του φωνή, που όταν φώναζε από το αλώνι έφτανε έως τα φαράγγια, προστάτευε το χωριό, Μπαστσατάχ, του Ακ-Νταγ-Ματέν, σε περίοδο κινδύνου. Τα γύρω χωριά αυτόν είχαν προστάτη από τις αυθαιρεσίες των Τούρκων.
Επειδή λοιπόν ήταν εμπόδιο στο σχέδιο γενοκτονίας, το οποίο περιλάμβανε την εξόντωση των παλικαριών, των δασκάλων, των ιερέων, των προυχόντων, ακόμη και νέων παιδιών, που ασχολούνταν με τον πολιτισμό, απαγχονίστηκε στην ιστορική πόλη της Αμάσειας, μετά από δίκη παρωδία.
Η αρχαία πόλη των Μιθριδατιδών, που τη διασχίζει ο ποταμός Ίρις, κατάντησε το κολαστήριο των ποντίων παλικαριών.
Την 27η Σεπτεμβρίου 1921 ημέρα Τρίτη και ώρα 8η π.μ., με την βασική κατηγορία, ότι αγωνίζεται υπέρ της ανεξαρτησίας του Πόντου καταδικάστηκε σε θάνατο δι’ απαγχονισμού, μαζί με άλλους 68.
Ο Πεχλιβάν Γιώργης, την ώρα του απαγχονισμού του έκοψε το σχοινί από το οποίο κρέμονταν, δύο φορές, όμως οι άθλιοι δήμιοί του τον ξανακρέμασαν, παρά το διεθνές δίκαιο και αφού μοίρασαν τα ρούχα του, τον πέταξαν κι αυτόν σε λάκκο, χωρίς εξόδιο ακολουθία.
Ο Προμηθέας, δεσμώτης στον Καύκασο για την προμήθεια της φωτιάς στους ανθρώπους, ωσάν άλλος μυθικός άποικος του Πόντου, πλήρωσε ακριβά για την ευεργετική του πράξη.
Ο Πεχλιβάν Γιώργης, φυλακισμένος κι αυτός στο δύο μέτρων κελί του, πλήρωσε ακριβά με τη ζωή του, για τον αγώνα του υπέρ ανεξαρτησίας του Πόντου, ως άλλος «Λεωνίδας», τοις κείνων ρήμασι πειθόμενος.
Αιωνία η μνήμη στους Τραντέλλενους που έχασαν πρόωρα και άδικα τη ζωή τους…
Όλα τα παλικάρια λίγο πριν μαρτυρήσουν, έσφιγγαν στο στόμα τους, για τελευταία φορά τον κέρινο σταυρό της θείας μετάληψης, που έλαβαν από τον παπα-Γιώργη του Ακ-Νταγ-Ματέν, για να δείχνουν την πίστη τους στην Ορθοδοξία.
Σύμφωνα με την πεποίθησή τους, οι ψυχές των βασανισθέντων και των φονευθέντων από τους Τούρκους, βρίσκονται στον τόπο του μαρτυρίου τους και περιμένουν δικαίωση. Κανένας τους δε λύγισε. Όλοι πέθαναν φωνάζοντας δυνατά, ζήτω η Ελλάς.
Οι Έλληνες εκδιωχτήκαμε βιαίως από τις πατρογονικές μας εστίες και ήρθαμε στην Ελλάδα.
Μπορεί ο κορμός των Ελλήνων να ήλθε στην Ελλάδα, όμως οι ρίζες μας έμειναν πίσω στις πατρίδες που αφήσαμε. Οι ρίζες μας είναι στον Πόντο. Οι νεκροί περιμένουν. Το δέντρο χωρίς τις ρίζες του δεν μεγαλώνει, δεν καρποφορεί. Οι ρίζες αυτές είναι η μαγιά, είναι το προζύμι. Αυτό θα φουσκώσει όλο το ζυμάρι και θα φουντώσει και πάλι ο Ποντιακός Ελληνισμός. Αυτό είναι βέβαιο. Να είμαστε πάντα σε ετοιμότητα. Να θυμόμαστε τη γενιά μας, τη ράτσα μας, τους νεκρούς μας.
