1η Απριλίου 1955
Ο δικός μας στόχος
έμεινε ανέφικτος
Του Ζαχαρία Κύζα
Όταν η Τουρκία μετά το Συνέδριο του Βερολίνου το 1878, είχε παραιτηθεί από κάθε αξίωση στην Κύπρο και την παραχωρούσε έναντι μισθώματος στην Αγγλία, και όταν το 1924 η Αγγλία ανακήρυσσε την Κύπρο αποικία του στέμματος οι Έλληνες της Κύπρου πίστευαν ότι τα βάσανα τους τέλειωναν και ότι ο σκοπός που είχαν βάλει έπαιρνε σάρκα και οστά. Σκοπός που δεν ήταν άλλος από την απελευθέρωση τους από τη σκλαβιά και την Ένωση με την Ελλάδα.
Δυστυχώς όμως πολύ γρήγορα οι ελπίδες τους διαψεύστηκαν γιατί όπως αποδείχθηκε, το πολυπόθητο τέλος της τουρκοκρατίας δεν σήμανε για την Κύπρο και την εκπλήρωση των εθνικών πόθων και προσδοκιών. Απλά αλλάξαμε αφέντη.
Από τότε άλλοτε με ειρηνικά μέσα και άλλοτε με τη δημιουργία κάποιων γεγονότων , και αφού πήραμε αρκετές φορές ψεύτικες υποσχέσεις είτε στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο είτε στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο φτάσαμε στο Δημοψήφισμα του Ιανουαρίου του 1950, που διοργάνωσε η Εκκλησία της Κύπρου την Κυριακή , στις 15 Ιανουαρίου, στο οποίο το 95,7% από όσους ψήφισαν τάχθηκε υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα.
Έτσι λοιπόν και αφού εξαντλήθηκαν όλα τα μέσα με ειρηνικό τρόπο , για την απόκτηση της ελευθερίας τα Κύπρου, φτάσαμε στη νύχτα της 31ης του Μάρτη προς την 1η του Απρίλη 1955 . Πέμπτη προς Παρασκευή. Μια ανοιξιάτικη νύκτα που μοσχοβολούσε από τις μυρωδιές των ολάνθιστων λεμονόδενδρων του νησιού και που τίποτα δεν προδίκαζε αυτό που θα ακολουθούσε.
Λίγο μετά τα μεσάνυκτα στις πόλεις και στα χωριά , σε κάποιες χαρακτηριστικές θέσεις όπως στις στέγες των σπιτιών ή των σχολείων , σε κυπαρίσσια ή ευκαλύπτους άρχισαν να ξεπροβάλουν κάποια αναμμένα κεριά, κάποιες λάμπες πετρελαίου ή κάποια φαναράκια και ταυτόχρονα να ακούγεται η φωνή κάποιων παιδιών που διάβαζαν την πρώτη ανακοίνωση της ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών ) που άρχιζε :
Αδελφοί Κύπριοι,
Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου του Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα δια την αποτίναξιν του Αγγλικού Ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίο μας κατέλειπαν οι πρόγονοί μας «Ή ταν ή επί τας».
και τέλειωνε με την υπογραφή του αρχηγού ΔΙΓΕΝΗ.
Κάπως έτσι άρχιζε ο ένοπλος εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ.
Και κατά τις τρεις το πρωί η Λευκωσία και η Αμμόχωστος , η Λάρνακα και η Λεμεσός μα και όλη η ύπαιθρος απ΄ άκρου σε άκρο στο νησί της Αφροδίτης συγκλονίστηκαν από εκρήξεις βομβών που είχαν τοποθετηθεί σε διάφορα κυβερνητικά κτίρια, οι τοίχοι είχαν γεμίσει με συνθήματα που μιλούσαν για ΕΝΩΣΗ και στους δρόμους πεταμένα- σκορπισμένα χιλιάδες φυλλάδια-πρόσκληση για συμμετοχή στον αγώνα, ενώ ταυτόχρονα κυκλοφορούσε και η πρώτη προκήρυξη , το πρώτο φυλλάδιο- προσκλητήριο στον αγώνα που άρχιζε εκείνη τη μέρα.
Είναι φανερό ότι ο σχεδιασμός σκόπευε στον απόλυτο αιφνιδιασμό των Άγγλων, και όπως φάνηκε από αυτή την άποψη πέτυχε. Νέα παιδιά , αμούστακα, έτρεξαν σ΄ αυτό το προσκλητήριο. Οι Άγγλοι τόσο πολύ ξαφνιάστηκαν που το Γραφείο Δημοσίων Πληροφοριών με την πρώτη ανακοίνωση ανέφερε ότι «τέσσαρες προσωπιδοφόροι άνδρες, ωπλισμένοι με πιστόλια και μαχαίρας, εισήλθον εις τον Κυπριακόν Ραδιοφωνικόν Σταθμόν ( ΡΙΚ ), εξουδετέρωσαν τους φύλακας και τους έδεσαν».
