Γιώργος Μαυρίδης: Αφιερωμένος στη μελέτη και προβολή της παραδοσιακής μουσικής της Δράμας

Η μουσική λαϊκή παράδοση είναι

«ένα πανάρχαιο ποτάμι … που όποιος

προσπαθήσει να του αλλάξει πορεία

ενδέχεται να πνιγεί από τον εγωισμό του»

► Ένας αυτοδίδακτος λυράρης που κατασκευάζει μόνος του τη Δραμινή αχλαδόσχημη λύρα

Του Θανάση Πολυμένη

ΤΙ ΕΙΝΑΙ άραγε η λαϊκή παράδοση και πώς ορίζεται μέσα από τους ήχους της λύρας; Συνηθίζουμε να αναρωτιόμαστε, αν οι νέες γενιές συνεχίζουν τις παραδοσιακές μουσικές του τόπου τους και αν πράγματι με το πέρασμα του χρόνου κάποια πράγματα χάνονται.

Κι όμως. Ο Γιώργος Μαυρίδης από τη Δράμα, είναι ένας απ’ αυτούς τους νέους ανθρώπους που δίνουν ώθηση στη λαϊκή παράδοση της περιοχής, την οποία έτυχε να γνωρίσει από κοντά και παρέμεινε σ’ αυτήν.

Μιλώντας στον «Πρωινό Τύπο», με πολύ ωραίο λόγο και με γνώσεις που δεν αμφισβητούνται, τονίζει ότι η παράδοση είναι ένα «πανάρχαιο ποτάμι στο οποίο πολλοί έχουν κολυμπήσει και όποιος προσπαθήσει να του αλλάξει πορεία ή να το σταματήσει ενδέχεται να πνιγεί μέσα σ’ αυτό από τον εγωισμό του».

Ομολογώ πως είναι μια έκφραση η οποία σίγουρα θα στοιχειώσει ορισμένους ανθρώπους, οι οποίοι βρίσκονται στο χώρο της παράδοσης, προκειμένου να εκμεταλλευτούν καταστάσεις ή να αναδείξουν απλά τους εαυτούς τους.

Απαντώντας στις ερωτήσεις του «Π.Τ.», ο Γιώργος Μαυρίδης, αναδεικνύει τη σοβαρότητα αυτού που κάνει μακριά από τα «μεγάλα λόγια» και τα φανταχτερά φώτα. Με τη δουλειά του, διασώζει τη λαϊκή μουσική παράδοση και επιβεβαιώνει ότι όντως, υπάρχει ενδιαφέρον από νέους ανθρώπους για την παραδοσιακή μουσική όπως και για την οργανοποιία.

Ο Γιώργος Μαυρίδης, γεννημένος στη Δράμα το 1984, είναι απόφοιτος του Τμήματος Πληροφορικής του ΑΠΘ, έχει σπουδάσει στο εξωτερικό και έχει αποκτήσει το BA (Hons) Music Technology Specialist του London College of Music – Thames Valley University.

Σήμερα εργάζεται ως συνθέτης μουσικής θεατρικών παραστάσεων, ενώ από το 2011 ξεκίνησε την ενασχόλησή του με την παραδοσιακή μουσική της Δράμας.

Από το 2013 ζει στην Αθήνα, όπου και ξεκίνησε μαθήματα οργανοποιίας στη σχολή ΚΕΠΕΜ – «Σίμων Καράς», υπό την καθοδήγηση του δασκάλου Μανώλη Γιαννουλάκη, ενώ από το 2019 είναι δάσκαλος μακεδονικής & θρακιώτικης λύρας και μουσικής τεχνολογίας στη σχολή «Σίμων Καράς». Είναι αυτοδίδακτος μουσικός στη λύρα και το τραγούδι.

Έχει συμμετάσχει σε μουσικοχορευτικές παραστάσεις πολιτιστικών συλλόγων, σεμινάρια και μαθήματα παραδοσιακών χορών και έχει ασχοληθεί με την έρευνα και κατασκευή της τοπικής αχλαδόσχημης λύρας. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι έχει εισαγάγει τη μουσική παράδοση της Δράμας σε μαγαζιά, θέατρα και μουσικές σκηνές της Αθήνας, άκουσμα το οποίο δεν υπήρχε πριν.