Οι υπεύθυνοι θα λογοδοτήσουν κάποτε για το έγκλημά τους. Θα αποδοθεί η δικαιοσύνη. Αρκεί να μην επαναπαυόμαστε και κυρίως , η στάχτη της λήθης να μη μας σκεπάσει. Ας μην αναφέρονται τα τραγικά γεγονότα στα μαθητικά βιβλία. Εμείς να επισκεπτόμαστε τους νεκρούς μας εκεί στα ιερά χώματα της πατρίδας. Να μην τους ξεχνάμε.
Σε εκδήλωση μνήμης, για το παλικάρι που δεν ευτύχησε να ζήσει στο χωριό μας, έγιναν παλαιστικοί αγώνες, στο Θρυλόριο Κομοτηνής, με την συμμετοχή του τοπικού Συλλόγου, του Πολιτιστικού Συλλόγου Λευκογείων, συγγενών του, σωματείων πάλης πέντε νομών, καθώς και ολυμπιονικών παλαιστών, όπως οι Αφοί Σιδηρόπουλοι και ο Μπάμπης Χολίδης (1956-2019), ο οποίος μάλιστα είχε καταταγεί στην Ελληνική Χωροφυλακή μαζί με τον γράφοντα και άλλους 120 δόκιμους χωροφύλακες τον Μάρτιο του 1978 στο ΠΣΟΧ Ρεθύμνου, αλλά αποσπάστηκε αργότερα στην Υπηρεσία Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Αθηνών, ενώ υπηρέτησε κανονικά στην Ελληνική Αστυνομία. Μετέπειτα, και στην Νομαρχία Δράμας, ακολούθησε άλλη μία εκδήλωση μνήμης, στο όνομά του Πεχλιβάν Γιώργη, με ομιλητή τον ιστορικό, Φάνη Μαλκίδη!
«Κ’ έρθανε χρόνεα δύσκολα, καταραμένα χρόνεα, ο ουρανόν ελίβωσεν, σ’ ηήν ποτάμ’ το αίμαν…»
Νεότεροι συγγενείς, του Πεχλιβάν Γιώργη, έγραψαν στη μνήμη του κι ένα τραγούδι, που περιλαμβάνεται στο cd, «μνήμη γενοκτονία». Τραγουδάει ο Γιώργος Αμαραντίδης, γνωστός τραγουδιστής παραδοσιακών ποντιακών τραγουδιών. Συμπτωματικά, έχει το ίδιο ονοματεπώνυμο με τον ήρωά μας.
Παρακάτω αναφέρονται οι αρχικοί στίχοι του τραγουδιού:
Άμον αητός εχύμιζεν, ο Μάραντον σην πάλην
Θάμαν τη ράτσας το βλαστάρ’, Ρωμαίικον παλλικάριν…
Υπάρχει και δημοτικό τραγούδι που πήρε το όνομα του από το επώνυμο του ήρωα : Τον Μάραντο χαρτίν έρθεν να πάει ση στρατείαν (στον Μάραντο ήρθε χαρτί να πάει στην εκστρατεία…). Το ποίημα είναι προαλωτικό και υπάρχει σε πάμπολλες παραλλαγές. Μία παραλλαγή του δημοσιεύτηκε στο « Αρχείο του Πόντου». Αποκατάσταση του άσματος δημοσίευσε στην « Ποντιακή Εστία » ο Φίλων Κτενίδης. Ομώνυμο θεατρικό έργο του τελευταίου εκδόθηκε το 1954. Εκτενής αναφορά στα παραπάνω άσματα θα γίνει τον Σεπτέμβριο του 2021 με την συμπλήρωση των 100 χρόνων από τον άδικο χαμό του.