Ακολούθησε έκρηξη δυναμίτιδας που προκάλεσε πυρκαγιά, με μεγάλες ζημιές.
Και από τη Λάρνακα ο ανταποκριτής της κυπριακής εφημερίδας «Ελευθερία» έγραφε στο φύλλο της 1ης Απριλίου 1955: «Τα κτίρια της Αστυνομίας και του Διοικητηρίου κατέστησαν αγνώριστα εκ των εκρήξεων.» Νέες ρίψεις βομβών στη Λάρνακα καταγράφηκαν εναντίον κατοικιών Βρετανών στρατιωτικών και την επόμενη νύκτα.
Δεν άργησε να φανεί και η πρώτη επικήρυξη αγωνιστή της ΕΟΚΑ από την πρώτη κιόλας μέρα του αγώνα και η πρώτη ανακοίνωση έλεγε:
« Θα δοθεί αμοιβή εκ διακοσίων πενήντα λιρών ( £250 ) στο πρόσωπον, το οποίον θα παράσχει πληροφορίες, με τις οποίες η Αστυνομία θα μπορέσει να βρει και να συναντήσει τον Γρηγόρη Αυξεντίου» .
Και όπως είναι γνωστό το ποσό αργότερα θα πολλαπλασιαζόταν.
Από τη βιασύνη τους οι Άγγλοι δεν αναφέρουν πουθενά ότι ζητούν κάποιον να προδώσει, να καταδώσει για να συλληφθεί ο Αυξεντίου αλλά , αντίθετα, προτιμήθηκε μια κωμική πρόταση που έλεγε η Αστυνομία αδημονεί να συναντήσει τον Αυξεντίου. Και ήταν τόσο μεγάλη η βιασύνη τους για να βγάλουν την πρώτη ανακοίνωση που για την ηλικία του Αυξεντίου έλεγαν ότι ήταν 35 χρονών το 1955 ενώ στην ουσία ήταν οκτώ χρόνια μικρότερος αφού το 1957 που κάηκε στο Μαχαιρά ήταν 29 χρονών.
Εκείνη τη πρωταπριλιά του 55 , σαν ψέμα , άρχιζε ένας αγώνας που ούτε οι συλλήψεις και οι ξυλοδαρμοί, μήτε οι ωμότητες και τα κρατητήρια, ούτε τα κέρφιου ( κατ΄οίκον περιορισμοί ) και τα βασανιστήρια ,μα ούτε τα δακρυγόνα και η αγχόνη μπόρεσαν να σταματήσουν. Καμία τιμωρία δεν ήταν δυνατόν να ανακόψει την πορεία του ελληνισμού της Κύπρου που ήταν αποφασισμένος για όλα, μα πάνω από όλα να αποκτήσει την ελευθερία του.
Ήταν ένας αγώνας νέων παιδιών που, προσηλωμένοι στα ιδανικά και στις αξίες του Έλληνα, έβαλαν πάνω από το “ εγώ ” το “εμείς” και πιο πάνω ακόμα την πατρίδα και την ελευθερία. Εφάρμοσαν πιστά αυτό που τόνιζε χαρακτηριστικά ο στρατηγός Μακρυγιάννης «είμαστε στο εμείς και όχι στο εγώ». Άφησαν πίσω τις προσωπικές τους φιλοδοξίες και έτρεξαν όλοι για τον κοινό σκοπό. Ελευθερία για την Κύπρο μας και ΕΝΩΣΗ με την μητέρα πατρίδα, την Ελλάδα. Και κοντά τους όλος ο ελληνισμός της Κύπρου, γιατί σ΄ αυτό το προσκλητήριο της ιστορίας, δήλωναν όλοι παρόντες, δεν περίσσευε κανένας.
Μετά το πρώτο ξάφνιασμα οι Βρετανοί άρχισαν να ανησυχούν, και άρχισαν τα αντίποινα. Έφεραν στην Κύπρο πεζοναύτες και αύξησαν τις αστυνομικές τους δυνάμεις. Άρχισαν να απαγορεύουν την κυκλοφορία στους δρόμους τόσο στις πόλεις όσο και στα χωριά. Με συρματοπλέγματα περικύκλωναν και έκλειναν ολόκληρα χωριά , επέβαλαν κατ΄ οίκον περιορισμό. Έκλειναν τα σχολεία. Για μέρες ή για εβδομάδες.