κ. Μαυρίδη, έχετε σπουδάσει Πληροφορική στο ΑΠΘ και στη συνέχεια στο Λονδίνο απ’ όπου πήρατε το ΒA (Hons) Music Technology Specialist του London College of Music – Thames Valley University. Θα ήθελα να ρωτήσω πώς συνδυάζεται η Πληροφορική με τη μουσική, αλλά κυρίως, πώς απ’ όλα αυτά, καταλήγει κανείς στα πλέον παραδοσιακά όργανα όπως η λύρα της Δράμας για παράδειγμα;

«Στην προσωπική μου πορεία έως τώρα, η Πληροφορική και οι θεωρητικές γνώσεις των μαθηματικών και της λογικής μου φανήκαν απολύτως χρήσιμες στις σπουδές μου στο Λονδίνο, στο τμήμα Μουσικής Τεχνολογίας. Λόγω των σπουδών είχα ήδη μια εξοικείωση με την χρήση προγραμμάτων και ηλεκτρονικών υπολογιστών, χρειάστηκε να εργαστούμε πάνω στον μουσικό προγραμματισμό και οι γνώσεις από την Πληροφορική ήταν ιδιαίτερα χρήσιμες.

Κατ’ επέκταση οι γνώσεις της Μουσικής Τεχνολογίας με έχουν βοηθήσει τόσο με τα τεχνικά μέρη των ηχογραφήσεων, την χρήση υπολογιστών και κοινωνικών μέσων δικτύωσης και την προβολή μου σε αυτά. Δηλαδή ηχογραφώ κάποια κομμάτια, φτιάχνω βίντεο και τα ανεβάζω στο κανάλι μου στο youtube όπου είναι διαθέσιμα να τα ακούσει ο κόσμος. Μου έχουν δώσει μια ανεξαρτησία κατά κάποιο τρόπο, ώστε να μπορώ να παρουσιάσω την εργασία μου.

Η μουσική τεχνολογία με έχει βοηθήσει και στην οργανοποιία, καθώς κατασκευάζω τα όργανα μόνος μου. Χρησιμοποιώ τις γνώσεις και την ακοή μου για την ηχητική απόδοση των οργάνων. Βέβαια όλα αυτά δεν ήταν σχεδιασμένα εξ αρχής από εμένα, αλλά προέκυψαν ως βήματα μέσα στα τελευταία 10 χρόνια».

[«Η παραδοσιακή μουσική κουβαλάει μέσα της μια απίστευτη δύναμη και όταν βγαίνει από τον λήθαργό της μπορεί να αλλάξει πολλά πράγματα, ακόμα και να ξυπνήσει συνειδήσεις. Αυτό δεν το χρειάζεται το σύστημα. Η λήθη είναι προτιμότερη της μνημοσύνης. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια περισσότερος κόσμος ασχολείται με την παραδοσιακή μουσική σε σχέση με το παρελθόν. Αρκετοί έχουν αγκαλιάσει και τις παραδόσεις της Δράμας τόσο μουσικά όσο και χορευτικά».]

Εδώ και μερικά χρόνια, από το 2011, ασχολείστε με την παραδοσιακή μουσικής της Δράμας. Όπως σημειώνετε σε ένα βιογραφικό σας, αφορμή ήταν τα αναστενάρια Μαυρολεύκης Δράμας και η λύρα της Θράκης. Τι ακριβώς ήταν αυτό που σας έδωσε την ώθηση να ασχοληθείτε μ’ αυτό;  Τι ήταν αυτό που διακρίνατε, το οποίο λειτούργησε ως κίνητρο για να δουλέψετε μ’ αυτό το αντικείμενο;

«Βρέθηκα στα Αναστενάρια της Μαυρολεύκης τον Μάιο του 2011. Εκεί άκουσα για πρώτη φορά λύρα Θράκης και νταούλι. Όσο άκουγα αυτή τη μουσική, μέσα στο συγκεκριμένο τελετουργικό, αισθάνθηκα σαν να είχε διασταλεί ο χρόνος και οι ήχοι και ρυθμοί των οργάνων λειτουργούσαν σαν ένα γεωτρύπανο το οποίο έσκαβε μέσα μου. Ένιωσα την αρχαϊκότητα των ήχων και των ρυθμών, κάτι που πιθανόν άφησε έναν σπόρο μέσα μου ή ξύπνησε κάτι το οποίο υπήρχε ήδη εκεί και εγώ αγνοούσα την ύπαρξή του.