Και μια καταγραφή από την παλαιστική του δράση.
Με άλλους Έλληνες από την περιοχή του Ματέν, πήγαν στα Άδανα για δουλειά. Δούλευαν σε οικοδομές γιατί ήταν χτίστες. Φρόντιζαν έτσι και το σχολείο του χωριού και την εκκλησία, τον Άη Γιώργη. Μέρος από το βιός τους, προσφορά για την πίστη τους. Στον Τοπάρχη των Αδάνων, παρουσιάστηκε τότε ένας γεροδεμένος παλαιστής με τ’ όνομα Μαχμούτ-Πεχλιβάν, ο οποίος ζήτησε να του βρουν έναν παλαιστή, για να οργανώσουν μια πάλη. Αυτός δεν έχασε καιρό κι άρχισε να ψάχνει. Όμως δεν ήταν και τόσο εύκολο γιατί όλοι φοβόντουσαν τον δυνατό παλαιστή.
Κάποιοι τον πληροφόρησαν πως υπάρχει ένας πόντιος παλαιστής που δουλεύει ως κτίστης. Ο κόσμος συγκεντρώθηκε στην πλατεία. Έφτασαν και οι παλαιστές με τους οπαδούς τους και μπήκαν στο στίβο με τη συνοδεία δυνατών τυμπανοκρουσιών
Ο Μαχμούτ αλείφτηκε με λάδι, έδωσαν τα χέρια, έκαναν τις συνηθισμένες υποκλίσεις και άρχισαν την προθέρμανση. Ο Τούρκος τον χτύπησε ύπουλα και το ακροατήριο διαμαρτυρήθηκε. Τότε ο Μάραντος φώναξε δυνατά:
«Αφήστε τον… εδώ τώρα, ή θα μου πάρει την ψυχή,
ή θα του την πάρω εγώ»
Στην τέταρτη λαβή, ο Πεχλιβάν-Γιώργης άρχισε να τον ωθεί προς το μέρος που κάθονταν ο Έπαρχος κι όταν έφτασε κοντά του, τον σήκωσε ψηλά και αφού τον έριξε ανάσκελα, κάθισε πάνω του και τον ακινητοποίησε.
Ο Έπαρχος φοβούμενος μήπως πραγματοποιήσει την απειλή του, πετάχτηκε όρθιος και φώναξε: Γιώργη Πεχλιβάν «γκουρμπάν ολαΐμ, ολντούρμε» δηλ. Γιώργο Παλαιστή, θυσία γίνομαι για σένα, μην τον σκοτώνεις. Πήρε τις είκοσι λίρες και έφυγε από τα Άδανα.
Φωτό: Γιαγιάδες από το Μπαστσατάχ, Ακ-Νταγ-Ματέν, Τρίτη από αριστερά η γιαγιά μου, Δέσποινα, στις σκάλες του σπιτιού των παιδιών του Πεχλιβάν Γιώργη Μάραντου, στο Δασωτό Δράμας…
Φωτό : Η γυναίκα του Πεχλιβάνου, Ευθυμία, Τσιρκινίνα, (τσιρκίν στα τούρκικα λένε την άσχημη, προσωνύμιο για να μην την ματιάσουν ,επειδή ήταν ψηλή και όμορφη). Χάιδευε το τυφλό γέρικο άλογό της, ωσάν να πρόσμενε, τον μακρινό αντίλαλο της φωνής του αθάνατου άντρα της.
Λεωνίδας Χαραλαμπίδης: Υπαστυνόμος β’ε.α., μέλος Δ.Σ.
Συνδέσμου Αποστράτων Σωμάτων Ασφαλείας Σερρών
Το εγγόνι της Δέσποινας, αδελφής Πεχλιβάν’ Γιώργη Μάραντου
Πηγές και Βοηθήματα: Διηγήσεις συγγενών