Οι Άγγλοι με το γνωστό τους δόγμα του “διαίρει και βασίλευε” και βλέποντας το παιχνίδι να χάνεται έβαλαν στο παιχνίδι και τους Τουρκοκύπριους, οι οποίοι στις αρχές του αγώνα ήταν αδιάφοροι. Με συρματοπλέγματα χώρισαν στη Λευκωσία την ελληνική συνοικία από την τουρκική. Και επιπλέον τους προσλάμβαναν σαν ένα είδος αστυνομικών , τους επικουρικούς , όπως εμείς τους λέγανε με σκοπό την εξόντωση της ΕΟΚΑ.
Αλλά τα πιο σκληρά και τα πιο απάνθρωπα μέτρα ήταν αυτά που πήρε ο Χάρτινγκ. Και ήταν η αγχόνη. Οι υπέρμαχοι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως αρέσκονται να τους λένε , έστειλαν στην αγχόνη νέα παιδιά που αγωνιζόντουσαν για την ελευθερία της πατρίδας τους.
– Πρώτοι έσυραν τον χορό της αγχόνης ο Μιχαλάκης Καραολής με τον Ανδρέα Δημητρίου για να ακολουθήσουν ο Ιάκωβος Πατάτσος με τον Ανδρέα Ζάκο και τον Χαρίλαο Μιχαήλ. Ύστερα στα σκαλιά της αγχόνης ανέβηκαν ο Μιχαήλ Κουτσόφτας, ο Στέλιος Μαυρομάτης και ο Ανδρέας Παναγίδης, ο εικοσιδιάχρονος νέος που είχε τρία παιδιά και τον έστειλαν στην αγχόνη και τελευταίος από όλους ο δεκαοκτάχρονος Ευαγόρας Παλληκαρίδης .
Τόσο πολύ φοβούνταν οι Άγγλοι που έθαψαν τους εννιά της αγχόνης στις Κεντρικές Φυλακές και που σήμερα θεωρούνται το άβατο της κυπριακής ιστορίας και είναι τα Φυλακισμένα μνήματα.
Ακόμα εκεί στα φυλακισμένα μνήματα βρίσκονται θαμμένοι οι Γρηγόρης Αυξεντίου και ο Κυριάκος Μάτσης, ο Μάρκος Δράκος και ο Στυλιανός Λένας, ήρωες που έπεσαν στο πεδίο της μάχης και που οι Άγγλοι για να αποφύγουν επεισόδια και διαδηλώσεις τους έθαψαν στα φυλακισμένα μνήματα.
Όσο για τους μαθητές , όσους συλλαμβάνανε και ήταν κάτω των 18 ετών για οποιαδήποτε αιτία, τους έστελλαν στα δικαστήρια και η πιο σίγουρη ποινή ήταν 12 μαστιγώματα .
Από τα πιο χαρακτηριστικά εγκλήματα των Άγγλων , που όμως έδειχνε και τη μεγάλη πίστη στον αγώνα της ΕΟΚΑ, ήταν αυτό που συνέβη στο Αυγόρου, ένα χωριό κοντά στην Αμμόχωστο τον Ιούλιο του 1958 με τη δολοφονία της Λουκίας Παπαγεωργίου.
Η τοπική οργάνωση της ΕΟΚΑ τοποθέτησε πανό με συνθήματα σε όλο το χωριό. Οι Άγγλοι πήγαν και τα κατέβασαν, αλλά οι κάτοικοι του χωριού την επόμενη μέρα τα ξανάβαλαν. Οι Άγγλοι για να εκφοβίσουν τους κατοίκους του χωριού διέταξαν ένα αγόρι 15 χρονών να ανεβεί στη σκάλα και να τα κατεβάσει. Το παιδί φυσικά αρνήθηκε και οι Άγγλοι άρχισαν να το κτυπούν με τα ρόπαλα. Τότε οι καμπάνες της εκκλησίας του χωριού άρχισαν να κτυπούν για να καλέσουν τους κατοίκους του χωριού στην πλατεία. Οι γυναίκες του χωριού αντέδρασαν δυναμικά και επιτέθηκαν στους Άγγλους προσπαθώντας να απομακρύνουν το δεκαπεντάχρονο αγόρι.