Μετά από μερικούς μήνες είχα την πρώτη λύρα στα χέρια μου και από τότε ασχολούμαι καθημερινά με τις μουσικές της Δράμας αλλά και της Θράκης, λόγω των Αναστεναρίων της Μαυρολεύκης στα οποία συμμετέχω τα τελευταία έξι χρόνια. Αυτό που διέκρινα σε αυτά τα τραγούδια και τους σκοπούς είναι η αρχαία τους πηγή και η σχέση που διατηρούν με τους προγόνους μας, η δωρικότητά τους και η δυνατότητά τους μέχρι και σήμερα να συγκινήσουν ανθρώπους, να τους κάνουν να γλεντήσουν, αλλά και να φτάσουν σε υπερβατικά στάδια της ανθρώπινης ύπαρξης».

Είστε αυτοδίδακτος μουσικός στη λύρα και το τραγούδι. Και φυσικά, αναφερόμαστε στη λαϊκή μας παράδοση. Μπορεί, αλήθεια, να διδαχθεί η λαϊκή παραδοσιακή λύρα, η λαϊκή παράδοση; Και τι συμπεράσματα μπορεί να βγάλει κανείς απ’ όλα αυτά;

«Η λύρα της Δράμας όπως και οποιοδήποτε άλλο παραδοσιακό όργανο μπορεί να διδαχθεί μέσα από την επαφή μας με τις παραδόσεις ανά τόπους. Παραδοσιακά διδασκόταν από τους παλαιούς προς τους νεότερους και μέσα στα γλέντια, κάτι το οποίο συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Επίσης υπάρχουν πλέον μουσικά γυμνάσια, πανεπιστήμια και ιδιωτικές σχολές οι οποίες διδάσκουν παραδοσιακά όργανα.

Καμία σχολή όμως δεν είναι ικανή να διδάξει όπως διδάσκει η επαφή με τον τόπο και τους ανθρώπους του. Ειδικά όταν συζητάμε για την λαική παράδοση, εννοούμε κάτι το οποίο μεταβάλλεται με το πέρασμα των χρόνων, είναι ζωντανό και χρειάζεται επιτόπια μελέτη.

Είναι υψίστης σημασίας να γνωρίσεις τους ανθρώπους, την ιστορία τους, τον ρυθμό τους, τον τρόπο ζωής και σκέψης για να μάθεις πώς παίζουν και πώς γλεντούν. Χωρίς αυτή την κοινωνική συναναστροφή και συνδιαλλαγή δεν μπορεί να υπάρξει βάθος στις γνώσεις του μουσικού, ούτε και σωστή απόδοση του ύφους και του χρώματος μιας συγκεκριμένης μουσικής».

Σε ένα σημείωμά σας, αναφέρεστε στην ιδιαίτερη τοπική λαϊκή παράδοση της Δράμας με ρίζες πανάρχαιες και κάνετε ιδιαίτερο λόγο για την τρίχορδη αχλαδόσχημη μακεδονική λύρα και του νταχαρέ, ενώ την κατονομάζεται και ως λύρα Μακεδονίας ή Δράμας. Τι ακριβώς είναι αυτή η λύρα και ποια είναι η ιστορία της;

«Η συγκεκριμένη τρίχορδη λύρα, Μακεδονική ή λύρα Δράμας, παίζεται σήμερα σε τέσσερα χωριά του νομού Δράμας. Στους Πύργους, Πετρούσα, Ξηροπόταμο και Μοναστηράκι. Οι παλαιότεροι λένε ότι έτσι τα βρήκαν τα όργανα από τους προηγούμενους και τα συνεχίζουν παραδίδοντας τα στους νεότερους συνεχιστές της μουσικής και λαικής παράδοσης. Μαζί με τον νταχαρέ , τοπικό κρουστό τύμπανο με δέρμα κατσικιού, αποτελούν την ζυγιά της Δράμας. Αυτή η λύρα έχει δωρικό ήχο και τρόπο παιξίματος, αρχαϊκό ηχόχρωμα και βυζαντινές επιρροές.

Ο Δημήτρης Ζεδαμάνης (Μητάκος), παλιός λυράρης της Πετρούσας έλεγε: “Τα δικά μας τα τραγούδια θα τα ακούσεις σωστά μόνο από την δικιά μας λύρα. Έχουν ύφος βυζαντινό”. Δυστυχώς δεν έχουμε αρκετά ιστορικά στοιχεία για αυτή τη λύρα. Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς εμφανίζεται στην Δράμα, ενδεχομένως και στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας. Υπάρχουν πληροφορίες ότι παιζόταν και σε χωριά του νομού Σερρών, όπως το Ποντισμένο για παράδειγμα αλλά με διαφορετικούς σκοπούς. Ίσως να είναι η βυζαντινή λύρα που βλέπουμε σε διάφορες αναπαραστάσεις γλεντιών από την περίοδο εκείνη. Παρουσιάζει ιδιαίτερο κούρδισμα, μοναδικό σε ολόκληρη την Ελλάδα και αντίστοιχο με αυτό της γκάιντας. Κουρδίζεται σε διαστήματα οκτάβας και καθαρής πέμπτης, δηλαδή Λα3, Μι4, Λα4 ξεκινώντας από χαμηλή τονικότητα και ανεβαίνοντας σε ύψος. Η μεσαία χορδή δονείται συνεχώς με το δοξάρι και παράγει το ισοκράτημα, τον οδηγό και την ψυχή αυτού του οργάνου. Αυτό μας δείχνει και τις βυζαντινές καταβολές του, ίσως και αρχαιότερες».

Έχετε αφιερωθεί στη μελέτη και προβολή της παραδοσιακής μουσικής του τόπου μας και στο πλαίσιο αυτό έχετε εισαγάγει τη μουσική παράδοση της Δράμας σε μαγαζιά, θέατρα και μουσικές σκηνές της Αθήνας. Κάτι που δεν υπήρχε πριν. Κατ’ αρχάς, κατά πόσο οι άνθρωποι ασχολούνται σήμερα με την παραδοσιακή μουσική του τόπου μας και κατά δεύτερο, πώς αντιμετωπίζεται αυτή από το πλήθος του κόσμου, όταν καθημερινά μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε χιλιάδες ακούσματα απ’ όλο τον κόσμο;

«Είναι αλήθεια ότι έχω αφιερώσει τον περισσότερο χρόνο της ζωής μου σε αυτό το όργανο, μελετώντας παράλληλα την λύρα Θράκης (Κωστιλίδικη) και τις μουσικές παραδόσεις της Δράμας. Από το 2016 όπου και πρωτοξεκίνησα να εμφανίζομαι σε διάφορα μαγαζιά της Αθήνας συνεχίζω να παίζω και να προβάλω τις ιδιαίτερες αυτές μουσικές.

Υπάρχουν σήμερα πάρα πολλοί άνθρωποι που ενδιαφέρονται για την μουσική και τους χορούς της Δράμας, έρχονται συχνά στα μαγαζιά. Άλλοι ακούνε μόνο, οι περισσότεροι όμως χορεύουν και συμμετέχουν στο γλέντι που στήνουμε μέσα σε αυτό το αστικό περιβάλλον. Δεν θα ισχυριστώ ότι είναι μεγάλη μερίδα του κόσμου που επιλέγει αυτό το μουσικό είδος καθώς η πλειοψηφία τόσο των νέων όσο και μεγαλύτερων σε ηλικία συνεχίζει να τροφοδοτεί με την παρουσία του το ευτελές και εύπεπτο τραγούδι. Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να ακούσουν μουσικές που έχουν επιβληθεί από το σύστημα και έχουν προωθηθεί τα τελευταία χρόνια όσο κανένα άλλο είδος. Αυτό γίνεται για συγκεκριμένους λόγους.

Η παραδοσιακή μουσική κουβαλάει μέσα της μια απίστευτη δύναμη και όταν βγαίνει από τον λήθαργό της μπορεί να αλλάξει πολλά πράγματα, ακόμα και να ξυπνήσει συνειδήσεις. Αυτό δεν το χρειάζεται το σύστημα. Η λήθη είναι προτιμότερη της μνημοσύνης. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια περισσότερος κόσμος ασχολείται με την παραδοσιακή μουσική σε σχέση με το παρελθόν. Αρκετοί έχουν αγκαλιάσει και τις παραδόσεις της Δράμας τόσο μουσικά όσο και χορευτικά».