Η Λουκία , μέλος της ΕΟΚΑ και αυτή και ο άνδρας της , εκείνη την ώρα ήταν στο σπίτι της και έκανε μπάνιο τη μικρή της κόρη. Στο άκουσμα της καμπάνας άφησε τη μικρή στην κουνιάδα της , να συνεχίσει το μπάνιο και αφού τη φίλησε έτρεξε στην πλατεία. Όταν έφτασε άρχισε ο πετροπόλεμος εναντίον των Άγγλων, οι οποίοι για να αντιμετωπίσουν τις γυναίκες αντέδρασαν με δακρυγόνα και ανοίγοντας πυρ. Οι σφαίρες βρήκαν τη Λουκία στο κεφάλι που έπεφτε νεκρή, μαζί και ένας άλλος συγχωριανός της που οι σφαίρες τον βρήκαν στο στήθος. Ο θάνατος τους ήταν ακαριαίος. Μάνα έξι παιδιών και έγκυος πέντε μηνών στο 7ο παιδί έπεφτε νεκρή.
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ κράτησε τέσσερα ολόκληρα χρόνια. Ήταν ένας αγώνας ιδεών και ιδανικών, με ένα και μόνο σκοπό , την ΕΝΩΣΗ με την Ελλάδα.
Παρά το αίμα που χύθηκε και τους αγωνιστές που έδωσαν τη ζωή τους ο στόχος της ΕΝΩΣΗΣ δεν επιτεύχθηκε. Με τις συμφωνίες του Λονδίνου και της Ζυρίχης που υπογράφηκαν τη 19η Φεβρουαρίου 1959 , η Κύπρος έγινε ανεξάρτητο κράτος την 16η Αυγούστου 1960. Πολλοί ακόμα και σήμερα διερωτώνται πόσο ευχαριστημένοι ήταν οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ για τη λύση που δόθηκε . Χαρακτηριστικά ένας από τους αγωνιστές του 55 τόνιζε .
-Για αλλού ξεκινήσαμε και αλλού καταλήξαμε.
Η Κύπρος δεν ενώθηκε με τη Ελλάδα ενώ η Τουρκία άρχισε να έχει μεγαλύτερες αξιώσεις από πολύ νωρίς , ξεκινώντας με την τουρκοκυπριακή ανταρσία το Δεκέμβρη του 1963 και φτάνοντας στο σήμερα, με αποκορύφωμα και τη τελευταία δήλωση του Σουλτάνου της Άγκυρας ο οποίος δήλωσε ότι το 1974 έπρεπε η Τουρκία να πάρει όλη την Κύπρο.
Σήμερα η Κύπρος, μετά από τόσους αγώνες, τόσο αίμα και τόσες θυσίες, διεκδικεί το δίκιο της αλλά το ερώτημα είναι που θα το βρει. Οι πόρτες των μεγάλων φαίνεται ότι είναι κλειστές γιατί η λύση δεν συμβαδίζει με τα συμφέροντα τους.
Από το 1974 βιώνουμε τα λάθη των συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου που έχουν σαν συνέπεια την Τουρκική εισβολή αλλά και τη συνεχιζόμενη κατοχή. Οφείλουμε να συνεχίσουμε τον αγώνα για την επανένωση της μικρής πατρίδος. Να μην υπάρχουν κατεχόμενα και ελεύθερες περιοχές στην Κύπρο , αλλά μια ενιαία Κυπριακή Δημοκρατία, όπως αυτή αναγνωρίζεται από όλους τους διεθνείς οργανισμούς , από τον ΟΗΕ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχουμε υποχρέωση να εξασφαλίσουμε ένα κοινό μέλλον ευημερίας για όλους τους νόμιμους κατοίκους του νησιού.
Οι προσδοκίες των αγωνιστών δεν εκπληρώθηκαν, αφού το ευκταίο υποχώρησε μπροστά στο εφικτό. Ο οκτάχρονος μαθητής του Δημοτικού Δημητράκης Δημητριάδης, ο σημαιοφόρος του Γυμνασίου της Αμμοχώστου ο Πετράκης ο Γιάλλουρος, ο Παναγιώτης ο Τουμάζος, ο Λουκάς Λουκά , ο Πετράκης Κυπριανού ήταν όλοι τους μαθητές και έδωσαν τη ζωή τους στον αγώνα του 1955-1959 για ΕΝΩΣΗ με τη Ελλάδα.
Στη μνήμη όλων αυτό έχουμε υποχρέωση να προσπαθήσουμε για την επανένωση του νησιού . Να μην πούμε και μεις αυτό που λέει ένας αντάρτης του 1955, εικοσάχρονο παλληκάρι τότε, υπέργηρος σήμερα, που στο όραμα του για την ΕΝΩΣΗ με την Ελλάδα, εξήντα εννιά χρόνια μετά από την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ , κλαίγοντας με πικρό παράπονο μας λέει : δυστυχώς ο δικός μας στόχος έμεινε ανέφικτος.
Δράμα 1η Απριλίου 2024
Ζαχαρίας Κύζας
Παραλίμνι Αμμοχώστου Κύπρος.