Λέμε συχνά, ότι η λαϊκή παράδοση και η παραδοσιακή μουσική, είτε ως χώρα είτε τοπικά όπως στη Δράμα, φθίνουν. Αληθεύει αυτό, ή μήπως μέσα από την ύπαρξη της σημερινής τεχνολογίας της επικοινωνίας μπορεί αυτή να διαδοθεί ακόμα καλύτερα;

«Όπως όλα τα πράγματα στη φύση έχουν ένα ρυθμό ή μια περιοδικότητα, έτσι και η παραδοσιακή μουσική περνάει από αυτά τα στάδια και θα συνεχίσει να περνά. Πιστεύω ότι μέχρι ένα βαθμό έχει βοηθήσει η χρήση της τεχνολογίας και η ταχύτατη μετάδοση πληροφοριών μέσω του διαδικτύου στην αναζωπύρωση της παραδοσιακής μας μουσικής. Σήμερα έχουμε πρόσβαση σε ένα τεράστιο υλικό, κάποιο προέρχεται και από τοπικούς συλλόγους. Είναι ένα πανίσχυρο μέσο που αν χρησιμοποιηθεί σωστά μπορεί να αποδώσει καρπούς στην γνώση και τη μετάδοσή της.

Θα πρέπει όμως και εμείς να κρατήσουμε “Θερμοπύλες” ώς μουσικοί και άνθρωποι που ασχολούνται σε γενικότερο πλαίσιο με την παράδοση. Δεν μπορούμε να βαφτίζουμε παραδοσιακό ό,τι θέλουμε, ίσως να γίνουμε και αυστηροί σε κάποια πράγματα όπως στο να μην εισάγουμε όργανα όπως το synthesizer και τα ντράμς, ηλεκτρικά μπάσα κτλ στις μουσικές. Να προτιμούμε να γλεντίσουμε με τα τοπικά όργανα αντί “λαϊκής” ορχήστρας. Αυτά όμως για να γίνουν θα πρέπει να γνωρίζουμε σε βάθος τι κρατάμε στα χέρια μας και τι έχουμε χρέος να αφήσουμε στους επόμενους. Και με αυτά ώς οδηγό να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία σωστά για να διαθοδεί και να ανθίσει όλο αυτό το ηχητικό τοπίο».

Φυσικά, όπως όλα τα πράγματα, έτσι και η παράδοση και η μουσική της, αφήνονται στους νέους ανθρώπους που θα την αναδείξουν θα τη μεταφέρουν μέσα από τις γνώσεις τους, στο μέλλον. Εσείς, είστε ένας απ’ αυτούς. Κατά πόσο όμως οι νεότεροι σήμερα ασχολούνται μ’ αυτό που κάνετε εσείς για παράδειγμα; Υπάρχει ενδιαφέρον για τη συνέχεια;

«Σήμερα υπάρχει έντονο ενδιαφέρον από νέους ανθρώπους για την παραδοσιακή μουσική όπως και για την οργανοποιία, που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της και δημιουργεί το ηχόχρωμα μαζί με τον μουσικό. Πάντα υπάρχουν τα κακώς κείμενα ή η εμπορευματοποίηση κάποιου είδους, αλλά πρέπει να έχουμε πίστη στην εσωτερική δύναμη της παράδοσής μας. Είναι ένα πανάρχαιο ποτάμι μέσα στο οποίο πολλοί έχουν κολυμπήσει και όποιος προσπαθήσει να του αλλάξει πορεία ή να το σταματήσει ενδέχεται να πνιγεί μέσα σε αυτό από τον εγωισμό του. Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε την έννοια της συνέχειας σε όλη αυτή την διαδρομή της παράδοσης. Εμείς αυτή την στιγμή αποτελούμε τον ενδιάμεσο σταθμό ανάμεσα στους προγόνους και τους απογόνους. Είμαστε μόνο ένα σημείο μέσα σε αυτή την ακολουθία ανθρώπων που ασχολούνται με την μουσική. Αν κοπεί η σύνδεση είτε με το παρελθόν είτε με το μέλλον θα χαθεί η συνέχεια και η ροή που προσδίδει αυτή την τεράστια δύναμη και ενέργεια στις παραδόσεις μας. Όπως λέγαν και οι παλιοί άνθρωποι “μόνο τα χνάρια σας θέλουμε και όλα τα υπόλοιπα θα γίνουν”».